Þjóðviljinn - 22.02.1985, Qupperneq 5

Frá setningu Búnaðarþings. Ásgeir Bjarnason í ræðustól. Mynd: -eik
Landbúnaður
Ekki sofið á verðinum
Úr rœðu Ásgeirs Bjarnasonar, formanns B.Í., við setningu Búnaðarþings
Við setningu Búnaðarþings
flutti formaður stjórnar Búnað-
arfélags ísiands; Ásgeir
Bjarnason bóndi í Asgarði, at-
hyglisverða ræðu. Ekki er unnt
að birta ræðuna í heild en hér
fara á eftir nokkrir kaflar úr
henni.
í ljós hefur komið að bændur
og fyrirtæki þeirra eiga í miklum
fjárhagserfiðleikum. Það er
margt samverkandi, sem veldur
þessu. Meðal annars hefur
breyting sú sem gerð var á lána-
málum 1978 sagt til sín, þar sem
upp var tekin sú megin regla að
veita lán með 100% verðtrygg-
ingu og raunvöxtum í stað
óverðtryggðra lána með lágum
vöxtum áður. Sjálfsagt hefur ráð-
stöfun þessi verið ill nauðsyn eins
og á stóð. En það sem þurfti að
gera í leiðinni var, að lengja láns-
tíma og hafa lánin afborgunar-
laus fyrstu árin. Þetta á að vera
framkvæmanlegt þar sem spari-
fjáreigendur hafa nú verðtryggð-
ar innistæður á háum vöxtum.
Guðinn, sem brást
Þá voru með bráðabirgða-
ákvæði, er sett var í jarðræktar-
lögin 1979, skert framlög til jarð-
ræktar og átti það fjármagn, sem
þannig sparaðist, að koma bænd-
um að notum við að koma á fót
nýjum búgreinum, t.d. loðdýra-
rækt. Á það hefur skort að við
þetta hafi verið staðið, þar sem 77
milj. kr. af þessu fjármagni hafa
orðið innlyksa hjá ríkinu. Sam-
tímis hefur mótframlag ríkisins til
Stofnlánadeildar landbúnaðarins
verið skert og á sl. ári nam sú
upphæð rúmum 50 milj. kr., enda
þótt framlagið sé lögbundið.
Stofnlánadeildin hafði til útlána
1984 226 milj. kr. og skiptust lán-
in eins og hér greinir:
Hefðbundnar búgreinar
33,2%, jarðkaupalán 20,9%,
loðdýrabú 17,0%, vinnslustöðv-
ar 14,6%, dráttarvélar 7,9%,
svína- og alifuglarækt 5,7% og
fiskirækt 0,7%. Þess er vert að
geta að Framkvæmdastofnun rík-
isins veitti kr. 20 milj. að láni til
fiskiræktar á sl. ári.
Af framansögðu sést að hefð-
bundnar búgreinar eru aðeins
með 1/3 af lánum deildarinnar og
er þar um mikinn samdrátt að
ræða á fáum árum. Þótt búfé
fækki þá verður samt sem áður að
endurnýja byggingar ef allt á ekki
að drabbast niður.
Ég get hér þessa af því að þær
raddir eru háværar sem segja að
hætta eigi allri lánafyrirgreiðslu
til hefðbundinna búgreina og
auka lán til nýbúgreina að sama
skapi. í lánveitingum hefur verið
reynt að fara hinn gullna meðal-
veg.
Varasjóður Stofnlánadeildar
var í árslok 1984 kr. 270 milj. og
hækkaði á árinu um 95 milj. Þá
var lausaskuldum 680 bænda
breytt í föst lán og skiptast lánin
þannig: Bankavaxtabréf 173
milj., peningalán 70 milj., lán
vegna vanskila við Stofnlándeild
og veðdeild 15 milj., alls 258 milj.
kr.
Nokkrir bændur eiga eftir að
skila gögnum varðandi lánsum-
sóknir sínar og fá þeir lán þegar
gögnin koma og vitað er hvað
þeim ber að fá mikla lánafyrir-
greiðslu.
