Þjóðviljinn - 05.07.1984, Qupperneq 6

MINNING
Hjálmar var fæddur í Reykja-
vík, 25, ágúst 1924. Foreldrar
hans voru Olafur Einarsson, sjó-
maður og síðar vörubifreiðastjóri
og Dóróthea Árnadóttir. Að
barnaskólanámi loknu fór hann í
Ingimarsskólann og vann fyrir sér
á sumrum eins og flestir urðu að
gera á þeim árum. Síðan lá leið
hans í Menntaskólann í Reykja-
vík og lauk hann þar stúdents-
prófi vorið 1943, með góðum
vitnisburði. Hann hóf nám við
Háskóla íslands og lauk
heimspekiprófi og prófi í efna-
fræði 1944. Hann lagði stund á
nám í ensku, dönsku og uppeld-
isfræðum og lauk prófum í þeim
greinum 1950. Sótti kenna-
ranámskeið í dönskum bók-
menntum við Lýðháskólann í
Askov 1951, og stundaði nám við
Kennaraháskóla Danmerkur,
Emdrup 1960-61, lagði stund á
danskar bókmenntir, málfræði,
tungumálakennslu barna og
starfsfræðslu. Hann var kennari
við Gagnfræðaskóla Austurbæ-
jar 1944 til 1960. Hann var lektor
við borgarháskólann í Amster-
dam 1962 og kenndi þar Norður-
landamál. Þá varð hann bæjar-
stjóri í Kópavogi 1962 og gegndi
því embætti samfleytt í 8 ár.
Hann gerðist kennari við
Menntaskólann við Hamrahlíð
1970 og konrektor til þann skóla
1972-1979. Stundakennari við
Kennaraskóla íslands 1962 til
1966 og prófdómari í dönsku við
samræmd Gagnfræðapróf 1962 til
1974. Hann var formaður í vinátt-
ufélagi íslands og Rúmeníu 1951-
1959, og varð lögg. skjalaþýðandi
og dómtúlkur í dönsku 1973.
Hjálmar sat í stúdentaráði 1947-
1948. Hann var formaður Sam-
taka sveitarfélaga í Reykjanes-
umdæmi frá stofnun þessara sam-
taka 1964 til 1970. Hann beitti sér
fyrir stofnun Lista- og Menning-
arsjóðs Kópavogs og var formað-
ur sjóðsins frá stofnun 1965 til
1970. Jafnframt gegndi hann
ýmsum nefndarstörfum á vegum
Kópavogskaupstaðar. Hann var
formaður Lionsklúbbs Kópavogs
árið 1966 og formaður Norræna
félagsins í Kópavogi frá stofnun
1962 til 1968 og síðan frá 1972 til
dauðadags. Hann sat í
framkvæmdaráði sambands
Norrænu félaganna frá 1970 og
hefur verið formaður Norræna
félagsins á íslandi allar götur frá
1975.
Af framanskráðu er ljóst að
Hjálmar Ólafsson kom víða við í
námi og starfi. Hann var mikill
bókmenntamaður og listaunn-
andi, þýddi fjölda greina um bók-
menntir, smásögur og leikrit.
Skrifaði fjölda greina um
skólabókmenntir og sveitarst-
jórnarmál. Meðal þýðingá hans
vil ég nefna: „Dýrmæta líf“,
bréfasafn færeyska rithöfundar-
ins Jörgen Frantz Jakobsens í út-
gáfu Williams Heinesens, og
„Grænlensk dagbókarblöð“ eftir
Tómas Frederiksen.
Hjálmar var mikill vinnuhestur
og ófáar nætur vann hann að
skyldustörfum sínum og/eða
hugðarefnum eftir erilsaman
vinnudag. Hann var hugsjóna-
maður af lífi og sál, mikil félag-
svera. Fátt gat komið í veg fyrir
að hann næði því marki sem hann
setti sér þegar hann var að vinna
að máli sem honum var hugstætt.
