Þjóðviljinn - 01.08.1984, Qupperneq 9

Tímarit
Mannamót
Arkitektúr
Bœkur
Torfumóðir
Veglegt tímarit um hleðslulist á íslandi
T orfumóðir heitir fyrsta tölu-
blað nýs tímarits sem komið
er á markaðinn og fjallar það
um hleðslulist á íslandi. Er
þetta hið glæstasta rit en rit-
stjórar þess eru þau Tryggvi
G. Hansen og Sigríður
Eyþórsdóttir.
í formála fyrir ritinu segir
Tryggvi m.a.: „Hefð er það, sem
er viðurkennt sem gott og hefur
verið þróað og prófað af kynslóð-
um. Á síðustu 200 árum hafa
hefðir farið mjög halloka fyrir
hinu nýja, og vegna þess hve
geyst er farið í sakirnar þá hefur
margt nýtt verið gleypt ómelt og
samsvarandi góðar hefðir hafa
dottið út. Þegar svo er komið má
fara að ganga í skrokk og ígrunda
hverjar eru raunverulegar þarfir
og hverjar ekki. Þróun er orð sem
notað er um inngöngu hins nýja
og úreldingu gamals. Frumþarfir
eru næring og hlýja (föt og húsa-
skjól og elska) og það er allt af
sömu orkurótinni vaxið, náttú-
runni og hún er hér allt umhverfis
mig. Þessar þarfir eru hefð-
bundnar og þegar litið er um öxl
og skoðað hvernig frumþörfum
var fullnægt fyrr á öldum án
nokkurra tengsla við samfélag
stórþjóða, viðskipta-sjónarmiða,
kornfleks og kóks, þá ætla ég mér
ekki þá dul að dæma allt úr leik
sem áður var“. Og í Iokin segir:
„Hleðslulist, hún tengist öllum
greinum lista og hún er frumþörf
þeim sem vill vita hvað það er að
lifa af landinu og með landinu".
Meðal efnis í blaðinu Torfu-
móðir (orðið merkir fyrsta torfa
rist í mýri) er eftirfarandi:
Af feðrum sínum, viðtal við
Þór Magnússon þjóðminjavörð,
þá eru ýtarleg viðtöl við hleðslu-
menn, einn úr hverjum lands-
fjórðungi, þá Sigurþór Skærings-
son undan Eyjafjöllum, Stefán
Stefánsson frá Brennigerði í
Skagafirði, Jóhannes Arason úr
Gufudalssveit og Svein Einars-
son á Egilsstöðum. Þá er í ritinu
grein um Klappargerði í Árbæj-
arsafni, merk ritgerð eftir Hörð
Ágústsson er nefnist Moldir,
grein um hleðslulist eftir Tryggva
ritstjóra. Þórður Ben. Sveinsson
skrifar um efni og sagt er frá hug-
myndum listamannsins, viðtal er
við Ásu Ólafsdóttur myndvefara.
Þá eru í tímariti myndir af jarðar-
list Grétars Reynissonar og man-
húsumTryggva Hansen.
Útgefandi ritsins er Heim á
Elliða við Elliðavatn, Vatnsenda
nr. 90, pósthólf 5108.
- GFr
Gerður upp veggur i Glaumbæ. Mynd úr tímarltinu Torfumóðir
Einar Örn verður í opnuviðtall (fyrsta tölublaðinu.
Poppblaðið Hjáguð
Innan skamms kemurá
markað nýtttímarit,
Poppblaðið Hjáguð. Ritstjóri
er Jens Kr. Guð og útgefandi
er Ó.P. útgáfan.
