Þjóðviljinn - 16.02.1985, Blaðsíða 12

Þjóðviljinn - 16.02.1985, Blaðsíða 12
DÆGURMÁL Van Morrison Með tónlist sinni vekur hann upp í manni tilfinningu fyrir því dósamlega og dularfulla í tilverunni - A Sense of Wonder Fyriru.þ.b. ári birtist hérásíðu dægurmála örstutt grein um Van Morrison og nýja plötu hans, hljómleikaplötuna Live at the Grand Opera House Belfast. Gafst þá lítið færi til umfjöllunar um þennan merkatónlistarmann, en með tilkomu nýrrar breiðskífu frá snillingnum verður Dægurmálasíðan nú helguð Van Morrison. George Ivan Morrison fæddist 31. ágúst 1945. Móðir hans var djass- og blússöngkona og faðir hans sem var mikill áhugamaður um tónlist, safnaði djass og blúsplötum af miklum móð. Ólst Morrison upp við tónlist Rays Charles, Leadbellys, Muddys Waters o.fl. stórsála úr röðum blússöngvara; í John Lee Hook- er, Little Walter, Jesse Fuller og Champion Jack Dupree heyrði hann á tónleikum í Belfast á ung- dómsárunum. Van varð snemma fullfær hljóðfæraleikari, þrettán ára gamall lék hann á gítar, munnhörpu og saxófón, í skóla- hljómsveitum og bílskúrs- grúppum. Hann hætti í skólanum fimmtán ára og ákvað að gerast atvinnutónlistarmaður; stofnaði hljómsveitina The Monarchs og ári síðar voru Morrison og félagar á fullu skriði á hljómleikaferða- lagi um gervalla Evrópu, einkum þó í Þýskalandi, léku lög Rays Charles og fleiri gamalla sálar- og blússöngvara og aldrei voru áhrif frá Leadbelly langt undan. Árið 1963 varð hljómsveitin Them til. Sú átti eftir að gera garðinn frægan á heimaslóðum piltanna í Belfast og óx hróður Them fljótt og örugglega eftir að lag á fyrstu smáskífu hljóm- sveitarinnar, Don’t Start Crying Now, eldfjörugt, blátt ryþma- og rokklag (eftir Moore og West), sló í gegn á írlandi. Önnur smá- skífa Them innihélt lag Joes Wil- liam, Baby Please Don’t Go, og það lag gerði hljómsveitina fræga í Bretlandi, komst í áttunda sæti breska vinsældalistans snemma árs 1965. Þessum vinsældum fylgdu búferlaflutningar þeirra frá Belfast til Lundúna þar sem þeir hittu upptökustjórann Bert Berns (sem samdi m.a. Twist & Shout, og frægt varð með Bítlun- um, og Hang On Sloopy), og áttu þau kynni eftir að verða víðtæk fyrir Morrison þegar fram liðu stundir. Þó svo að snemma hafi slitnað upp úr Them, léku þeir saman af og til og gerðu tvær hljómplötur, þar sem reytingur af stúdíó-hljóðfæraleikurum kom saman m.a. Jimmy Page, sem átti eftir að fara í hljómsveitina Yard- birds og síðar Led Zeppelin, eins og allir vita. Plöturnar Them (’65) og Them Again (’66) inni- héldu nokkur lög sem urðu geysi- vinsæl, m.a. komst lagið Here Comes The Night, sem Berns hafði samið fyrir Them, upp í annað sæti breska vinsældar- listans og í það 24. í Ameríku. Eitt mergjaðasta lag allra tíma er lag Morrisons Gloria, sem að vísu varð aldrei mjög vinsælt í flutningi Them. Óteljandi sveitir Van Morrison 1974 hafa flutt þetta lag en vinsælast er Gloria líklegast í flutningi The Doors með Jim Morrison í farar- broddi. Sagan segir, að eitt sinn á tónleikum í Bandaríkjunum, (eftir að Van hafði endanlega sagt skilið við Them ’67), hjá hljómsveit sem síðar varð J. Geils Band, þá kallaði söngvari sveitar- innar, Peter Wolf, á Van Morri- son, sem sat á meðal áheyranda, og bað hann að taka lagið Gloria með þeim. Urðu aðrir áheyrend- ur fúlir við og búuðu Van niður af sviðinu. Peter Wolf varð æfur og öskraði reiður til pípandi fjöldans og spurði hvort hann þekkti ekki þennan mann, þetta væri sá sem samið hefði Iagið. Þessi saga er dæmigerð fyrir líf og tónlistarferil Morrison. Það væri synd að segja að líf hans hafi verið dans á rósum. Líf alvöru listamanns er iðulega dæmt til að vera erfitt og átakasamt, og ber líf Vans Morrison þess glögg vitni. En við skulum gera langa sögu stutta. Árið 1967 tekur Bert Berns Morrison undir sinn verndar- væng og þeir fara til New York, þar sem lag hins fyrrnefnda, Bown