f*að hefur verið sagt að Napoleon
hafi látið þau orð falla að orðið
ómögulegt fyndist ekki í franskri
tungu. Líkt var farið um Hjálm-
ar, eldmóður hans og sigurvissa
var honum svo eðlislæg að hann
gekk ótrauður til þeirra verkefna
sem öðrum fannst e.t.v. ómögu-
legt að leysa. Reyndar má segja
að honum hafi fallið betur að
stjórna en vera stjórnað. Hjálm-
ar Ólafsson átti fleiri hliðar en að
vera maður starfs og strits. Hann
var mikill ljóðaunnandi og söng-
maður góður og nánast sjálfkjör-
inn til þess að leiða hópa í söng og
leik. Hann hafði einstaka hæfi-
leika til þess að lyfta hverskonar
samkomum og mannamótum yfir
á svið söngs og tóna. Hafsjór var
hann af fróðleik um menn og
málefni, og einstaklega natinn
við heimsóknir til sjúkra og bág-
staddra og jafnframt minnugur á
hverskonar tímamót vina sinna
og vandamanna. Hann yljaði
mörgum um hjartarætur með
heimsóknum og huggunarorðum
og er það vissa mín að margur
tregar hann sárt þegar hann nú er
allur.
Hjálmar kvæntist Kristínu
Eyjólfsdóttur Eyfells 27. okt.
1955. Þau slitu samvistum, en
áttu eina dóttur, Dóru, sem hefur
nýlokið námi í verkfræði. Kristín
lést fyrir fáum vikum.
Eftirlifandi kona Hjálmars er
hann kvæntist 18. ágúst 1962 er
Nanna Björnsdóttir, meina-
tæknir, dóttir Björns Gíslasonar
fyrrum bónda að Sveinatungu í
Norðurárdal, Mýrasýslu, og
Andrínu Guðrúnar Kristleifs-
dóttur.
Þau Nanna eignuðust 4 syni,
tvíburana Björn og Ólaf, sem
hófu háskólanám s.l. haust.
Eirík, sem lauk stúdentsprófi á
þessu vori og Helga sem stundar
nám við menntaskóla. Nanna á
eina dóttur Vigdísi, sem Hjálmar
gekk í föðurstað. Þau Nanna og
Hjálmar bjuggu að Skjólbraut 8,
Kópavogi, og þar ólust börnin
upp á miklu menningarheimili.
Það var mér og fjölskyldu minni
mikil gæfa að kynnast þeim hjón-
um fyrir meira en tveimur ára-
tugum, en samgangur milli fjöl-
skyldna okkar hefur verið mikill
allt frá fyrstu kynnum. Fjöl-
skyldur okkar áttu á árum áður
ógleymanlegar samverustundir
og skipti þá ekki máli hvert farið
var, gengið á reka, hvflst í birki-
lautu eða siglt um Breiðafjarðar-
eyjar.
Það var mikið áfall fyrir fjöl-
skylduna þegar Nanna veiktist
fyrir tæpum 8 árum, svo alvarlega
að hún hefur ekki borið sitt barr
síðan. Það féll því í hlut Hjálmars
að annast börnin, eftir að Nönnu
naut ekki lengur við í því tilliti.
Þeim sem gerst vita hefur það
lengi verið ljóst að það álag sem
þessi veikindi sköpuðu, voru
næstum ofurmannleg. Hjálmar
sýndi með þrautseigju og vilja-
styrk hæfileika sem fáum er gef-
ið, að annast heimilishald við
þessar aðstæður, samfara mikilli
vinnu utan heimilis og síðar með
aðstoð barna sinna, sem öll eru
vel gefin og hafa hlotið í arf dugn-
að og festu.
Með fráfalli Hjálmars Ólafs-
sonar sakna margir vinar í stað.
Hver verður nú forsöngvarinn á
góðri stundu með kvæðakver
Laxness í annarri hendi og
kvæðasafn Steins Steinars í
hinni? Hver man ekki þátt hans í
hljóðvarpinu á s.I. vetri „Það vex
eitt blóm fyrir vestan“ og svo
mætti lengi telja.
Við sem þekktum hann náið
sitjum hnípin eftir og bíðum eftir
„vegum fjalla nýjum“. Við biðj-
um allar góðar vættir að styrkja
eiginkonu hans, börn og alla þá
sem eiga nú um sárt að binda.
Genginn er góður drengur um
aldur fram.
Gunnar R. Magnússon.
