Þjóðviljinn - 24.07.1984, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Einkaframtak
í sjávarútvegi íslendinga
Um helgina varði Morgunblaðið þremur
megingreinum til að fjalla um hina hrikalegu
stöðu sem nú blasir við í málefnum útgerðar og
fiskvinnslu um allt land. í ítarlegri fréttaskýringu
kom fram að verulegur fjármagnsflótti setur nú
svip á sjávarútveginn, mörg einkafyrirtæki sem
áður voru vel stæð eru að komast í þrot og innan
tíðar gæti einkarekstur í sjávarútvegi lagst niður.
í vetur og sumar hefur Þjóðviljinn hvað eftir
annað birt fréttir, viðtöl og frásagnir sem fela í sér
ábendingar um hina ískyggilegu þróun í sjávarút-
veginum. Nú virðast æ fleiri vera að átta sig á því
hvert braut ríkisstjórnarinnar og forysta Fram-
sóknarflokksins í útgerðarmálum íslendinga get-
ur leitt.
Það hefur ávallt verið stefna Þjóðviljans og
Alþýðubandalagsins að framtak og frumkvæði
einstaklinga ætti að gegna mikilvægu hlutverki í
þróun sjávarútvegsins og atvinnumálum byggð-
arlaganna. Eðli útgerðar og fiskvinnslu í landinu
er með þeim hætti að einokun stórra rekstrar-í
forma, þótt þau séu bundin í félagslegar skipu-
lagsreglur, getur staðið þróun greinarinnar fyrir
þrifum og hlaðið of miklu valdi í hendur skrifstofu-
stjóra og miðstjórnarveldis í Reykjavík.
Þegar litið er yfir sögu margra byggðarlaga
kemur í Ijós að oft hefur atvinnumálum verið
bjargað með því að sjómenn og forsvarsmenn
launafólks í fiskvinnslu hafa orðið að taka rekst-
urinn í sínar hendur. Síðan hafa fyrirtækin stækk-
að og orðið myndarleg einkafyrirtæki. Þá vill
stundum gleymast hvernig þau erðu til og eigna-
myndun þessara einstaklinga verður aðalum-
ræðuefnið. Að vísu hefur það líka gerst að sumir
1 eigendur útgerðar- og fiskvinnslufyrirtækja hafa
flutt gróðann brott og að lokum fyrirtækið sjálft
svo að atvinnumál byggðarlagsins hafa á ný ver-
ið í óefni. Slíkir menn hafa komið óorði á einka-
framtakið.
Það er hin æskilega stefna að rekstrarform í
sjávarútvegi íslendinga séu margbreytileg. Þar
geti bæjarfélög og samvinnufélög gegnt mikil-
vægu hlutverki ásamt fyrirtækjum dugmikilla ein-
staklinga sem bera hag heimabyggðar sinnar
fyrir brjósti. Á síðari árum hafa einnig komið til
sögunnar fyrirtæki þar sem hópur einstaklinga,
samvinnufélag, sveitarfélagið og stundum einnig
verkalýðsfélagið hafa tekið höndum saman um
reksturinn á breiðum grundvelli.
Það er margt í eðli, og sögu starfsskilyrðum
sjávarútvegsins sem mælir eindregið með því að
slík blanda rekstrarforma sé vænlegasti jarð-
vegurinn fyrir framtíðarþróun þessarar höfuða-
tvinnugreinar. Það getur haft fjölmargar hættur í
för með sér að útrýma einkafyrirtækjunum á
þessum vettvangi. Einkaframtakið veitir aðhald
og skapar farveg fyrir nýjungar sem ella kynnu að
eiga erfitt uppdráttar.
Viðhorf ýmissa forráðamanna ríkisstjórnarinn-
ar og skortur á nýrri stefnu innan stjórnarráðsins í
málefnum sjávarútvegsins benda hins vegar til
þess að framtíð einkaframtaksins í sjávarútvegi
sé í verulegri hættu. Útrýming þess í höfuð-
atvinnugrein þjóðarinnar væri alvarleg mistök.