í fýrsta tbl. Poppblaðsins
Hjáguðs verður nákvæm lýsing á
æskuárum Bobs Marley og póst-
áritanir allra helstu popparanna
verða taldar upp. Opnuviðtal
blaðsins verður við Einar Örn
Benediktsson, Kuklsöngvara og
fyrrverandi Purrk. Dagskrá Rás-
ar 2 verður skoðuð og skilgreind
og bandaríska söngkonan Joan
Baez lýsir næturævintýri sem hún
átti með John heitnum Lennon á
upphafsárum Bítlanna. Sagt
verður frá ömurlegum örlögum
Lísu Prestley, einkadóttur rokk-
konungsins sáluga, og vinsælustu
poppstjörnurnar, s.s. Michael
Jackson, Bubbi og Kiss, verða
kynntar nokkuð nákvæmlega. Þá
bendir Poppblaðið Hjáguð á
bestu fáanlegu kassetturnar hér-
lendis og segir frá ýmsum fréttum
úr poppheiminum. Plötudómar
verða birtir og vinsældalistar. Þá
verða í blaðinu smásögur,
krossgátur, skrýtlur, rokkljóð og
margt fleira við allra hæfi.
Poppblaðið Hjáguð mun koma
út á 6 vikna fresti. Fyrsta tbl. er
væntanlegt á markað í byrjun
september.
Frá Gauknum í fyrra
Gaukurinn
Um verslunarmannahelgina
standa Héraössambandið
Skarphéðinn og Ungmenna-
samband Kjalarnesþings að
útisamkomu í Þjórsárdal. Ber
þessi útisamkoma nafnið
Gaukurinn ’84. Þettaerannað
árið í röð sem þessi tvö
stærstu héraðssambönd
innan UMFÍ halda útisam-
komu á ofangreindum stað.
Síðast liðið ár mættu um
3.000 manns til að taka þátt í
gleðskapnum.
Eins og síðast liðið ár verður
um fjölbreytta skemmtidagskrá
að ræða. HLH flokkurinn mun
koma fram, einnig verður breik-
danssýning, Kizaflokkurinn sýnir
bardagalist, hljómleikar, keppni
í forníþróttum, hátíðarræða
verður flutt og margt annað verð-
ur til skemmtunar.
Hljómsveitirnar Baraflokkur-
inn og Lotus leika fýrir dansi öll
kvöldin á tveim pöllum frá kl.
21.00-03.00. Auk þess dunar
diskótekið Studeo alla helgina.
Verði er stillt í hóf, 900 kr.,
sætaferðir verða alla helgina til
og frá mótssvæði, 200 kr. aðra
leiðina.
Náttúrufegurð er mikil í Þjórs-
árdal, fallegir trjálundir og hrika-
legt landslag skapa skemmtilega
samsetningu fyrir augað.
Jarðvegurinn er þess eðlis að
fljótt er að þorna þegar styttir
upp og oft er hið mesta blíðviðri í
dalnum þótt rigni á höfuðborgar-
svæðinu.
Sauðárkrókur
ölag til vemdar
gamla Lœknishúsinu
Nokkriráhugamenn um
verndun gamla læknishúss-
ins á Sauðárkróki boða til
fundar í Árbæjarsafni hjá
borgarminjaverði kl. 17 í dag
til að stofna með sérfélag.
í byrjun aldar var læknishúsið
á Sauðárkróki talið glæsilegasta
hús staðarins. Það er byggt af
Steindóri Jónssyni árið 1901, en
Steindór var merkur smiður og
athafnamaður á Sauðárkróki.
Þrír mætir héraðslæknar, þeir
Sigurður Pálsson, Jónas Krist-
jánsson og Torfi Bjarnason,
bjuggu og störfuðu í húsinu. Hús-
ið er því merkur þáttur í menn-
ingarsögu bæjarins og sjónar-
sviptir að því ef það hverfur.
Gerð þess og ástand er þannig, að
það getur áfram gegnt menning-
arlegu hlutverki á Sauðárkróki.
Nú hefur verið ákveðið að hús-
ið víki af lóð sinni, en bæjaryfir-
völd á Sauðárkróki eru að kanna
möguleikana á því að bjóða
áhugamönnum um varðveislu
hússins aðra lóð í gamla bæjar-
hlutanum fyrir húsið, svo hægt sé
að flytja það. Þess vegna er boð-
að til fundar þar sem félag um
verndun hússins yrði stofnað.
