Þjóðviljinn - 03.07.1984, Blaðsíða 8

Framhald af bls. 7
ur upp ef menn hugsa sér aö and-
stæðingur hafi sent heilan flota af
eldflaugum af stað og noti ýmis
ráð til að trufla leitareld-
flaugamar sem eiga að granda
þeim.
í grein í breska blaðinu Sunday
Times er eftirfarandi dæmi tekið.
Ef eldflaugaflota andstæðingsins
er skotið upp, er best að reyna að
eyða honum á fyrstu mínútunum
- áður en kjarnorkuskeytin yfir-
gefa sína burðareldflaug og halda
áfram hvert í sína áttina. En til að
gera það þyrfti helst að skjóta
þær niður með lasergeislum úr
gervihnöttum - og til þess að
gervihnettirnir geti brugðist svo
fljótt við, verða þeir að vera til-
tölulega skammt frá jörðu. Og til
að gervihnettir búnir laservopn-
um verði verulega virk vörn gegn
eldflaugum á uppleið, þurfa þeir
að vera feiknarlega margir.
Annar og þriðji áfangi eld-
flauganna, þegar þær skjótast yfir
hálfan hnöttinn á leið sinni til
skotmarka, er sýnu lengri eða
meira en tuttugu mínútur. Á
þeim tíma mætti bæði nota geisla-
vopn úr gervihnattavirkjum og
svo, á síðasta skeiði, senda eld-
flaugar af jörðu niðri upp á móti
eldflaugum. En enn er úr vöndu
að ráða: kjarnorkuskeytin eru nú
margfalt fleiri en eldflaugarnar
sem settu þær á loft, og það sem
enn erfiðara er: það má grípa til
ýmissa ráða til að trufla geisla-
vopnin og „and“eldflaugarnar.
Það er því afar ólíklegt, að
nokkru sinni megi takast að
smíða þann „skjöld" sem Reagan
lét sig dreyma um í fyrra. Og
kostnaðurinn er gífurlegur. Á
einum stað er talað um að til að
setja saman um 50 „fljúgandi
virki“ úti í geimnum og gera þau
virk þurfi að senda geimskutlur á
loft hundrað þúsund sinnum. Og
hvert slíkt ferðalag kostar 90
miljónir dollara.
Sterk freisting
Það er því ekki að undra þótt
margir séu hikandi við að halda
áfram á þeirri braut sem Reagan
boðaði í fyrra. Bandaríska þingið
fékkst ekki til að gefa leyfi fyrir
skemmstu fyrir meiru en að til-
raunir væru gerðar með ASAT,
nýja elflaug sem Pentagon er að
koma sér upp gegn gervihnöttum
og á að geta skotið niður ýmsa þá
sovésku njósnahnetti sem lágt
fara. En austan og vestan hafsins
fjölgar þeim, sem vildu helst
ganga til samninga um að stöðva
frekari tilraunir með vígbúnað til
notkunar úti í geimnum. En
vegna þess að Reagan og hans
menn vita, að Bandaríkjamenn
hafa töluvert tæknilegt forskot í
þessum efnum og að Rússar hafa
miklu síður efni á slíku kapp-
hlaupi en þeir, þá er sú freisting
bersýnilega sterk að veifa stjörn-
ustríðsógnuninni yfir keppinaut-
um.
-áb tók saman.
HEIMURINN
Hundrað daga dvali
Hin pólitíska forysta Sovétríkjanna
virðist engin svör eiga hvorki við skömmum né brosum Reagans
Hvar í þessum heimi á maður á
hættu að verða sagt upp störfum
sakir þess að ættingi syngi í
kirkjukór? í Sovétríkjunum -
reyndar, og það hefur einmitt
hent aðalritarann í Kírov iðnað-
armiðstöðinni, norðaustan við
Moskvu. í sambandi viö barátt-
una „til að styrkja guðleysis-
menntun verkamanna" er Kírov-
flokksleiðtoginn „leystur frá
skyldum sínum", vegna þess að
tengdasonurinn tónlistarmennt-
aði notar krafta sína i kirkjukórn-
um.
Saga sem þessi, hin grófa með-
ferð á Ljúbímov, Sakharov og
fleirum, hið almenna vonleysi er
lagðist yfir Moskvu þegarTsjérn-
énko var valinn eftirmaður Ánd-
ropvs - verður ástandið e.t.v.
aldrei öðruvísi í „föðurlandi sósí-
alismans“?