KLIPPT OG SKORIÐ
Farþegaþota
skotin niÖur
Fyrir tæpu ári skaut sovésk or--
ustuþota niður kóreska farþega-
þotu af gerðinni Boeing 747 í
sovéskri lofthelgi og fórust með
henni um 270 manns. Þetta þótti
að sjálfsögðu ódæði hið versta,
þeim mun frekar sem því var
haldið fram, að farþegaþotan
hefði blátt áfram villst inn í so-
véskalofthelgi. Sovétmenn héldu
því aftur á móti fram, að farþega-
þotan hefði verið að stunda
'njósnir fyrir Bandaríkin. Þeir
töpuðu málinu fljótlega í fjöl-
miðlum og í almenningsálitinu. í
fyrsta lagi vegna þess, að vegna
eigin laumuspilshefða neituðu
Sovétmenn í fyrstu að hafa skotið
þotuna niður. í öðru lagi þótti
það athæfi, að skjóta niður far-
þegaþotu, langtum þyngra á
metunum en allar vangaveltur
um ástæður fyrir því að flugvélin
var stödd langt inni í viðvöru-
narkerfum sovéska hersins á
Kyrrahafsströndum.
Kenningin
um njósnaflug
Fljótlega fóru að heyrast frá
flugmönnum og fjarskiptasér-
fræðingum efasemdir um að far-
þegaþotan kóreska hefði getað
villst það væri, tæknilega séð, tal-
ið næstum óhugsandi. Ennfrem-
ur urðu upplýsingar um banda-
ríska njósnaflugvél með svipaðar
útlínur og Boeing-þotan sem var
á sveimi á svæðinu og hugsanlegt
samspil við bandaríska njósna-
hnetti og geimskutlu til þess, að æ
fleiri trúðu því, að ekki hefði allt
verið með felldu við flug farþega-
þotunnar. Og enn er málið ofar-
Iega á dagskrá, eins og sjá má á
athyglisverðri frétt í Morgun-
blaðinu á sunnudaginn. „Kór-
eska þotan í njósnaleiðangri...?“
- en hún er á þessa leið:
„Lundúnum 20. júlí.AP.
Stjómendur sjónvarpsþáttarins
„TV Eye“ færðu fyrir því rök í
síðasta þætti sínum, að farþega-
þotan kóreska sem Sovétmenn
skutu niður á sínum tíma með 269
manns kunni að hafa verið send í
ógöngur fyrir tilstilli einhverrar
leyniþjónustu. Hlutverk hennar
hafi verið að kanna ratsjárkerfi
Sovétmanna.
í þættinum var rætt við Ernie
Volkman, sérfræðing í málefnum
bandarisku leyniþjónustunnar.
Hann sagði að í sjálfu sér hefðu
allar vestrænar leyniþjónustur
haft mikið gagn af því að þotan
villtist af leið, því allar ratsjár-
stöðvar Rússa á 11.200 ferkíló-
metra svæði hefðu farið í gang og
hægt hefði verið að staðsetja þær
og kanna styrk þeirra. I þættinum
var þess einnig getið að bandarísk
ratsjárstöð á Aluteaeyjum hefði
ekki getað yfirsést á tækjum sín-
um að þotan hefði viilst af leið og
því hefði átt að vera hægur vandi
að kalla hana upp og benda flug-
manninum á skekkjuna. Það
hefði hins vegar ekki verið gert.
John Kettle, fyrrum banda-
rískur stjómarerindreki, veitir
forstöðu rannsókn mikilla slysinu
í Japan um þessar mundir. Hann
sagði í samtali við bresku sjón-
varpsmennina, að hann teldi að
þotan hefði verið að njósna og
hvatti til þess að skipuð yrði þing-
nefnd heima fyrir til að rannsaka
málið.“
í sjónvarpsþættinum sýnast
menn hafa verið á svipuðum slóð-
um og Mann nokkur (mun vera
dulnefni) sem skrifaði fyrir
skömmu grein í breskt tímarit um
vamarmál, „Defense attache".
