Þjóðviljinn - 28.10.1984, Blaðsíða 8

Ég
nenm
nefnilega
ekkert að
baka
RABBAÐ VIÐ JÚLÍÖNU BJARNADÓTTUR, SEM
UNNIÐ HEFUR í 40 ÁR Á VÍFILSSTÖÐUM
Júlíana Bjarnadóttir:
Þarna var sama fólkið á
staðnum árum saman,
bæði sjúklingar og starfs-
fólk, og þetta varð allt eins
og eitt stórt heimili.
Hér áður fyrr var það al-
gengttil sveita, aðfólkvann
áratugum saman hjá sömu
húsbændunum. Jafnvel þótt
því byðust annarsstaðar betri
efnahagsleg kjör, vildi það
ekki hafavistaskipti. Það var
samgróið heimilinu og jafnvel
því landi, sem það gekk um
við dagleg störf.
Þetta fólk finnst nú vart lengur,
a.m.k. ekki í neinni líkingu við
það, sem áður var. Því valda öðru
fremur breyttir atvinnuhættir.
Og þó er það ennþá til, meira að
segja hér í þéttbýlinu á suðvestur-
horninu. Eins og t.d. hún Júlíana
Bjarnadóttir, sem býr uppi á átt-
undu hæð í Fannborg 1 í Kópa-
vogi. Þar hefur hún frábærlega
fagurt útsýni til allra átta. Það er
mikil guðsgjöf í borg, þar sem
fæstir sjá annað en þungbúna
steinkassa renni þeir augum í átt
að glugga:
Júlíana Bjarnadóttir hefur
unnið á Vífilsstöðum s.l. 40 ár.
Og af því tilefni efndu nokkrir
vinir henar og vandamenn til
fagnaðar með henni í Sóknar-
salnum nú fyrir nokkru. Svo
gerðist það eitt kvöldið íverkfaM-
inu, að undirritaður var staddur
hjá Júlíönu þarna uppi á áttunda
himni. Sú heimsókn leiddi af sér
rabb, sem að nokkru leyti var fest
á blað, og fer hér á eftir.
Vestur-Húnvetningur
- Ert þú Reykvíkingur, Júlí-
ana?
- Nei, það er ég nú reyndar
ekki þótt ég hafi drjúgan hluta
ævinnar átt heima í nánd við
Reykjavík. Ég er Vestur-
Húnvetningur. Fædd á Hvamms-
tanga en uppalin frammi í Mið-
firði. Foreldrar mínir fluttu til
Keflavíkur þegar ég var barn að
aldri. Ég varð eftir fyrir norðan
og ólst upp hjá Guðmundi Jón-
assyni, þáverandi bónda á Svarð-
bæli í Miðfirði. Við Bjöm Berg-
mann, sem síðar bjó á Svarðbæli,
vorum uppeldissystkini. Nyrðra
dvaldist ég fram um tvítugt og
síðar reyndar eitthvað á hverju
sumri fyrst eftir að ég fluttist
hingað suður.
- Hvert lá svo leiðin úr Mið-
firðinum?
- Ég fluttist til Reykjavíkur um
1940 og var þá komin með mann
og tvö böm. Eiginmaður minn
hét Jóhann Jónsson. Þegar til
Reykjavíkur kom réðist Jóhann í
bretavinnu en bretinn var þá um-
svifamesti vinnuveitandinn hér.
Svo vann hann einnig nokkuð hjá
hitaveitunni. Annars var Jóhann
bakari að iðn en stundaði það
starf ekki neitt.
í Vifilsstaði
Svo buðust okkur báðum störf
á Vífilsstöðum og tókum þeim.
Fluttum þangað 15. september
1944. Bróðir Jóhanns var þásjúk-
lingur á Vífilsstöðum og hefur
það líklega átt sinn þátt í því, að
við brugðum á þetta ráð. Auk
þess vorum við húsnæðislaus hér í
borginni um þessar mundir en
það stóð okkur til boða á Vífils-
stöðum. Jóhann vann þarna að
ýmsu, sem gera þurfti bæði utan
húss og innan en ég gekk vaktir
innan hælisins.
Eitt stórt heimili
- Þegar ég byrjaði að vinna á
Vífilsstöðum var vinnuaðstaðan
ákaflega slæm miðað við það,
sem hún er orðin nú. Það vom
t.d. engar lyftur í húsinu. Maður
varð að bera sjúklinga, sem ekki
vom rólfærir, upp og niður stig-
ana, ef flytja þurfti þá milli hæða.
