Þjóðviljinn - 30.06.1984, Blaðsíða 8

KVIKMYNDfR
Líf í
gegnum
linsu
Framhald af bls. 16.
standa“, segir hinn lífsreyndi
blaðamaður Alex Grazier, og
það er afstaða sem mótar margan
blaðamanninn í Bandaríkjunum
sem betur fer.
Undir hinum hrjúfa skráp eru
manneskjur af holdi og blóði,
sem hafa tilfinningar og eru
mótaðar af hefðum sinnar stétt-
ar. Þótt samkeppnin milli þeirra
sé skefjalítil þá á hún sér takmörk
og siðferðiskenndin lætur á sér
kræla fyrr en varir. Ljósmyndar-
inn Price og Claire Stryder hætta
að taka bara myndir og viðtöl og
taka afstöðu með Sandinistabylt-
ingunni. Þau misnota aðstöðu
sína í hinum alþjóðlega fjölmiðl-
aheimi til þess að hjálpa henni á
leiðarenda. „Ég er búin að sjá
einum of mörg lfk... “ segir Price í
réttlætingarskyni og í myndarlok
kveðst hann ekki sjá eftir neinu. í
störfum hans í Chad og Nicarag-
ua kemur í ljós vandi blaða-
mannsins hvort sem hann tekur
beina afstöðu í orðum eða mynd,
eða óbeina með sjónarhorni sínu
á sannleikann.
Frábœr
eftirlíking
Hér er ekki ætlunin að fjalla
um kvikmyndina sem slíka. En úr
því verið er að ræða um ljós-
myndara verður ekki hjá því
komist að hrósa Roger Spottisw-
oode fyrir frábæra eftirmynd af
uppreisninni í Nicaragua.
Vegna hins langa regntíma í
Nicaragua var ekki hægt að taka
myndina þar, heldur var hún
tekin í smábænum Oxaca í suður-
hluta Mexico, ekki fjarri landa-
mærunum við Guatemala. Til
gamans bar ég saman myndabók
Susan Meiselas úr byltingunni í
Nicaragua við þær myndir sem
brugðið er upp í kvikmyndinni.
Það er hreint ótrúlegt hve vel að-
standendum „í eldlínunni" hefur
tekist að endurskapa byltingar-
lífið í Nicaragua. Myndirnar úr
bók Meiselas gætu verið úr kvik-
myndinni og öfugt. Þetta ber fag-
mennsku bandarískra kvikmynd-
aframleiðenda fagurt vitni. Þeir
eru meistarar í nákvæmu mynd-
máli. Sér til ráðuneytis höfðu þeir
Spottiswoode og Shelton ljós-
myndara að nafni Matthew Nayt-
hens, sem festi atburðina í Nicar-
agua 1979 á filmu fyrir bandarísk
tímarit.
Leikstjórinn og handritahöf-
undurinn fara ekki í launkofa
með að þeir hafa sterka samúð
með málstað Sandínista. f mynd-
inni er þó engin einstefna og ýmis
varnaðarorð falla. CIA maður-
inn Marcel Jazy segir m.a. áður
en hann fær kúluna í höfuðið:
„Við sjáum eftir 20 ár hvor hafði
rétt fyrir sér“. Góðar meiningar
geta snúist upp í andhverfu sína
og gott stjórnarfar í vont.
Fréttamanna-
skytterí
Mörg atriði myndarinnar eiga
við raunverulega atburði að
styðjast. Blaðamaðurinn Alex
Grazier er skotinn af Somoza-
þjóðvarðliðum í Managua, Price
ljósmyndar atburðinn og honum
er sjónvarpað um öll Bandaríkin.
Eftir það er úti um allan stuðning
við Somoza-einræðið í Banda-
ríkjunum. „Kannski hefðum við
átt að skjóta bandarískan blaða-
mann 50 árum fyrr“, segir hjúkr-
unarkona við blaðamanninn
Claire Stryder af því tilefni. Þessi
atriði myndarinnar eru ekki fjarri
raunveruleikanum því 20. júní
1979, tæpum mánuði áður en
byltingin vann endanlegan sigur,
var bandaríski ABC-sjónvarps-
fréttamaðurinn Bill Stewart
myrtur af Þjóðvarðliðum í Man-
agua fyrir framan myndavélarn-
ar. Morðið vakti geysilega reiði-
öldu í Bandaríkjunum. Notkun
leyniþjónustumanna á ljósmynd-
um sem þeir stela frá hlutlausum
ljósmyndurum er einnig þekkt
fyrirbæri og sögur eru sagðar um
slíka atburði þegar maður ferðast
um Nicaragua.
Minnis-
stœðasta
atriðið
Minnisstæðasta atriðið í mynd-
inni verður mér þó viðureign
Þjóðvarðliða og skæruliða í
Dómkirkjunni í Leon. Þar fylgj-
ast þau Price og Stryder með því
er baseball-hetja bæjarins varpar
handsprengjum inn í klukkuturn-
inn með meistarahittni, en er síð-
an skotinn til bana af bandarísk-
um málaliða. Pedro þessi er
dæmigerður unglingur í Nicarag-
ua og biður þau um að koma árit-
uðum bolta til helstu hetju sinnar
í bandaríska hornaboltanum.
