Þjóðviljinn - 08.09.1985, Qupperneq 10

Ragnheiður Davíðsdóttir lögreglukona og dagskrórgerðarmaður íviðtali við Þjóðviljann
,,Ég er
jafnrettiskerling
í mér“
Ragnheiður Davíðsdóttir er
mörgum að góðu kunn. Þessi
unga og hressilega kona hef-
urvakiðathygli bæði fyrirdag-
skrárgerð hjá Ríkisútvarpinu,
svo og fyrir það að vera ein af
fáum konum ílögregluliði
Reykjavíkurborgar. Þjóðvilj-
inn hafði við hana viðtal á
dögunum og ræddi við hana
um þessi tvö ólíku störf og
baráttu hennarfyrir jafnrétti á
ýmsumsviðum.
Ragnheiður býr í gömlu húsi í
miðbænum ásamt manni sínum
og tveimur sonum, og þau hjónin
glíma nú við það eilífðarverkefni,
að eigin sögn, að gera það upp.
„Þetta hús er frá 1920, held ég,“
sagði Ragnheiður „og mestur
frítími okkar beggja fer í það að
vinna við það. En það er mjög
gaman að gera þetta sjálfur, því
verður ekki neitað.“ Og þegar
við höfum komið okkur notalega
fyrir í litlu stofunni þeirra yfir
kaffibolla þá berst talið fljótlega
að vinnu Ragnheiðar við útvarp-
ið og hún byrjar að segja frá til-
drögum þess að hún hóf störf þar.
„Óla H. Þórðar
að kenna"
„Þetta var hálfgerð tilviljun og
eiginlega Óla H. Þórðar að
kenna. Hann bað mig að sjá um
stuttan umferðarþátt á umferðar-
öryggisárinu 1983. Ég man að
þetta kom til tals rétt fyrir jólin
’82 og ég var í miklum vafa hvort
ég ætti að taka þessu. Ég missti
alla matarlyst af stressi og öll jól-
in fóru í að hugsa málið. Nú, svo
ákvað ég að slá til og mætti niður í
útvarp með allt niðurskrifað, ég
þorði ekki annað. Ég hafði að
vísu verið með tvo stutta umferð-
arþætti áður fyrir Gunnvöru
Braga, ög umferðarmálin hafa
alltaf viljað loða við mig, senni-
lega vegna þess að ég hef starfað
að þeim í lögreglunni og verið
með fræðslu í skólunum.
En þetta gekk nú allt saman
ágætlega, maður fékk að vísu
ekki mikla kennslu en samstarfs-
mennirnir og sérstaklega tækni-
menn voru og hafa alltaf verið
ótrúlega liðlegir og hjálpsamir
við mig. Þetta er einvalalið sem á
miklar þakkir skilið fyrir starf
sitt, góður tæknimaður hefur
alltaf tilfinningu fyrir því sem
dagskrárgerðarmaðurinn er að
gera. Það var Ástvaldur Kristins-
son sem var með mér fyrst og
hann stappaði í mig stálinu með-
an lögin rúlluðu. Þetta var bein
útsending og mér fannst ég missa
andann í kynningum og ég veit
ekki hvað og hvað. En núna
finnst mér miklu betra að vera í
beinni útsendingu, það á betur
við mig.
Laug mig út af
sjúkrahúsinu
Þetta sumar var ég orðin ófrísk
að yngri syni mínum og þurfti að
liggja á sjúkrahúsi síðast á með-
göngutímanum. En svo byrjaði
Rás 2 í desember og ég gat ekki
hugsað mér að missa af því svo ég
laug mig hálfpartinn út af sjúkra-
húsinu til þess að vera með. Þá
stjórnuðum við' Helgi Már
Barðason 4 tíma prógrammi í
beinni útsendingu og tæknimenn-
irnir grínuðust með að nú kynni
að draga til tíðinda og töluðu um
að hafa bók um skyndihjálp á
borðinu hjá sér til öryggis. En
þetta gekk nú allt áfallalaust, að
vísu átti ég svolítið erfitt með
andardráttinn en við höfðum
kynningarnar bara stuttar og
laggóðar. Það var óskaplega
gaman að taka þátt í þessu, þarna
var ungt fólk og áhugasamt að
gera eitthvað nýtt og þetta var
mjög spennandi tími.