Eyed Girl, kemst inná topp tíu í flutningi Morrison, Þeir fylgdu laginu eftir með þung- lyndislegri plötu, Blowin Your Mind, en þó skífan sú hafi verið vönduð og góð féll hún engan veginn inní þann létt yfirborðs- kennda ástar- og friðarmóral sem sveif yfir amerískum vötnum á þessum tíma. Morrison sneri aftur til írlands, þjáður og þjakaður af þunglyndi. Þar tók hann til við að semja lög um barnæsku sína, kynlífið og dauðann, sköpunarmáttinn og önnur andans mál. Úr þessu varð til platan Astral Weeks. Hún var tekin upp á 48 tímum og er talin vera ein af tíu mikilvægustu og merkustu rokkplötum í heimin- um í dag. Með þeirri plötu skipaði Morrison sér á bekk með bestu rokk músíköntum verald- ar. Seldist platan fremur dræmt en fékk víðast hvar frábæra dóma gagnrýnenda. Það var ekki fyrr en með plötunni Moondance, sem kom út ári síðar, 1970, að fjöldinn fór að taka eftir þessum frábæra söngvara og að hann ávann sér stóran hóp aðdáenda. Aragrúi hljómplatna liggur eftir Morrison, þ.á.m. His Band And His Street Choir (’70) en á þeirri plötu má finna eitt vinsælasta lag Morrison, Domino, Tupelo Hon- ey (’71), var tileinkuð konu hans og innihélt ástarsöngva til henn- ar, Saint Dominics’ Preview (’72), Hard Nose the Highway (’73), Veedon Fleece (’74), en þá plötu ásamt Astral Weeks og Tupelo Honey taldi listamaður- inn sjálfur vera hvað best lukk- aða af verkum sínum. ’74 kom svo tvöfalt hljómleikaalbúm, Itá Too Late To Stop Now, með hljómsveit er hann nefndi Cale- donian Soul Orchestra, en þessar plötur skipa þann veglega sess enn þann dag í dag, að vera taldar til bestu hljómleikaplatna sem komið hafa út. A Period Of Transition (’77), Wavelength (’78), In To The Music kom út ári síðar og Common One árið ’80. Árið ’81 gaf Morrison út plötuna ... 1984 Beautiful Vision og er hún hrein gersemi, því svo virðist sem hann hafi fundið eitthvert jafnvægi hið innra með sér, en hinar sífelldu þreifingar listamannsins og leitun að innri ró og friði í sálartetrinu hafa sett mjög misjöfn spor á all- ar hans plötur. Á Beautiful Visi- on finnast mjög sterk áhrif frá forn-írskri og keltneskri þjóð- lagatónlist. 1984 kom svo hljóm- leikaplatan Live At The Grand Opera House Belfast, en tónleik- arnir voru teknir upp ’83 og undirrituð hefur áður minnst á. Þessi upptalning á plötum Vans Mornson segir harla fátt um sjálfan listamanninn, en svo sem áhugasamir geta séð þá hefur maðurinn sent frá sér heilan her- skara af hljómskífum og þótti undirritaðri þess vert að minnast á þær lítillega. Og enn á ný hefur Morrison glatt hjörtu aðdáenda sinna með útgáfu nýrrar plötu, sem ber heitið A Sense Of Wond- er. Það má eiginlega segja að hún sé beint framhald frá síðustu tveim plötum hans, rólegri að vísu og textarnir bjartsýnni. En það eru einmitt textarnir sem mér finnast hreint út sagt frábærir, Morrison sækir til að mynda texta frá hinu sígilda skáldi, heimspek- ingi, myndlistarmanni og rithö- fundi William Blake, frá The Price of Experience. Eitt lag á gamli blúsarinn Mose Allison, If You Only Knew, og lag Ray Charles, What Would I Do, má einnig heyra frá öruggum radd - böndum Morrison. önnur lög á Morrison sjálfur og þykja mér þau hvert öðru betra. Hugljúfir tónar í instrúmental lagi hans Evening Meditation geta fengið hvaða mann til að henda frá sér stresstöskum og áhyggjum og slappa af, jafnvel blunda. Ekki skal ég tíunda frekar ágæti þessarar plötu, A Sense Of Wonder ber nafn sitt með rentu og það væri grátlegt ef áhuga- samir og tónelskir menn létu þessa plötu framhjá sér fara. Van Morrison er einfaldlega einn besti og hæfileikaríkasti tónlistar- maður sem uppi hefur verið, og með stóra, stóra sál. $ ... og f hljómsveitinni Them áriö 1964 (annar frá hægri). ,12 StÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 16. febrúar 1984

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.