Hið óvænta fráfall vinar míns
og félaga, Hjálmars Ólafssonar
hrærir margar tilfinningar í
brjósti og gömlu hólf minninga-
bankans opnast. Það skeði tvisv-
ar í júnímánuði, að dánarfrétt
nánast jafnaldra minna minnti
mig á mikið mannamót og stór-
hátíð æsku heimsins í ág-
ústmánuði Berlín 1951. Ég heyri
fyrir mér hinn hrífandi friðarsöng
ítölsku æskunnar; Bella tjá, Bella
tjá, bella tjá tjá tjá-sem Hjálmar
samdi texta við fyrir okkur ís-
lensku þátttakendurna á mótinu:
„Bræður, systur, systur bræður
tökum á, tökum á, tökum á, á, á,
fyrir friðinn, bræður systur, full-
um sigri munum ná“. Þetta var
meðal mestnotaðra texta í Berlín
og lengi á eftir. Það var sungið af
eins mikilli einlægni og hugsjón-
akrafti að ég held og það besta
sem við fengum frá Róm um alla
okkar katólsku tíð og reyndar allt
fram til tíma söngs okkar: Avanti
Populo, eða Fram allir verka-
menn. Að hugsa sér hve tíminn
hefur liðið fljótt frá gleðidögum
syngjandi æsku á Alexandersp-
latz 1951, þar sem oft mátti sjá
formann heimssambands
æskunnar Enrico Berlinguer,
sem lést í byrjun júní.
Einkunnarorð heimsmóts
æskunnar í Berlín 1951 var Vin-
átta. Þetta orð verður manni hug-
leikið, þegar atburðir og við-
fangsefni, sem tengjast lífshlaupi
Hjálmars Ólafssonar, eru rifjuð
upp. Það hafði Hjálmar tileinkað
sér löngu áður en hann tók þátt í
því móti og það var honum skær-
asta leiðarstjarna í lífi og starfi til
hinsta dags.
Hjálmar var maður söngs og
æskugleði og átti stærstan hlut að
vali texta í hina ágætu söngbók,
sem gefin var út af bókaútgáfunni
Árgalanum 1953. Hún var í upp-
hafi mikið notuð af þátttakend-
um í alþjóðamóti æskunnar í
Bucharest í Rúmeníu 1953 og
hefur verið leiðandi í söng ís-
lenskra sósíalista síðan.
Hjálmar er meðal þeirra sem
hlaut unglingamenntun í Gagn-
fræðaskóla við Lindargötu, Ingi-
marsskólanum.
Við unglingarnir úr alþýðustétt
kreppuáranna, sem sóttum
menntun í skóla séra Ingimars og
margra ágætra kennara hans,
berum ennþá í brjósti hlýjar til-
finningar til skólans, sem lagði
grunn að farsælu lífshlaupi
margra alþýðubarna. Hjálmar
kenndi í þessum ágæta skóla,
þegar hann hafði verið fluttur í
vegleg húsakynni í Skólavörðu-
holti og kallaður Gagnfræðaskóli
Austurbæjar. Með kennslustarf-
inu þar og síðar í
Menntaskólanum við Hamrahlíð
finnst mér Hjálmar hafa endur-
goldið fræðslukerfinu vel fyrir sig
og marga aðra.
Hjalmar var meðal þeirra vina
sem maður þráði hvað mest að
hitta til að geta rifjað upp liðna
tíma og skipst á fréttum af nýlegri
reynslu sem hann var óvenju rík-
ur af vegna félagsstarfs síns.
Fyrir þrem mánuðum eða svo
hittum við hjónin Hjálmar stund-
arkorn í kaffístofu Norræna húss-
ins. Þá stóð yfir grænlensk sýn-
ing, sem hann hafði unnið við að
koma upp. Honum var mikið
niðri fyrir, þegar hann útskýrði
sjónarmið sín um, með hvaða
hætti íslendingar gætu best orðið
Grænlendingum að liði við upp-
byggingu þjóðfélags á komandi
árum. Grænlendingar hafa misst
góðan stuðningsmann við fráfall
Hjálmars.
Á leiðinni frá Norræna húsinu
minnti Erla mig á sterlingspund-
ið, sem Hjálmargaf okkur, þegar
hann kom til að kveðja okkur,
áður en við fórum til langrar dval-
ar í Englandi 1955. Ég hafði
gleymt því, eins og mörgu öðru,
sem hann gerði fyrir mig og
marga fieiri. En í framtíðinni,
þegar ég heyrir nöfn eins og Sam-
ar, Álendingar, Færeyingar og
Grænlendingar mun nafn hans
rifjast upp eins og líka margt
fleira, sem því er í huganum
tengt.
Olafur Jensson
Hjálmar Ólafsson lést snögg-
lega á heimili sínu í Kópavogi 27.
júní s.l., tæplegasextugur. Hann
skildi víða eftir sig spor og verða
eflaust ýmsir til að minnast hans
að leiðarlokum. Ég læt öðrum,
mér þar um fróðari, eftir að rekja
ættir hans og uppruna og ýmis
störf, en vil með nokkrum orðum
minnast hans sem samstarfs-
manns.