Hann hafði fyrirmyndir sínar á
hreinu: „Ég dáist að Sandínistum
og ég dáist að Baltimore Orio-
les“. Þannig er það í Nicaragua.
Bandarískur forseti sagði eitt
sinn um Somoza: „Það getur ver-
ið að hann sé hórusonur, en hann
er að minnsta kosti okkar hóru-
sonur.“ Atriðið með Pedro í
Leon sýndi vel að Bandaríkin
eiga ítök í Nicaragua víðar en hjá
Somoza-ættinni og hennar líkum,
einnig í hugarheimi barna og ung-
linga. En vegna framkomu
bandarískra stjómvalda hefur
þar nú sest að hatur og andúð í
garð Bandaríkjanna.
En svona í lokin, það hljóta að
vera léttklikkaðir menn sem
leggja fyrir sig blaðamennsku...
Einar Karl Haraldsson.
Á leiðinni til höfuðborgarinnar Managua í sigurvímu. Myndin er úr bók Susan Meiselas, Nicaragua.
Hvernig
Óskar Guðmundsson
fréttastjóri, Þjóðviljanum:
Áreiðanlega hefur mikið af
peningum farið í þessa kvik-
mynd. Þess vegna kemur manni
einnig á óvart hvar samúðin
liggur milli stríðandi aðilja í Nic-
aragua - af hálfu kvikmynda-
gerðarmanna er hún ótvírætt
með fólkinu gegn harðstjóran-
um. Annars held ég að hún sé
yfirborðskennd lýsing á atburð-
arásinni í borgarastyrjöldinni og
síður en svo trúverðug. Ætli hún
fjalli ekki um annað? Ég held að
hún sé um tilvistarspurningu
blaðamanna yfirleitt; hver er ég,
hvað geri ég og til hvers? Þess
vegna er myndin líka áleitin,
svona fyrir þennan sjálfumglaða
starfshóp og mig prívat. Ég held
nefnilega að spumingar af þeim
toga sem söguhetjur kvikmynd-
arinnar standa frammi fyrir, eigi
erindi til allra. Sérstaklega þó
blaðamanna uppá íslandi, sem
fyrir allan mun forðast áður-
greindar spurningar. Auk þess er
samúð þeirra oft með Somozun-
um hinum megin víglínunnar.
fannst þér myndin?
Jón Ormur Halldórsson.
Hjálparstofnun kirkjunnar:
Þessi mynd birtir margt það
besta í bandarískri kvikmynda-
gerð og má margt gott um ytri
hliðar hennar segja. Það er þó
einkum sjálft innihaldið sem ég
vildi nefna. Þegar ég horfði á
myndina brást ég hinn reiðasti
við einu meginatriði hennar. 20
eða 30 þúsund Nicaraguabúar
létu lífíð þegar þjóðin reis upp
gegn einhverri myrkustu tegund
af stjórnarfari sem um getur. Um
þetta var þó nánast fjallað í fram-
hjáhlaupi; áhorfendum var ætlað
að hrærast af örlögum nokkurra
Bandaríkjamanna. Eftir á að
hyggja þykir mér þetta þó eitt af
því sanna við myndina. Þetta
hvíta fólk var eitthvað sem menn
skildu. En þjáningu heillar þjóð-
ar er ekki hægt að pakka saman í
seljanlegt efni. Myndin birtir í
senn það fyrirlitlegasta við frelsi
Vesturlanda, hvatningu markað-
arins til kúgunar fátækra þjóða
svo við megum njóta ódyrra
afurða á meðan framleiðendur
þeirra svelta. Um leið birtir hún
sjálfa réttlætingu vestræns skipu-
lags, frelsi til að gagnrýna og leita
einhvers sannleika.
Árni Þ. Jónsson, stjórn-
málafræðingur, blm.á NT:
Mér þótti myndin að mörgu
leyti mjög athyglisverð. Það er þó
galli að hún er talsvert „amerik-
aniseruð" og leggur of mikið upp
úr morðinu á bandaríska blaða-
manninum en minna upp úr bak-
grunni byltingarinnar og þeim
átökum og óréttlæti sem fyrst og
fremst orsakaði hana. Manni
fannst næstum af því að sjá mynd-
ina að byltingin hefði aldrei orð-
ið, hefði hann ekki verið skotinn.
Að því leyti fannst mér t.d. „Mis-
sing“ betri mynd því hún sýndi
betur það sem var að gerast í
þjóðfélaginu bakvið einstaka og
persónulega viðburði. Þessi
mynd er þó athyglisverð eins og
ég sagði og sýnir vel líf frétta-
manna, bæði hvað getur beðið
þeirra og einnig hversu ónæmir
þeir geta orðið fyrir þeim við-
burðum sem þeir eiga að fjaila
um í máli eða mynd.
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9