Síðan átti ég litla sólargeislann
minn, Jökul, í janúar en skömmu
seinna var ég komin í útsendingar
aftur og var þá með Júlíusi Ein-
arssyni með þáttinn „Asatíma",
sem var líka blandað umferðar-
efni. Það var einmitt í einum slík-
um þætti sem ég hlaut eldskírn
mína sem útvarpsmaður. Það var
þannig að ákveðinn söngvari átti
að mæta í þáttinn og við ætluðum
að spila lögin hans og spjalla við
hann á milli. Hann átti að koma
inn svona 10 mínútum eftir að
þátturinn hófst en svo líður og
bíður og ekki kemur gesturinn.
Við urðum að bjarga málunum
einhvern veginn og spiluðum
fleiri lög á meðan við biðum en
alltaf leið á þáttinn. Við reyndum
að senda honum skammir undir
rós á milli þess sem við spiluðum
lögin hans en það dugði ekkert,
hann kom aldrei. Seinna kom svo
í ljós að hann hafði bara hrein-
lega gleymt þessu og fannst þetta
ægilega leitt. Ég held að ég
gleymi þessu aldrei. Þetta var
hroðaleg reynsla!
Gamla góða
gufuradíóið
Það versta sem getur komið
fyrir útvarpsmann er að „frjósa“ í
miðri útsendingu og ég hef alltaf
farið eftir heilræði sem Stefán
Jón Hafstein, sá góði útvarps-
maður, gaf mér einu sinni.
„Ragnheiður,“ sagði hann,
„treystu aldrei á andagiftina í
beinni útsendingu“. Það er alveg
nauðsynlegt að vera alltaf vel
undirbúinn og ég held að fólk geri
sér almennt ekki grein fyrir því
hversu gífurleg vinna liggur á bak
við klukkutíma útvarpsþátt. Það
þarf að velja lög, hlusta á þau öll
og tímamæla, semja kynningar
og gera ráð fyrir auglýsingum og
ótal margt fleira.“
Nú hafa þœttirnir Gestagangur
notið mikilla vinsælda, hvernig
vinnurðu þá?
,,„Gestagangur“ er unninn dá-
lítið öðruvísi, maður spjallar við
fólkið og það velur sjálft lög og
umræðuefnið ræðst mest af því
sjálfu, en ég hef alltaf einhverja
punkta til að styðjast við. Þessir
viðmælendur mínir eru oftast
þekkt fólk sem hefur verið áber-
andi í þjóðlífinu og ég hef kynnst
fjölda af alveg frábæru fólki í
gegnum þennan þátt. Ég lít varla
á þetta sem vinnu, það er svo
skemmtilegt að kynnast „hinni
hliðinni“ á þessu fólki, lífsvið-
horfum þess og áhugamálum. Ég
er mjög ánægð með hversu
breiður hlustendahópurinn er, ég
hef reyndar frétt að einn dyggasti
hópurinn séu vistmenn á einu af
dvalarheimilum aldraðra í borg-
inni, og mig langar til þess að taka
það fram að vinsældir þessa þátt-
ar byggjast fyrst og fremst á gest-
unum sjálfum, það eru þeir sem
eiga mestan heiður skilið.
Þó ég sé farin að vinna á Rás-
inni þá verð ég að segja að ég mun
alltaf hafa sérstakar taugar til
gamla góða Gufuradíósins. Það
ríkir alveg sérstakur heimilisandi
á Skúlagötunni og þarna hlaut ég
mína starfsþjálfun. Þrátt fyrir
það að ég sé núna að mestu leyti á
Rásinni þá þarf maður alltaf að
skreppa á Skúlagötuna öðru
hverju og þar fær maður alltaf
góðar móttökur. Og nú þegar við
horfum fram á breytingar í út-
varpsmálum og svokallað „frjálst
útvarp", að þá held ég að Ríkisút-
varpið eigi alltaf eftir að standa
upp úr. Þó vil ég fá að sjá hvernig
aðrar útvarpsstöðvar standa sig í
samkeppninni áður en ég legg
endanlegan dóm á þær. En ég
held að Ríkisútvarpið haldi fullri
reisn þrátt fyrir samkeppni og
mér mun alltaf þykja sérstaklega
vænt um þessa stofnun."
Jafnréttiskelling
í mér
En þú hefur líka unnið í mörg
ár í lögreglunni, Ragnheiður?
„Já, þar hef ég starfað í ein níu
ár. Ég er reyndar að hætta þar um
mánaðamótin, en það er ein-
göngu vegna þess að ný áhugamál
eru að taka völdin hjá mér og mér
bauðst spennandi starf sem
blaðamaður hjá Frjálsu Fram-
taki. Ég byrjaði í lögreglunni
1976 fyrir áeggjan kunningja-
konu minar Arnþrúðar Karls og
móðurbróður míns, Bjarna
heitins Helgasonar. Þau hvöttu
mig bæði til þess að sækja um og
þar sem ég hef alltaf verið
jafnréttiskelling í mér þá fannst
mér alveg vera kominn tími til að
konur hösluðu sér völl í þessu
hefðbundna karlastarfi sem og
öðrum. Ég hafði lengi fylgst með
konum í „karlastörfum" og sá að
þær voru ekkert síðri en karlarnir
sem þær unnu með.
Ég byrjaði í kvenlögreglunni
sálugu sem þá var, við vorum
þama sex konur og unnum á tví-
skipum vöktum. Það verður að
segjast eins og er að oft urðum
við að finna okkur verkefni sjálf-
ar fyrst og við fundum til ákveð-
ins vantrausts í okkar garð lengi
vel. Við vorum mjög duglegar við
að stöðva ölvaða ökumenn og
fylgjast með hvort umferðarlög
væru brotin. Það vakti alveg heil-
mikla athygli á þessum tíma að
sjá konu undir stýri á lögreglubíl
og að löggæslustörfum yfirleitt og
það var algengt að bílstjórar
sném sér við til þess að glápa á
okkur.
En það var stundum erfitt að
vera kona í þessu starfi, við feng-
um oft að kenna á fordómunum
og þegar ég var í slysarann-
sóknadeildinni þá bar sérstaklega
á þessu. Þegar ég var til dæmis að
mæla upp fjarlægðir á slysstað
þar sem árekstur hafði átt sér stað
þá kom oft fyrir að bflstjórarnir
spyrðu hvort ég ætti virkilega að
gera þetta. „Ætlar þú ekki að
mæla líka?“ spurðu þeir karlkyns
kollega minn sem sat inni í bfl og
skrifaði skýrslu um atburði. Og
stundum var jafnvel spurt að því
hvort enginn lögreglumaður ætl-
aði að koma, og hvar karlmenn í
lögreglunni væru! Og þegar við
vomm að flytja fatlaða neitaði
fólkið okkur stundum um að lyfta
stólunum, treysti ekki á krafta
okkar, en það var þó frekar unda-
ntekning en regla. Annars er það
starf eitt af því þakklátasta sem
ég hef unnið hjá lögreglunni og
auðvitað umferðarfræðslan í
skólunum. Það vill oft gleymast í
umræðunni um lögregluna að við
erum alltaf að aðstoða hinn al-
menna borgara við ýmislegt og á
veturna eru þau útköll ótalin sem
fara í aðstoð við bflstjóra í vand-
ræðum og annað slíkt. Það
neikvæða vill oft verða meira
áberandi og það líkar mér ekki.“
Ekki í lögreglunni
upp á punt
Þú hefur barist mikið fyrir
jafnrétti og þín er líklega víða
minnstfyrirframgöngu í ákveðnu
máli sem kom fyrir jafnréttisráð á
sínum tíma, geturðu sagt mér af
því?
„Já, ég hef alltaf getað flækt
mér í félagsmál hvar sem ég kem
og strax á fyrsta ári í lögreglunni
var ég komin í stjórn Lögreglufé-
lags Reykjavíkur og síðan í stjórn
Landssambands lögreglumanna.
Ég er víst eina konan sem þar
hefur setið. Góður vinur minn í
lögreglunni, Björn Sigurðsson,
trúði mér fyrir því síðar að ég hafi
upprunalega verið sett á uppstill-
ingarlistann upp á punt en það
var ekki mín meining og ég sýndi
þeim það. Það var reyndar í
Landssambandinu sem fyrst fór
að reyna á það hversu mikilvægt
það er að kona eigi sæti í stjórn.
Það sem gerist er það að vorið
1984 leitar lögreglukona úr öðru
umdæmi réttar síns vegna þess að
hún var hlunnfarin í launum.
Hún hafði verið í sjö ár í starfi
þegar hún varð barnshafandi og
er þá sett í dagvinnu sem veldur
því að hún missir bæði vaktaálag
og aukavinnu sem er helmingur
launa í þessu starfi, þannig að
þetta er geysileg Iaunaskerðing.
Við kröfðumst þess að þetta yrði
leiðrétt þegar í stað og að það er
sjálfsögð krafa að kona þurfi ekki
að gjalda þess að hún þarf að
ganga með barn í lögreglustarfi.
Það er ekki okkar sök þótt starfið
sé þannig vaxið að það henti ekki
að öllu leyti barnshafandi konu.
Við erum ráðnar til þessa starfs á
þeim aldri að gera má ráð fyrir
því að við komum til með að eiga
börn á starfstímanum og það má
vel framkvæma tilfærslur á annan
hátt en þann að kona missi bróð-
urpart launa sinna við það. Nú,
við lögðum þetta fyrir
jafnréttisráð og niðurstaða þess
var að þama hefðu verið brotin
jafnréttislög. Með það í poka-
hominu hófum við langa píslar-
göngu á milli embættismanna í
dómskerfinu og í fjármálaráðu-
neytinu. En þeir rýndu í það eitt
að síðustu 6 mánuði hafði konan
eingöngu unnið í dagvinnu og
gleymdu alltaf sérstöðu málsins.
Þetta er svolítið flókið mál, en
núna liggur sem sagt fyrir krafa
hjá lögfræðingi að þetta verði
leiðrétt í eitt skipti fyrir öll og ef
ekkert hefur gerst áður en barn
viðkomandi konu á tveggja ára
afmæli í desember, þá munum
við hiklaust fara út í málaferli og
fara með þetta fyrir dómstóla.
Við sættum okkur ekki við það
að vera metnar sem annars flokks
lögreglumenn, við höfum sömu
menntun og vinnum sömu vinnu
og karlar í þessu starfi. Ég sjálf
mætti miklum skilningi þegar ég
gekk með mitt barn og var færð á
fjarskiptamiðstöð, þannig að ég
gat unnið fullar vaktir allan með-
göngutímann fram á síðasta dag.
Það sýnir að þetta á ekki að vera
neitt mál og það eru dæmi um
þetta víðar.“
Er eitthvað annað sem þér
finnst ábótavant innan lögregl-
unnar?
„Já, það er nú ýmislegt sem
betur mætti fara. Til dæmis má ég
til með að gagnrýna það, að af
öllum þeim fjölda sem starfa í
lögreglunni, þá er aðeins tveimur
mönnum ætlað að sinna umferð-
arfræðslu. Og fíkniefnadeildin er
líka alltof fáliðuð, hún gerir varla
meira en að klóra í bakkann, svo
fáliðuð sem hún er núna. Eitur-
lyfin flæða inn í landið og það eru
mál sem þarf að huga betur að í
framtíðinni.
Og ég vil ekki láta hjá líða að
minnast á hversu nauðsynlegt er
til dæmis í nauðgunarmálum, að
konur séu í lögreglunni, það get-
ur skipt sköpum um það hvort
konur kæra eða ekki. Það er al-
veg furðulegt að aðeins ein kona
gegnir slíku starfi hjá R.L.R., og
ég minnist fjölda tilvika þar sem
beinlínis er beðið um konu til að
yfirheyra þolanda í nauðgunar-
máli. Þá er undir hælinn lagt
hvort hún er til staðar eða ekki.
Og í því sambandi: alveg finnst
mér forkastanlegt að það skuli
skipta máli hvort kona sem verð-
ur fyrir nauðgunarárás er ölvuð
eða ekki og hvort hún er í stuttum
eða síðum kjól! Þetta er eitt af
alvarlegustu brotum hegningar-
laganna og þetta á ekki að skipta
neinu máli, brotið er alltaf jafn
alvarlegt."
Stend og fell
með mínum
skoðunum
í lokin Ragnheiður, áttu þér
eitthvert „lífsmottó", einhverja
reglu sem hefur reynst þér vel í,
gegnum tíðina?
„Mitt mottó er að standa og
falla með mínum skoðunum án
tillits til þess hvort þær henta öðr-
um í það og það skiptið. Maður
hefur eðlilega mætt andstöðu og
fengið á sig „óæskilega stimpla“,
en slíkt hef ég aldrei látið á mig
fá. Ég er mikill friðarsinni og bar-
áttumanneskja fyrir málefnum
kvenna og held áfram að vera það
hvað sem á dynur. Ef einhver vill
draga mig í pólitískan dilk þá er
það ekki mitt mál, ég reyni bara
að lifa eftir sannfæringu minni.“
10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 8. september 1985