Áhuginn á þessu máli kviknaði
á ættarmóti Heiðarættarinnar,
sem haldið var á Sauðárkróki um
síðustu mánaðamót.
Allir sem vilja stuðla að vernd-
un þessa merka húss eru vel-
komnir á fundinn.
Nánari upplýsingar er hægt að
fá hjá eftirtöldum aðilum: Nönnu
Hermannsson borgarminjaverði
(s. 84412), Guðrúnu Jónsdóttur
arkitekt (s. 25920) og Sigurði Sig-
urðssyni listmálara (s. 40634).
í byrjun aldar var Læknishúsið á Sauðárkróki talið glæsilegasta hús staðarins
Ljóð
Tungumál
Undir áhrifum
frá Guðmundi
(Takk fyrir sýninguna)
Aö sitja í fari hippískra
samheidnishugsjóna reykja pípu
og toga í skeggið, með hnefa sem
hefur blakt í mótmælagöngu.
Hvað er með hin rökuðu
andlit samtímans sem líta niður
eftir sólbrenndum vöðvastæltum
líkömum sínum?
Og upp á ýturvaxna samkeppnisblómarósa-
kroppa sem þrá, módelfyrirsætustörf í
London, París og New York.
Hvernig getur skeggjaður pípureykjandi
hippabyltingablóm sem ekkert er nema fræið
sáð sér í slíkan jarðveg sjálfsaðdáandi,
einstaklingsfrelsiselskandi, mannveruseljandi
glysvera?
Hvað geta þessir hnefar annað en kreppst
utan um:
Handfang í bíl á hóflegu verði,
handföng vaxtaræktanna,
handfang sturtu í gömlu húsi í
vesturbænum?
Það vantar eitthvað, samt er allt á sínum stað
eins og það var.
Ásgeir Beinteinsson
Gildi esperantó
kiptum
Andris Nalinj sjómaður á Kamtcakaskaga í Sovétríkjunum
skrifar bréf til vinar síns Karls H. Sigurðssonar á íslandi
Enn er alþjóðamálið esper-
antó notað í bréfaskriftum milli
vina þar sem önnur málakunn-
átta þrýtur. íslendingurinn
Karl H. Sigurðsson hefur und-
anfarin ár átt bréfavin í Petr-
opavlosk á Kamtcatkaskaga í
norðurausturhluta Sovétríkj-
anna. Þetta er Letti sem heitir
Andris Nalinj, er um fimmtugt
og sjómaður að atvinnu. Kona
hans er af kyni Korjaka og
eiga þau tvær dætur. Hér til
gamans er birt eitt af bréfum
Anris Nalinj sem Karli barst
nýlega. Bréfaskriftirþeirra
fara fram á esperantó.
„Þann 31.5.1984 hélt félag esp-
erantista í Petropavlovsk fund
ásamt deild úr landsfélagi bóka-
vina. Fundurinn var haldinn að
beiðni þeirra. Ég kom til fundar-
ins með tvær töskur fullar af
bókum og tímaritum á esperantó.
Og svo var ég með póstkort frá
ýmsum löndum, þar á meðal þau
sem þú hefur sent. Öllu þessu
raðaði ég á borð svo fundarmenn
gætu skoðað sem best.
Aðalræðu fundarins hélt ég og
talaði að sjálfsögðu einkum um
útgáfustarfsemi á esperantó. Ég
sýndi margar athyglisverðar
bækur og tímarit, meðal annars
bók Sten Bergmann: „Sleðaferð
á hjara heims“. Ég sagði frá inni-
haldi hennar og einkum því er við
kom Petropavlosk. Einnig sagði
ég frá því hvernig þú fékkst hana
frá Svíþjóð í skiptum fyrir frí-
merki. Ég sýndi líka myndina
sem þú sendir af heggnum sem óx
upp af fræi frá Kamtcatka og ég
eitt sinn sendi þér. íslenskir túr-
istabæklingar og ferðahandbókin
með lesmáli á ensku og íslensku
var einnig til sýnis. Að máli mínu
loknu þurftu áheyrendur margs
að spyrja.
