Þjóðviljinn - 03.07.1984, Blaðsíða 5

„Ég held að hljóðið sé betra
hjá fólkinu en forystunni“
Verkalýðshreyfingin verður sjálf að leggja fram svörin
við verðbólguvandamálinu segir Kolbeinn Friðbjarnarson
formaður Vöku á Siglufirði í viðtali viðAra Trausta Guðmundsson
Norðan við verslun Verslunar-
félagsins á Siglufirði er háreist
steinhús. Þar á jarðhæðinni býr
hann Kolbeinn; lágvaxinn og
dökkur yfirlitum, alvarlegur í
bragði alla jafna og titlaður for-
maður Verkalýðsfélagsins Vöku,
með um 700-800 skráða félags-
menn, bæði til sjós og lands. Að
honum settist ég snemmsumars,
reykti Camel manninum til sam-
lætis og drakk sterkt kaffi í eld-
húskróknum.
Það er þægilegt að hafa blaða-
viðtal við mann eins og Kolbein
Friðbjarnarson. Hann talar hægt
og mótar setningar af nákvæmni,
stuttorður og vafningalaus. Auk
verkalýðsmálastarfanna hefur
Kolbeinn setið í bæjarstjórn Sigl-
ufjarðar fyrir Alþýðubandalagið.
Ekki beindust viðræður okkar þó
að bæjarmálum, heldur verka-
lýðsmálum.
Allt slíkt er rangt
Minnugur margra yfirlýsinga
um versnandi launakjör alþýðu-
fólks, ákvað ég að spyrja fyrst um
lífskjör verkafólks á Siglufirði.
„Samanburður á kaupmætti nú
og fyrir einu ári er einfaldur.
Kaupmátturinn fjórðungi lakari,
kannski meira. Þar á undan hafði
kaupmátturinn dalað, en öngvan
veginn mikið. Taki maður
kaupmáttartölur frá árunum
1981 og ’82 og ber saman við tölur
frá næstu árum á undan, sést að
ekki er um umtalsvert hrap að
ræða. Kaupmáttartölur og línu-
rit, sem við fáum frá Kjara-
rannsóknarnefnd, sýna þetta, og
hvað sem líður forsendunum,
sko, ætti samanburður milli ára
að vera nærri lagi; hvað sem upp-
runalegu forsendunum líður. Á
fyrri hluta ársins ’83 verður tölu-
vert sig, sem er þó lítið saman-
borið við afleiðingar efna-
hagsráðstafana ríkisstjórnarinn-
ar í maí sama ár. Ég hef orðið var
við ef menn vilja draga úr þeim
með því að vísa til þess að þama
sé svipað að farið og áður, en allt
slíkt er rangt, því þarna eru ekki
sambærilegar aðgerðir á ferðinni,
fjarri því, ekki að magni til, þótt
eðlið sé það sama.“
Hversvegna
veik viðbrögð?
Og álit Kolbeins Friðbjarnar-
sonar á viðbrögðum verkalýðs-
hreyfingarinnar?
„Ja, viðbrögðin voru ákaflega
veik. Spurningin er hvers vegna.
Líklegasta svarið er að fólk er
orðið svo ótrúlega værukært. Á
8. áratugnum varð töluverð
kaupmáttaraukning og næg
atvinna, lífskjörin fóru batnandi.
Á þessum ámm kemur nær aldrei
til verulegra stéttaátaka, helst
mætti minna á 1978, mótmæla-
verkfall í 2 daga í mars, og síðan
útflutnings- og eftirvinnubann.
Einhver smáátök vom 1976. Fólk
verður bara þetta værukært; fólki
virðist það heyra sögunni til að
menn þurfi að berjast fyrir því að
hafa það gott. Kannski er þetta
ekki rétt, en ég held þó að þarna
fari veigamesta atriðið varðandi
þessi slöku viðbrögð. Einhvern
tíma kemur svo að því að aðförin
að kaupmættinum gengur ekki
lengur og það sem af okkur var
tekið, verður endurheimt aftur,
jafnvel strax á næsta ári. En af
reynslunni mætti svo ætla að dýr-
tíðin yrði þá skrúfuð upp aftur;
það er að segja ef ekkert skeður
samhliða kaupmáttaraukning-
unni, sem heldur verði niðri.“
Kolbeinn Friðbjarnarson: Það hetur
verið fjandi mikil deyfð yfir öllu en nú
finnst mér hljóðið vera að breytast hjá
fólki.
Eitt veit ég þó
Meðan Kolbeinn talar, tek ég
eftir því að hárið er farið að
grána, drættir í andlitinu hafa
dýpkað. Ég ákveð að fylgja svar-
inu eftir: „Þú segir: „Ef ekkert
annað skeður samhliða...“ Viltu
þá leysa málin pólitískt?"
Nú hlær Kolbeinn: „Gæti ég
það í fáum orðum, væri ég stælt-
ari en ég er. Eitt veit ég þó: Að
kjaraskerðingin kemur jafn
þungt á alla, sem þýðir að fólk
með mjög lág laun tekur hlut-
fallslega þyngstar byrðar.
Auðvitað hefði mátt framkvæma
þetta á annan veg og taka minnst
neðst í skalanum, hlutfallslega af
laununum. Hækki nú laun, þyrfti
það að ske þannig að hækkunin
yrði mest hjá fólki með lægstu
launin. Hvort það leysir allan
vanda, veit ég ekki. Til viðbótar
kemur svo náttúrulega þetta með
verðhækkanir í kjölfar launa-
hækkana. Hafa menn ekki verið
að glfma við verðbólguvandann í
áratugi? Án árangurs. Núna er
verðbólgunni þrykkt niður með
því að skerða launin; sama að-
gerðin og áður, nema bara með
öfugu formerki. Enginn hefur
bent á annað og ég hef allra síst
hina réttu lausn.
Vantar meiri
umfjöllun
„Vantar þá ekki meiri umfjöll-
un meðal vinstri manna um
hvernig koma megi í veg fyrir að
atvinnurekendur hafi alltaf síð-
asta orðið og geti tekið launa-
hækkanir aftur með verðhækk-
unum,“ spyr ég.
„Jú, svo sannarlega og ég hef
einmitt hamrað á því á þingum
verkalýðshreyfingarinnar að hún
verði sjálf að leggja fram svör við
verðbólguvandamálinu. Við-
brögðin við kaupkröfum er sama
síbyljan um víxlhækkanir verð-
lags og kaupgjalds; það gengur
bara ekki frá okkar hendi. En
enn sem komið er hafa tillögur
hreyfingarinnar verið svo gott
sem engar“.
Talið berst að verkalýðsforyst-
unni. Hana segir Kolbeinn spegla
innra ástand og vilja félagsmanna
á hverjum tíma, frekar en annað
og spurningu minni um lýðræði í
verkalýðshreyfingunni nær Kol-
beinn ekki að svara nema á
hlaupum, því síminn truflar.
Hann hefur eitt og annað við lýð-
ræðið að athuga í smáatriðum
heyrist mér úr fjarlægð og ég á-
kveð að spyrja hann nánar út í
fáin atriði meðan ég virði fyrir
mér reykskýið eftir Kolbein. Við
byrjum á kröfugerð og samning-
um þegar hann sest aftur.
„Það er ákaflega erfitt að segja
að það hafi ávallt átt að fylgja
þeirri stefnu að hafa samflot í
samningum; á stundum standa
Þriðjudagur 3. júlí 1984 ÍÞJÓÐVIUINN - SÍÐA 5