Hjálmar réðst kennari í
dönsku að Menntaskólanum við
Hamrahlíð sumarið 1970 og starf-
aði þar síðan, þegar frá er talið
eins vetrar orlof. Hann var vel
búinn undir kennslu við mennta-
skóla, með próf í ensku, dönsku
o.fl. frá Háskóla íslands og veru-
legt viðbótarnám við norrænar
menntastofnanir. Auk þess hafði
Hjálmar langa starfsreynslu að
baki sem kennari við gagnfræða-
skóla.
Þegar Hjálmar kom til starfa í
Menntaskólanum við Hamrahlíð
var þar hafinn undirbúningur að
nýju skipulagi skólans, sem síðan
hefur sett mark sitt á marga fram-
haldsskóla aðra. Guðmundur
rektor Arnlaugsson fékk þá
heimild ráðuneytis til að ráða að-
stoðarskólastjóra, konrektor, og
tók Hjálmar það starf að sér,
fyrstur manna við menntaskóla
hérlendis. Þegar staða konrekt-
ors var skilgreind með lögum var
Hjálmar formlega skipaður í
starfið haustið 1972 og gegndi því
síðan um árabil.
Árið 1972 tók til starfa við
skólann kvöldskóli fyrir full-
orðna, öldungadeild. Daglegur
rekstur deildarinnar var fyrstu
árin að mestu í höndum Hjálmars
Ólafssonar, og margir nemendur
deildarinnar frá þessum árum
minnast hans með hlýju og þakk-
læti.
Nokkru eftir að Hjálmar kom
að Menntaskólanum við Hamra-
hlíð varð hann fýrir því þunga
mótlæti að eiginkona hans
veiktist snögglega og alvarlega og
hefur síðan ekki gengið heil til
skógar. Aldrei hygg ég að dreng-
lyndi Hjálmars hafi komið betur í
ljós en þá, svo vel reyndist hann
konu sinni í erfiðum sjúkleika.
Þau hjón eiga fjóra mannvænlega
syni, sem stóðu við hlið föður síns
í þessum þrengingum, þótt ungir
væru að árum. Minntist hann
þess stundum við mig, þegar talið
barst að högum fjölskyldunnar.
Síðustu árin hvarf Hjálmar frá
stjórnunarstörfum við skólann,
en var þar dönskukennari til
dauðadags, eins og fyrr segir.
Hann hafði þá með höndum auk
kennslunnar önnur trúnaðar-
störf, einkum á vegum Norræna
félagsins.
Ég á margar minningar af sam-
starfi okkar Hjálmars. Á erfiðri
stund í mínu lífi sýndi hann mér
og mínum hlýju og samhyggð,
sem ég mun aldrei gleyma. Á
fyrstu starfsárunum í Mennta-
skólanum við Hamrahlíð var
Hjálmar Iöngum hrókur alls
fagnaðar á samkomum kennar-
anna, þegar hann hafði kannski
grafið upp sönglag við einhvern
góðan texta íslenskan og stýrði
svo söngnum. Þannig vil ég helst
minnast hans.
Ég veit að ég rita fyrir hönd alls
starfsliðs Menntaskólans við
Hamrahlíð og' nemenda skólans
eldri og yngri, þeirra er kynntust
Hjálmari Ólafssyni, þegar ég
votta samúð konu hans, Nönnu
Björnsdóttur, sonum þeirra
hjóna, Ólafi, Birni, Eiríki og
Helga, dótturinni af fýrra hjóna-
bandi, Dóru, tengdabörnum,
barnabörnum og fjölskyldunni
allri.
Örnólfur Thorlacius.
Alltaf öðru hvoru kom Hjálm-
ar Ólafsson í heimsókn hér á
blaðið og alltaf var hann að reka
áróður fyrir norrænu samstarfi.
Blöðin máttu aldrei gleyma því
hve mikilvægt það var, og það var
vitanlega ekki nema rétt hjá
Hjálmari. Við lifum í heldur
köldum heimi, og þar er meira en
nóg af þjóðlegri sérgirni stórra
þjóða og smárra. En að þessu
sögðu er sjálfsagt að fagna því, að
meðal Norðurlandaþjóða er þó
hægt að vonast eftir því að menn
skilji íslenskar vonir og áhyggjur
og taki jafnvel nokkurt tillit til
þeirra.