Næstur talaði hinn 32 ára gamli
formaður félags esperantista
nokkur orð og annar las kvæðið
Rýtingurinn eftir frægt rússneskt
skáld, Lermontov. Áhugi áheyr-
enda var mikill og margir óskuðu
eftir að læra málið á byrjenda-
námskeiði sem haldið verður í
haust hér í borg. Sem viðurkenn-
ingu og til minningar um fundinn
var mér afhent rússnesk heim-
ildaskáldsaga frá sautjándu
öld.
Þá hófst síðari hluti fundarins
og talaði þá ungur eldfjallafræð-
ingur frá Kamtcatka sem tekið
hafði þátt í ráðstefnu eldfjalla-
fræðinga í Reykjavík. Hann sagði
frá ferð sinni og sýndi litskyggnur
frá íslandi og sagði frá landi og
þjóð. Hann talaði um vinnusemi,
reglusemi og nákvæmni lands-
manna og hversu mjög þeir ynnu
landi sínu. Hann sagði frá heita
vatninu, einu auðlegð fslendinga
í jörðu, hvemig það væri nýtt til
fullnustu svo að jafnvel grasblett-
irnir væru hitaðir til að auka gras-
vöxtinn.
Hann sagði að miðað við
höfðatölu væru íslendingar mest-
ar fiskætur Evrópuþjóða. Dýrtíð
væri meiri á íslandi en nokkra
öðru Evrópulandi. Og þar væra
gefnar út fleiri bækur á mann en
annars staðar þekktist. Um So-
vétríkin vissu íslendingar lítið því
blöðin birtu helst um þau lygar og
ímyndanir.
Árlega heimsæktu ísland um
80 þúsund túristar og af þeim
væra umtalsverðar tekjur. Tekj-
ur væra einnig af ullariðnaði en
mestar þó af fiski.
Túrista frá Sovétríkjunum
kvað hann sjaldgæfa. Helst væri
að þangað færu einhverjir sér-
fræðingar, t.d. eldfjallafræðingar
þeir sem þinguðu í Reykjavík. Á
meðan dvölinnni stóð þurfti einn
Rússanna að spyrja til vegar. ís-
lendingur sá sem spurður var til
vegarins varð undrandi þegar
hann varð þess vís að sá sem
spurði var Rússi. Mann frá því
landi hafði hann ekki áður hitt.
Á íslandi vantar fólk sem túlk-
að getur rússnesku. íslensk kona
var túlkur Rússanna meðan þing-
haldið stóð. Hún talaði ensku.
Margir eldfjallafræðinganna
töluðu ekki vel ensku og því síður
íslensku. Vísindalegar kjarni í
máli þeirra skildist best af
teikningum.
Hinn kamtcatski eldfjallafræð-
ingur lauk máli sínu með því að
benda á málavandann á ráðstefn-
unni í Reykjavík. Ljóst væri gildi
góðs samskiptamáls eins og esp-
erantó og að óskandi væri að vís-
indamenn notuðu það mál á ráð-
stefnum sínum".
Úr bókinni ísland
Danir um ísland
Bókaforlagið Munksgaard í
Kaupmannahöfn gefur út bóka-
flokk sem nefnist Evrópubóka-
safnið (Europabiblioteket) og nú
fyrir skömmu kom út í þessum
flokki bókin (sland eftir Flemming
Lundahl. Fyrsti kaflinn ber nafnið
Fiskur í tonnatali og gefur hann
tóninn fyrir það sem á eftir kemur.
Bókin fsland er 96 blaðsíður í
litlu broti og ríkulega mynd-
skreytt. Kaflaheitin eru eftirfar-
andi: Fiskur í tonnatali, Hval-
veiðar, Náttúran ákveður, Eld-
fjallaeyja í Atlantshafi, Ódýr
orka og iðnaður fara saman, Ban-
anar frá íslandi, Landbúnaður,
Nyrsta höfuðborg heimsins, Ak-
ureyri, Fortíð og nútíð í landi sög-
unnar, Lítið land í stórum heimi
og Staðreyndir um ísland.