Þá vom eingöngu berklasjúk-
lingar á Vífilsstöðum, en berkl-
arnir voru þá í algleymingi. Það
komu jafnvel heilu fjölskyldurn-
ar á hælið. Sumir læknuðust, aðr-
ir ekki, eins og gengur. Svo komu
berklalyfin og þau ollu hreinni
byltingu. Við, sem heilbrigð vor-
um fögnuðum þeim mikið, hvað
þá sjúklingarnir, sem nú öðluðust
nýja von.
- Hver var yfirlæknir á Vífils-
stöðum þegar þú byrjaðir að
vinna þar?
- Það var nú Helgi Ingvarsson,
sá mikli indælis maður og yfir-
hjúkrunarkona var frú Anna Ól-
afsdóttir Johnsen. Nú er
Hrafnkell Helgason yfirlæknir,
ágætis maður.
Já, maður finnur það núna
eftirá, hvað þetta var stundum
erfitt. En aðstæður voru nú einu
sinni svona og maður tók þeim
bara sem sjálfsögðum hlut, starf-
ið útheimti þetta. Þarna var sama
fólkið á staðnum ámm saman,
bæði sjúklingar og starfsfólk, og
þetta varð allt eins og eitt stórt
heimili.
Þrjór deildir
- Nú em Vífilsstaðir ekki
lengur berklahæli?
- Nei, þegar berklarnir fóru að
fjara út tóku að koma sjúklingar
af Landsspítalanum. Þá breyttist
reksturinn og Vífilsstaðir urðu
meira almennt sjúkrahús. Þetta
er allt orðið meira sérgreint. Nú
eru reknar þarna þrjár deildir.
Það em ellideild, lungnasjúk-
dómadeild og húðsjúkdóma-
deild.
- Og við hvaða deild vinnur
þú?
-Ég vinn við ellideildina. Þar
er nú meðalaldur vistmanna ansi
hár. Ætli hann sé ekki svona 94-
95 ár. Elst er Jenný Guðmunds-
dóttir, sú, sem Ómar tyllti sér á
rúmstokkinn hjá í vetur. Hún er
nú bara 105 ára. íslendingar em
alltaf að ná hærri og hærri aldri.
Meiri hlutinn af þessu fólki er
nátúrlega út úr heiminum þótt
sumt af því hafi ferlisvist.
„Margt var sér til
gamans gert“
- Þetta var eins og eitt stórt
heimili, sagðirðu. Hvað gerði
fólk sér helst til dægrastyttingar á
þessu stóra heimili, þar sem
dauðinn lá þó í leyni fyrir svo
mörgum?
- Jú, eins og ég sagði áðan, þá
vom ýmsir þarna árum saman.
Sumir, sem upphaflega komu
sem sjúklingar, flentust þarna og
fóru að vinna við hælið þegar þeir
fnskuðust. Og það var vissulega
margt sér til gamans gert, eins og
þar stendur. Félagslíf var mjög
mikið og fjölbreytt og ákaflega
skemmtilegt, þrátt fyrir alla
skuggana, sem á bár. Það var
spilað og teflt og sjúklingarnir
héldu leiksýningar. Vífilsstaðir
vom, á fyrri ámm mínum þar,
langt uppi í sveit en ýmsir
skemmtikraftar komu úr bænum
og skemmtu sjúklingum og
starfsfólki án þess að taka eyri
fyrir, þótt nú sé orðið minna um
það. Sjúklingarnir reyndu að
njóta stundarinnar. Þeir lifðu
fyrir daginn í dag og nutu þess að
vera til á meðan stundaglasið
leyfði. Þetta er sjálfsagt eitthvað
líkt því, sem gerist með hermenn,
sem em að leggja til orrustu og
vita ekki hvort þeir muni lifa af
næsta dag. Þeir reyna að njóta
lífsins í sem ríkustum mæli áður
en haldið er á hólmgönguvöllinn.
En félags- og skemmtanalífið
hefur minnkað síðan reksturinn
varsérgreindurog, sem beturfer,
er líka færra um ungt fólk meðal
sjúklinganna en áður var.
Góður vinnustaður
- Svo við víkjum nú að öðm,
hvernig húsnæði fenguð þið á
Vífilsstöðum?