Lífeyrissjóður
bænda
Hann starfaði samkv. tvennum
lögum á sl. ári og olli það ýmsum
vandkvæðum. Sem kunnugt er þá
var ein aðalbreyting lífeyrissjóðs-
laganna í því fólgin að nú öðlast
hjón og sambúðarfólk hvort sinn
lífeyrisrétt og greiða því iðgjöld
hvort í sínu lagi nema þau óski
annars. Á þessu ári er fyrirhugað
að sjóðurinn láni 162 milj. kr.,
sem er 40% hærra en í fyrra.
Bústofnslán hækka á þessu ári
meira til loðdýrabúa en annarra
búgreina. Lánað verður mest út á
50 refa- og tilsvarandi minkalæð-
ur hjá byrjendum.
Bjargráðasjóður endurlánaði
harðindalán til kartöflubænda,
kr. 27 milj., og vegna fóðurkaupa
3,5 milj. Þá tók sjóðurinn upp
nýjar reglur um fyrirgreiðslu úr
Búnaðardeild. Lánveitingum var
hætt en veittur 60% styrkur af
hverju tjóni, mínus 25.000 kr.
samkvæmt þessari reglu. Fær
tjónþoli enga fyrirgreiðslu vegna
tjóns, sem er undir 43 þús. kr..
Margt er óráðið með framtíð
Bjargráðasjóðs vegna þess að
fjárveitingar til hans hafa að
mestu verið felldar niður.
Skipulagning
búvöru-
framleiðslunnar
Skipulagning búvörufram-
leiðslunnar, sem tekin var upp
1979, hefur að mínu viti tekist
vonum framar, ekki síst þegar
haft er í huga að þeir voru ekki
margir, sem við því voru búnir að
breyta um stefnu, hvorki bænd-
ur, sölufélög þeirra, ráðunautar,
bændaskólar né búvísindadeild.
Þessi mál þurftu því nokkurn að-
lögunartíma en þó er árangur á
þeim 6 árum sem liðin eru frá
lagasetningunni mikill, þegar
litið er á aðstæður allar. 15%
samdráttur í mjólkurframleiðslu
og 20% í kindakjötsframleiðslu
er ekki lítill þegar á það er horft
samhliða því að nýjar búgreinar
hafa eflst og aukist. Þekking
manna og reynsla er miklu meiri
nú en áður. Menn eru betur undir
framtíðina búnir, bæði í skipul-
agningu á framleiðslu og í
leiðbeiningum í nýjum búgrein-
um. Þetta er staðreynd.
En það er margs að gæta í
skipulagningu búvöruframleiðslu
svo að byggðaröskun verði sem
minnst. Áfskekktari byggðir geta
ekki haldist áfram í byggð án þess
að þar sé megin greinin sauðfjár-
rækt og sums staðar
mjólkurframleiðsla einnig. Víða
hagar þannig til á þessum svæð-
um, að þar er loðdýrarækt útilok-
uð. Samdráttur í framleiðslu
kindakjöts verður því að tengjast
betur en er nýbúgreinum og sama
máli gegnir allvíða með mjólkurf-
ramleiðslu. Þessi sjónarmið þarf
að virða í verki ef við meinum
það að byggðaröskun verði sem
minnst.
Það er rætt um sambandsleysi
milli Stéttarsambands bænda og
ráðunautaþjónustu Búnaðarfé-
lags íslands og búnaðarsamband-
anna. Mér er ekki kunnugt um að
það sé sambandsleysi þar á milli,
öðru nær. Þar ræðast menn við og
leitast við að leysa vandamálin
eins og þekking og aðstæður best
leyfa. Af gefnu tilefni tek ég þetta
fram, því hafa skal það, sem
sannara reynist.
Heildarverðmæti
4,6 miljarðar
Landbúnaðurinn hefur nú sem
fyrr miklu hlutverki að gegna
fyrir land og þjóð. Heildarverð-
mæti hans verðlagsárið 1983-’84
var talið vera 4,6 miljarðar.
Langmestur hluti framleiðslunn-
ar fer til innanlandsneyslu og
sparar því mikinn gjaldeyri en í
vaxandi mæli eru unnar vörur úr
ull og skinnum og nemur útflutn-
ingur þeirra á sl. ári sem næst 1,2
miljörðum kr. og fer vaxandi.
Ánnar útflutningur landbún-
aðarvara var kr. 441,5 milj.
Framhald á bls. 6
UMSJÓN: MAGNÚS H. GÍSLASON Föstudagur 22. febrúar 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5