-GFr
Sjoppubókmenntir
Vestrið tamið
Út er komin ný bók, Vestrið
tamið, eftir Louis L’amour í þýð-
ingu Guðna Kolbeinssonar. Ný
bókaútgáfa, Kaktus, gefur bók-
ina út og segir í fréttatilkynningu
frá forlaginu að áformað sé að
gefa út þýddar bækur, í vasa-
brotsformi, þarsem áhersla verði
lögð á vandaða þýðingu og frá-
gang.
í fréttatilkynningunni segir að
höfundurinn sé einn þekktasti
höfundur sagna úr villta vestrinu.
Bækur hans hafa selst í meira en
140 miljónum eintaka á mörgum
tungumálum. Hann hefur skrifað
80 bækur og hefur 31 þeirra verið
kvikmynduð.
ísafjörður
Bók um sögu
kaupstaðarins
Jón Þ. Þór, sagnfræðingur,
vinnur nú að því að skrifa
sögu (safjarðar. Verður hún í
þremur bindum og er það
tyrsta væntanlegt í haust.
Óðru bindinu er ætlað að
koma út ekki síðar en vorið
1986 og því þriðja einu til
tveim árum síðar.
Verkið hóf Jón í mars 1979.
Fyrstu tvö árin vann hann aðeins
að sögurituninni hálft árið en síð-
an alfarið.
Það olli Jóni áhyggjum og erf-
iðleikum að engar heimildir var
að hafa um sögu kaupstaðarins
frá því um 1800-1840-50. En svo
rak heldur betur á fjörar hans
þegar hann var að grúska í
Byggðasafni ísafjarðar. Þar rakst
hann -á reikninga Neðsta-
kaupstaðarverslunar frá 1800-
1804 og fylgdu þeim ýmsar fróð-
legar upplýsingar. Aftan við
reikningana var svo kopíubók
yfir tímabilið frá 1824-1833. Var
þar m.a. að finna bréf frá fakt-
ornum til verslunareigandans í
Höfn, 3-4 á ári hverju. Er þar
m.a. greint frá ýmsum atburðum,
högum og kjörum fólks o.fl.
Jóhann Gunnar Ólafsson skrif-
aði á sínum tíma bók í tilefni 100
ára afmælis ísafjarðarkaupstað-
ar. Rekur hann þar baráttuna
fyrir kaupstaðarréttindunum til
ársins 1862 og hafi hún staðið í 4
ár. En svo gerist það, að
safnvörður í Þjóðskjalasafninu
finnur þar fyrstu bænaskrá ísfirð-
inga um kaupstaðarstofnun. Er
hún frá 1854. Róðurinn hefur því
verið 8 árum lengri en áður var
vitað.
-mhg
Sjósókn
sunnlenskra kvenna
dóttur, ísfold Runólfsdótturo.fl.
Þannig er girt fyrir þann misskiln-
ing, að konur í Ámessýslu hafi
verið þær einu sem sóttu sjó hér
við land.
Síðari hluti ritsins byggir á lög-
skráningu sjómanna, sem fram
fer á Selfossi. Þar kemur fram, að
álitlegur fjöldi nútímakvenna
stundar sjósókn um lengri eða
Iskemmri tíma. í lögskráningunni
á Selfossi koma fram 102 sjókon-
ur á þessari öld, fram til 1980.
Með sumarkomunni kom út í
Vestmannaeyjum bókin Sjósókn
sunnlenskra kvenna, frá ver-
stöðvum í Árnessýslu, 1697-1980.
Ritið er skýrsla um rannsókn sem
Þórunn Magnúsdóttir sagnfræð-
ingur hefur gert á sjósókn kvenna
í Ámessýlu, bæði fyrr og síðar.
Þó að rannsóknarsviðið sé að-
allega verstöðvamar á suður-
ströndinni, þá er einnig getið um
nafnkenndar sjókonur í öðram
landshlutum s.s. Björgu Einars-
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Mlðvikudagur 1. ágúst 1984
Miðvikudagur 1. ágúst 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA