Þjóðviljinn - 10.11.1984, Blaðsíða 7

Kenningar
Marx
og
kenningar
Númarímna
Viðtal við
Ásgeir
Blöndal
Magnússon
Ásgeir Blöndal Magnússon
cand. mag. ágætur fræðimaður í
málvísindum og marxisma og
traustur liðsmaður sósíalískrar
hreyfingar varð 75 ára um síðustu
helgi. Hér fer á eftir viðtal við
Ásgeir um uppvaxtarár hans og
störf hans að stjórnmálum, eink-
um kreppuárunum eða á fjórða
áratugnum. Viðtalið tók Harald-
ur Jóhannsson.
Ætt og uppruni
„Hvar og hvenær ertu fæddur,
Ásgeir?“
„Ég er fæddur 2. nóvember
1909 að Tungu í Kúluþorpi í
Auðkúluhreppi í Arnarfirði í
Vestur-ísafjarðarsýslu. Foreldr-
ar mínir voru Halldóra Friðriks-
dóttir ljósmóðir og Magnús Sig-
urðsson verkamaður og sjómað-
ur. Ég mun hafa verið á öðru eða
þriðja ári, þegar þau fluttust frá
Tungu að grasbýli rétt hjá Álfta-
mýri, sem nefnt var Brekka eða
Fagrabrekka."
„Hvað segir þú mér um ættir
foreldra þinna?“
„Móðir mín var upprunnin í
Grímsey, en afi hennar, Jónatan
Daníelsson hafði flust þangað
upp úr miðri 19. öld, en hann og
kona hans voru úr Norður-
Þingeyjarsýslu, en móðuramma
mín var víst af Víkingslækjarætt.
Faðir minn var fæddur í grennd
við Ólafsvík og var af breiðfirsk-
um og sunnlenskum ættum. Þeir
voru tveir bræðurnir og misstu
foreldra sína á ungaaldri og ólust
upp hjá vandalausum.“
„Varst þú einbirni?“
„Það má segja það, foreldrar
mínir höfðu að vísu eignast stúlku
áður, en hún var andvana fædd.“
„Bjuggu foreldrar þínir lengi á
Fögrubrekku?“
„Þegar ég var níu ára fluttust
þau þaðan, og vorum við í vinnu
eða húsmennsku í Otradal um
eins árs skeið. Var ég þar smali og
mjólkurpóstur ásamt tveim öðr-
um strákum, en mjólk var seld
þaðan til Bfldudals. Næsta vor
fórum við frá Otradal. Móðir mín
dvaldist á Bfldudal um hríð, og
pabbi réð sig á fiskiskútu þaðan,
en ég gerðist mjólkurpóstur á
Hóli, bæ skammt þar frá
kauptúninu.“
„Og hvert lá svo leiðin?“
„Móðir mín hafði fengið ljós-
móðurstöðu í Dýrafirði, í Sanda-
hreppi, og við héldum til Þing-
eyrar um mitt sumar. Pabbi sem
var til sjós kom svo þangað um
haustið. Það mun hafa verið
1920, því að ég varð 11 ára þá í
vetrarbyrjun. Um haustið settist
ég svo í barnaskólann á Þingeyri,
en börn gengu þá í skóla frá 10 til
14 ára aldurs, en voru almennt
orðin læs og kunnu eitthvað smá-
vegis í reikningi og að draga til
starfs, er þau komu í skólann.“
„Hvað tók svo við þegar bam-
askólanum sleppti?“
„Ég hélt náminu áfram. Á
Þingeyri bjó gamall Flensborgar-
maður, Sigurður Fr. Einarsson,
sem kunni vel ensku og dönsku.
Hann sagði mér til í þeim málum
og lfka í íslensku og reikningi. Og
þýsku tók ég að læra hjá Gesti O.
Gestssyni, einnig hélt ég áfram
reikningsnámi hjá honum, en
hann var ágætur stærðfræðingur.
Við þennan lærdóm fékkst ég
annað veifið fyrstu tvo-þrjá vet-
uma eftir fermingu. Óg að
kennslu beggja þessara ágætis-
manna bjó ég lengi síðan. Á
sumrin vann ég nú við fiskvinnslu
á Þingeyri, hjá Proppébræðrum,
bæði í vöskuhúsi og á reitum - og
hugðist safna mér fjármunum til
frekara náms - og hafði þá helst í
huga Gagnfræðaskólann á Akur-
eyri.“
„Og hvernig hafði svo undir-
búningsnámið gengið?“
„Sæmilega að ég held. Ég
komst t.d. nokkuð niður í ensku
og þýsku og reyndi að ávaxta þá
kunnáttu eftir megni. Til Þing-
eyrar komu margir erlendir tog-
arar, bæði enskir og þýskir, eink-
um þó enskir. Ég fór oft um borð í
þessa togara og reyndi að spjalla
við skipverja, bæði mér til gam-
ans og til að liðka mig í málinu. Þá
kom það oft fyrir að veikir eða
slasaðir sjómenn voru lagðir inn á
spítalann á Þingeyri, og heimsótti
ég þá stundum og rabbaði við þá,
eftir því sem getan leyfði.“
Englandsferð
„Og kom þessi viðleitni þín þér
eitthvað til góða?“
„Víst má segja það, ég liðkað-
ist í málinu, eins og ég nefndi, og
svo leiddi þetta til Englandsferð-
ar. Ég hafði kynnst nokkrum
skipverjum á enskum línu-
veiðara, sem hafði verið þarna til
viðgerðar, og skipstjórinn bauð
mér svo síðar að koma til
Grímsby. Það boð þáði ég, þótt
sumum sýndist það fremur óráð-
legt. Og foreldrar mínir leyfðu
mér að fara. Á leiðinni var ég
talsvert sjóveikur, enda komið
langt fram í september og fremur
þungur sjór. í Grímsby vorum
við í rúma viku meðan skipið var í
smávegis „klössun". Ég var á
heimili því, sem skipstjórinnn
dvaldist á þegar hann var í landi,
en hann var ókvæntur. Á heimil-
inu var strákur á mínum aldri sem
varð leiðsögumaður minn um
borgina. Á heimleiðinni stönsu-
ðum við í Orkneyjum í Kirkwall í
hátt á annan sólarhring vegna
veðurs og fórum þá m.a. í heim-
sókn á bóndabæ þar í grennd.
Mig minnir að þá sæi enn á siglu-
toppa þýsku herskipanna sem
sökkt var á Scapa Flow í lok fyrra
stríðs. Ég hafði annars mjög gam-
an af þessari ferð og kom heim
heilu og höldnu á tilskildum tíma.
Ég skrifaðist svo á við skipstjór-
ann. En hann lenti í miklum
háska og hrakningum í Halaveðr-
inu illræmda (1925); bilaðist
hann þá eitthvað og hætti skip-
stjórn, og heyrði ég ekkert frá
honum eftir það.“
Stjórnmdl
„Sóttu stjómmál á þig á ung-
lingsárunum?“
Sunnudagur 11. nóvember 1984 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7