Þar segir einmitt á þá leið, að
menn hafi ekki trúað á að far-
þegaþotan væri í njósnaflugi
vegna þess, hve fátt almenningur
veit um njósnatækni nútímans.
Mann vitnar í bók J. Schlesingers.
„Undirstöðuatriði rafeinda-
stríðs", en þar segir á þessa leið:
„Upplýsingum má safna.. .með
því að setja af stað varnarkerfi
einhvers ríkis og fýlgjast svo ná-
kvæmlega með því hvernig þessi
kerfi starfa. Þetta er hægt að gera
með því að senda flugvél eða
nokkrar flugvélar inn á fram-
varnaviðvörunarkerfi andstæð-
ingsins. Þessar aðgerðir em
háskalegar, bæði í hemaðarlegu
og pólitísku tilliti“.
Mann rekur það einnig, hvern-
ig Bandaríkjamenn hafa áður
sent herflugvélar (sem vom
skotnar niður) og farþegavélar
inn í sovésk radarkerfi, og hvern-
ig þróun þeirrar tækni kemur
saman við áðstæður í september-
byrjun í fyrra, þegar kóreska þot-
an var skotin niður.Hann segir
m.a.: „Það hefur líka komið fyrir
áður að farþegaflugvélar vom
notaðar í njósnaskyni. En flug-
vélarnar sjálfar sluppu alltaf.
Má vera að þessvegna hafi menn í
Bandaríkjunum talið, að þótt
flugvél væri á gmnsamlegu flugi
mundi það engu að síður tryggja
öryggi hennar að hún er farþega-
vél“.
Glœpsamlegur
póker
Sovétríkin sitja sem fyrr uppi
með sinn hluta af þeirri glæfra-
legu tortryggni milli risavelda,
sem leiðir til þess að þeir skjóta
niður 270 manns í farþegaflugvél.
En það er heldur engin ástæða til
að Reagan og hans menn sleppi
undan sínum hluta ábyrgðar.
Greinar og athugasemdir sér-
fræðinga benda til þess, að
bandarískar leyniþjónustur hafi
lagt út í glæpsamlegt hættuspil
með mannslíf- sumpart til að afla
nýrra upplýsinga um sovésk við-
vömnarkerfi, og kannski var
stundin í fyrra einnig valin með
tilliti til þess, að Reagan þurfti á
því að halda að píska upp mikla
reiði í garð Sovétmanna, til að
auðveldara væri að kveða niður
andstöðu gegn nýjum eldflauga-
kerfum í Evrópu. Væri ekki
nema mátulegt að þetta mál
kæmi núna illa aftan að honum í
kosningaslag tvísýnum - sem nú
fyrst em vaxandi Iíkur á að hann
tapi. ÁB
DJÚÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóöviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Fróttastjórar: óskar Guðmundsson, Valþór Hlöðversson.
Biaðamann: Áffheiður Ingadóttir, Guöjón Friðriksson, Halldóra Sigurdórs-
dóttir, Jóna Pólsdóttir, Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gíslason, Mörður
Ámason, Súsanna Svavarsdóttir.Víðir Sigurðsson (íþróttir).össurSkarp-
hóöinsson-
Liósmyndir: Atli Arason, Einar Karlsson.
Útlit og hönnun: Svava Sigursveinsdóttir, Þröstur Haraldsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttír, Elías Mar.
Framkvœmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir.
Auglysingastjóri: Ólafur Þ. Jónsson.
Auglýsingar: Margrót Guðmundsdóttir, Ragnheiður Óladóttir, Anna
Guöjónsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Simavarsta: Ásdís Kristinsdóttir. Sigrfður Kristiánsdóttir.
Húsmóðlr: Bergljót Guðjónsdóttir.
BHstjóri: óiöf Sigurðardóttir.
Innheimtumaður: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, auglýsingar, ritstjórn:
Síöumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 22 kr.
Sunnudagsverð: 25 kr.
Áskriftarverð á mánuðí: 275 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þrlðjudagur 24. júlí 1984