Um þess hluti og marga aðra
var fróðlegt að ræða við jafn inni-
lega áhugasaman mann og
Hjálmar Ólafsson. Og svo menn-
inguna sem allir svarthausarnir
vilja feiga.
Reyndar var það svo, að fyrst
þegar ég sá Hjálmar, þá var það
norður á Akureyri þar sem haldið
var þing ungra sósíalista. Ég lenti
í húsi með honum hjá ágætu
fólki, og hann sýndi strax velvilj-
aðan áhuga piltskjátu af Suður-
nesjum, sem var allt í einu kom-
inn í stórhættulegan félagsskap
og var feiminn. Ég man að við
töluðum dálítið um Stalín karl-
inn, og Hjálmar var fyrsti maður-
inn í þessum hópi, sem útskýrði
fyrir mér, að það væri eitthvað
meira en lítið bogið við allt það
tilstand sem gert var með karlinn.
Ég skildi þetta náttúrlega ekki
þá, en þeim mun betur síðar.
Og nú er ekki lengur von á
Hjálmari Ólafssyni í heimsókn
með vinsemd og ágæt menningar-
áform og það er mikill missir í svo
góðum dreng. Öllum aðstand-
endum hans og vinum færi ég
mínar innilegustu samúðarkveðj-
ur.
Árni Bergmann.
„... vinir berast burt með
tímans straumi,
og blómin fölna á einni
hélunótt“
Það mun hafa verið sumarið
1951 að undirritaður kynntist
Hjálmari Ólafssyni fyrst. I ágúst
það ár sóttum við æskulýðsmót í
Berlín ásamt allmörgum öðrum
íslendingum. Við vorum flest
einlægir sósíalistar, og við hrif-
umst með af þeim krafti og lífs-
gleði, sem geislaði af þessu unga
fólki mitt í rústum Berlínarborg-
ar. Og þá vorum við sannfærðir
um að þetta fólk mundi leiða sósí-
alismann til heilbrigðari þróunar
á komandi árum.
Og lái okkur það hver sem vill.
Þó var það annað sem brann
okkur flestum enn heitar í geði á
þessum árum. Land okkar var
setið erlendu herliði - hafði
gengið í hernaðarbandalag og
flækt sig í hernaðarátök stór-
velda. Við vorum ofurseld nýrri
hættu - hættu sem reynst hefur
augljósari með hverju ári þeim
sem sjá vilja.
Þetta er það fyrsta, sem mér
kemur í hug, þegar ég rifja upp
kunningsskap okkar Hjálmars.
En þar er svo margs annars að
minnast, og verður drepið á fátt.
Þær voru margar ánægjustund-
irnar, sem við áttum saman, við
ferðalög, útivist, söng og vín f
hópi góðra félaga. Hjálmar var
mikill gleðimaður og jafnan
hrókur alls fagnaðar á vina fund-
um.
Vafalaust munu margir verða
til að rekja æviferil Hjálmars og
störf hans sem kennara, konrekt-
ors, bæjarstjóra o.s.frv. Einnig
þau margvíslegu félagsstörf
önnur, sem hann sinnti, en þar
var hann áreiðanlega á réttri
hillu. Hann var mikill áhugamað-
ur um norræna samvinnu, og eins
og flestir munu vita, var hann for-
maður Norræna félagsins hin síð-
ustu ár. Þar iét hann sig ekki
minnst skipta hlut hinna smáu í
norrænni samvinnu, svo sem
Færeyinga, Grænlendinga og
Sama.
Ég held það hafi verið í Berlín-
arferðinni að Hjálmar kynntist
fyrst fyrri konu sinni, Kristínu
Éyfells, en þau gengu í hjóna-
band 2 árum seinna. Kristín var
mikil ágætiskona, en samt munu
þau ekki hafa átt skap saman og
skildu eftir fárra ára sambúð. Þau
áttu eina dóttur. Síðari kona
Hjálmars varNanna Björnsdóttir
frá Sveinatungu í Borgarfírði.
Þau eignuðust 4 syni og sambúð
þeirra var með miklum ágætum.
En fyrir nokkrum árum veiktist
Nanna alvarlega og hefur verið
sjúklingur síðan. Þetta var mikið
áfall fyrir Hjálmar, og hann var
ekki samur maður eftir.
Að leiðarlokum ber að þakka
samfylgdina. Og til þess eru þess-
ar línur ritaðar.
Nönnu og börnunum sendum
við Valborg innilegar samúðar-
kveðjur.
Eiður Bergmann.
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINK Fimmtudagur 5. júlí 1984