Það er freistandi að segja nei
þegar litið er á 100 daga valdaferil
Konstantíns Ústínovitsj Tsjérn-
énkos sem aðalritara sovéska
kommúnistaflokksins. Forysta
Tsjérnénkos eru þrjú skref aftur-
ábak eftir þau fjögur skref sem
tekin voru fram á við er Androp-
ov hóf agaherferð sína og tilraun-
ir til að gera efnahagskerfið virk-
ara.
Reyndar munu margar tilraun-
ir sem settar voru af stað áður en
Tsjérnénko kom til valda, halda
áfram. En þær vantar þann kraft
sem miðstýrt frumkvæði getur
gefið. Þetta á meðal annars við
um tilraunir með annars konar
stjórn í iðnaði og þetta á einnig
við um hið nýja launakerfi sem á
að umbuna hinum eljusama en
refsa hinum lata.
Það er erfitt að gera sér í hugar-
lund hvers konar breytinga er að
vænta þegar forystan virðist ger-
samlega áhugalaus þrátt fyrir hin
alvarlegu vandamál í efna-
hagsmálum.
Greinilegt er að stjórnvöld
skimast nú meir eftir gagnrýnis-
röddum en verið hefur til margra
ára. En ekki heldur stór-
hreingerningar eru í gangi í
flokks- og ríkisapparatinu. í
rauninni er ekkert.
Vetrardvali
Sovétríkin virðast hafa lagst í
dvala og það á gersamlega röngu
augnabliki bæði hvað varðar árs-
tíð og gang stjórnmála. Ef yfir
höfuð eitthvert kennimark væri
hægt að setja á Tsjérnénko yrði
það að hann er erkirússi, þungur
og leiðinlegur. Aldur hans er í
sjálfu sér vandamál. Hann var 72
ára er hann var valinn aðalritari
flokksins, elstur karla. Og eftir
að hafa séð á eftir tveimur flokks-
leiðtogum í gröfina á 18 mánuð-
um hljóta allir Sovét-borgarar að
líta á þetta sem vandamál. Ef til
vill er verið að bera í bætifláka
fyrir þetta þegar Tsjérnénko
hvað eftir annað er sýndur með
sérstaklega manneskjulegt and-
lit. í ofanálag hefur hann oft sést
opinberlega með fjölskyldu
sinni, nokkuð sem er óvenjulegt
með sovéska leiðtoga.
Stundum er talað um Tsjém-
énko sem Brézjnévs mann. En
hann hefur í raun meiri erki-
rússneska tilhneigingu til að ein-
angra sig og nöldra bara í heimin-
um um slæma meðferð.
Utanríkisstefna Tsjérnénkos
hefur að því er virðist verið inni-
haldsríkari en innanríkisstefnan.
Og tónninn er kaldranalegri en
verið hefur til langs tíma.
Sprengjuárásirnar í Afganistan í
apríl eru hrottafengnasta sovéska
stríðsaðgerðin síðan innrásin átti
sér stað í desember 1979. í fyrri-
hluta maí-mánaðar kom svo til-
kynningin um að Sovétmenn
tækju ekki þátt í sumarólympíu-
leikunum, ákvörðun um að aflýsa
heimsókn varaforsætisráðherr-
ans til Peking og yfirlýsing um að
komið yrði fyrir fleiri kjarnorku-
eldflaugum í Austur-Evrópu.
sína til að reka fleyg í Vestur-
blokkina. Tsjérnénko hefur tekið
á móti nokkrum vestrænum leið-
togum, þar á meðal utanrfkisráð-
herra Ítalíu, Andreotti, og
Genscher utanríkisráðherra
Vestur-Þýskalands. Allir hafa
þeir komið aftur, snúið heim
skapillir vegna þess hve árangur-
inn hefur verið rýr. Kremlverjar
minntust ekki einu sinni á tillögu
Craxis, forsætisráðherra Ítalíu,
um að NATO hætti að koma fyrir
venjulega. Sovétríkin hafa aftur á
móti öll bestu skilyrði til að beita
séná alþjóðavettvangi. Þess í stað
virðast allar yfirlýsingar frá
Kreml aðeins styrkja Reagan í
kosningabaráttunni. Vera kann
að sovésku leiðtogarnir álíti að
þeir séu að gera demókrötum
gagn. Líklegra er þó að þeir hafi
ekki hugmynd um hvað þeir eigi
að gera. Ef til vill hefur bara ein
einasta ákvörðun verið tekin í
Moskvu Tsjérnénkos: ákvörðun-
Möguleikarnir
eyðilagðir
Þetta kann að líta út sem vel
hugsuð ráðagerð til að setja
heiminn í réttar skorður. En engu
að síður - efinn gerir vart við sig
þegar litið er á áhrifin af tillögum
á alþjóðavettvangi. Ef ráðagerð-
in finnst, er hún í öllu falli póli-
tískt heimskuleg. Nú þegar Mos-
kva, með nokkrum rétti, telur sig
undir þrýstingi frá Bandaríkja-
mönnum, því í ósköpunum var þá
ekki notað tækifærið til að ræða
við Kínverja um hvað Reagan
hafði að segja þegar hann heim-
sótti Peking á dögunum? Það get-
ur ekki kallast pólitískt snjallt að
snúa móðgandi bakinu í Kína
með barnalegum fullyrðingum
um að Kínverjar taki þátt í anti-
sovétískum áróðri Reagans.