- Bara gott. Það var a.m.k.
mikill munur eða vera á götunni í
Reykjavík. Fyrstu 15 árin bjugg-
um við uppi á háaloft á spítalan-
um. Okkur leið þar vel þó að
þröngt væri en maður var nú ekki
að hugsa um neinar glæsihallir í
þá daga. Sumir sögðu að drauga-
gangur væri þarna á loftinu, en
aldrei angruðu þeir okkur a.m.k.
- Nú ert þú búin að starfa á
Vífilsstöðum í 40 ár. Hefur aldrei
hvarflað að þér að skipta um starf
og vinnustað?
- Jú, ekki get ég nú þvertekið
fyrir það. Ég hef meira að segja
stundum sagt að ég sé búin að
vera þarna 30 ámm of lengi. Það
hefði auðvitað verið meiri til-
breyting í því að ganga í fleiri
verk, kynnast fleira en þessum
störfum. En ég bjó nú þarna með
nokkuð stórri fjölskyldu og fyrir
vikið var erfiðara að flytja en ef
ég hefði verið ein. En þetta er
mjög góður vinnustaður og
starfsandi hefur alltaf verið góð-
ur. Það er ekki lítils virði, annars
væri ég líka farin. Ég hef eignast
þarna mikinn fjölda ágætis kunn-
ingja og vina, sem nú eru dreifðir
um allt land. Oft er ég að rekast á
fólk, sem þekkir mig þótt ég komi
því ekki fyrir mig í svipinn. Þetta
eru þá gamlir „félagar" frá Vífils-
stöðum.
- Og nú ert þú búin að vinna á
Vífilsstöðum í 40 ár. Ætlarðu
kannski að halda því eitthvað
áfram?
- Já, ég hef hugsað mér að
vinna þar næstu 32 mánuði, ef
heilsan leyfir. Þá verð ég orðin 67
ára og er maður þá ekki orðinn
löggilt gamalmenni? Ég tala hér
um mánuði af því að mér finnst
það skemmtilegra en að nefna ár.
Annars vinn ég nú ekki orðið
lengur en þrjá fjórðu úr vinnu-
degi. Kannski verður maður líka
látinn hætta. Albert er víst að
spara.
Dauðinn fylgir lífinu
- Segðu mér eitt, Júlíana. Hef-
ur þér aldrei fundist erfitt að búa
svona í einskonar sambýli við
dauðann?
- Jú, ekki get ég nú neitað því.
Það hefur oft verið sárt að sjá á
eftir fólki í blóma lífsins og þar
voru berklarnir aðsópsmiklir. En
stundum hefur maður líka verið
feginn, þegar vonlausri baráttu
lauk. Og það er nú einu sinni svo,
að dauðinn fylgir lífinu og ein-
hvern veginn venst maður þessu.
Flutt í Fannborg
- Og nú ert þú flutt frá Vífils-
stöðum þótt þú vinnir þar enn.
Hvað er langt síðan það gerðist?
-Það em 5 ár. Þá fluttum við
hér í Fannborgina. Maðurinn
minn dó einu ári seinna og síðan
hef ég búið hér ein. Þetta er ynd-
islegur staður, eða sýnist þér það
ekki þegar þú lítur hér út um
gluggana? Hér hefur maður fyrir
augunum allan ramma borgar-
innar, ef svo má að orði komast.
Og ég er ekki að lasta þéttbýlið
hér þótt ég segi að mér finnst
ramminn mikið fallegri en mynd-
in, sem hann umlykur.
Margt starfsfólk á Vífilsstöð-
um býr nú hér í þéttbýlinu, önd-
vert því, sem áður var. Það em
aðallega hjúkrunarfræðingar,
sem búa uppfrá, ungt fólk, sem er
að brjótast í að byggja og fær
þama ódýrt húsnæði á meðan á
því stríði stendur.
- Og svo minntustu 40 ára
starfsaftnælisins í Sóknarsalnum
á dögunum.
- Eg hafði nú hvorki veg né
vanda af því. Það voru börnin
mín, sem stóðu fyrir því. Og ég vil
að þú þakkir þeim fyrir þá hugul-
semi. Þama vom um 50 manns og
hófið í alla staði mjög ánægju-
legt. Ég hefði aldrei tekið mig
fram um þetta sjálf. Ég nenni
nefnilega ekkert að baka.
-mhg
8 SÍÐA - ÞJÖÐVILJINN Sunnudagur 28. október 1984