Og hvað varðar Vestur-
Evrópu þá virðist Moskva
stöðugt eyðileggja möguleika
kjarnorkueldflaugum ef Genfar-
viðræðurnar haldi áfram. Sovét-
ríkin hafa aðeins endurtekið sín
skilyrði: fyrst verða allar nyjar
amerískar eldflaugar að hverfa.
Bandarísku
forseta-
kosningarnar
Að öllum líkindum fær Franco-
is Mitterrand Frakklandsforseti
einnig að hlusta á ræðurnar um
að Sovétríkin séu ævinlega hinn
kvaldi aðili. (Svo reyndist vera.)
Og á eftir honum munu fleiri leið-
togar ferðast til Moskvu til einsk-
is á meðan Tsjérnénko er við völd
- eða a.m.k. fram yfir forsetak-
osningarnar bandarísku. Það er
útilokað að Moskva haldi að hægt
sé að koma Reagan á kné með
þessum hætti.
f kosningabaráttunni verður
Reagan að haga sér ögn skár en
in um að taka ekki ákvarðanir
yfir höfuð.
Það lítur heldur ekki út fyrir að
Sovétforystan viti hvernig hún á
að leika leiknum ef Reagan verð-
ur áfram húsbóndi í Hvíta húsinu
eftir kosningar. Það hefði e.t.v.
verið klókt af Sovétmönnum að
athuga möguleikana á að gefa
Bandaríkin upp á bátinn sem ei-
líflega miðju sovéskrar utanríkis-
stefnu - ef Reagan skyldi vinna
kosningarnar. Langa nefið sem
þeir gáfu Kína og aðgerðarleysið
gagnvart ólgunni í NATO benda
þó eindregið í aðra átt. í raun
bendir þetta ekki á neitt annað en
dvala.
Ætli það væri ekki öðruvísi ef
við völd væri heilbrigður And-
ropov. Eða ef þeir hefðu tekið
afleiðingunum af því að erkirúss-
arnir í stjórnmálaráðinu eru ann-
aðhvort dauðir eða of gamlir til
annars en að rymja til heimsins úr
dvala sínum. Pýtt úr Ny tid
Árni Pór Sigurðsson.
Átján mánaða
fæðingarorlof
Foreldrar geta verið í
launuðu leyfi frá störfum í eitt
og hálft ár vegna barnsfæð-
ingar og hvert barn sem orðið
er átján mánaða á rétt til
dagvistunar.
Þetta eru markmið sem sænskir
sósíaldemókratar eru að setja sér
í félgsmálum og ætla þeir að
reyna að koma þessum breyting-
um á um 1990 og á næstu árum.
Hér er annarsvegar um útfærslu
á sósíaldemókratískri velferðar-
stefnu að ræða og hins vegar má
þess geta, að Svíar munu, eins og
ýmsar velferðarþjóðir aðrar,
hafa af því nokkrar áhyggjur hve
ört barnsfæðingum fækkar í
landinu. Þessvegna sé nauðsyn-
legt að gera betur fyrir þá sem
enn vilja börn eignast.
Svíar hafa þegar komið á tólf
mánaða fæðingarorlofi. Fyrstu
níu mánuðina er greitt eftir sömu
reglum og til þeirra sem njóta
sjúkratrygginga - til þess foreldr-
is sem heim er og passar barnið.
Síðustu þrjá mánuðina er greitt
eftir svonefndri lágmarkstrygg-
ingu, sem nú nemur 37 krónum
sænskum á dag en á að fara upp í
48 krónur á næstunni.
-áb
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 3. júlí 1984