Þjóðviljinn - 11.12.1985, Síða 5

—-------------------------------------------------------------
Sverrir Hermannsson sagði við undirritun skattsamningsins s.l. sumar
að betri samningur hefði ekki verið gerður við Alusuisse. 1 umræðunum
á alþingi nú hefur hann látið sig hverfa.
Álið
Lágmarksskatturinn
lækkar um helming!
• Albert Guðmundsson viðurkennir að lágmarksskattur Alusuisse hafi rýrnað um 43% á s. I. lOárum
en skatturinn skal standa óbreyttur til ársins 1994.
• Útreikningar Hjörleifs Guttormssonar sem sýna skattalœkkun álversins skv. nýja samningnum
teknir inn ífrumvarp ráðherra
í dag fer væntanlega fram á al-
þingi önnur umræða um nýjan
skattasamning milli íslenska
ríkisins og Alusuisse en iðnaðar-
nefnd neðri deildar lauk umfjöll-
un sinni um samninginn í gær. Á
mánudag var samningurinn
lagður fyrir þingið í nýjum bún-
ingi þ.e. iðnaðarráðherra lét
endurprenta útreikninga Hjör-
leifs Guttormssonar um skatt-
greiðslur Alusuisse inn í sitt frum-
varp. Vitlausu útreikningunum
sem sýndu hversu „hagstæður“
þessi samningur átti að vera var
þar með kippt út!
Búast má við talsverðum
deilum um samninginn á alþingi
og í gær var ekki vitað hvernig
kratar og Bandalag jafnaðar-
manna brygðust við honum, en
þessir flokkar eiga ekki sæti í iðn-
aðarnefnd. Fulltrúar Alþýðu-
bandalags og Kvennalista í
nefndinni eru á móti samningn-
um og Framsókn tregðaðist við í
gær að skrifa uppá meirihlutaálit
með Sjálfstæðisflokknum. Var
samt búist við að þeir rynnu á
rassinn með það andóf eins og
annað.
En eitt er það atriði sem enginn
þingmaður hefur treyst sér til að
verja í þessum samningi: Lág-
marksskattur Alusuisse sem er
ákveðið gjald af hverju fram-
leiddu tonni af áli, er samkvæmt
honum óbreyttur og engar verð-
eða gengistryggingar settar gegn
rýrnandi raungildi hans. Þessi
lágmarksskattur var ákveðinn
20$ á tonn í skattasamningunum
1975, en jafngildir aðeins 11,45$ í
dag. Hann hefur því rýrnað um
nálega hclming á 10 árum og
verður óbreyttur samkvæmt
samningnum fram til ársins 1994.
Hjörleifur Guttormsson gagn-
rýndi þetta harðlega þegar nýi
samningurinn var kynntur á al-
þingi og spurði hvernig á því
stæði að lágmarksskatturinn væri
óverðtryggður og hvert raungildi
hans væri nú miðað við 20$ á ár-
inu 1975.
Albert Guðmundsson iðnaðar-
ráðherra svaraði því til að ekki
hefði náðst fram nein breyting í
samningaviðræðunum að þessu
sinni, þrátt fyrir að reynt hefði
verið að tengja þennan skatt ál-
verði eða verðtryggja hann.
Næsta tækifæri til að leiðrétta
þetta væri ekki fyrr en 1994. Þá
upplýsti hann að 20$ árið 1975
jafngiltu nú 11,45$!
-ÁI
Rannsóknamefnd sett á okrið 1955
Nú þegar ríkisstjórnin þorir
ekki að láta þingmenn úr öllum
flokkum rannsaka Hafskipsmálið
er ekki úr vegi að rifja upp frægt
fordæmi fyrir skipun
rannsóknarnefndar aiþingis.
Eftir því sem næst verður komist
er aðeins eitt fordæmi fyrir þvf að
aiþingi skipi rannsóknarnefnd
skv. 39. grein stjórnarskrárinnar
„til að rannsaka mikilvæg mál, er
almenning varða. Þingdeildin
getur veitt nefndum þessum rétt
til að heimta skýrsiur munnlegar
og bréflegar bæði af embættis-
mönnum og einstökum
mönnum,“ segir í stjórnar-
skránni. Þessu ákvæði var beitt
1955 og málið sem svo mikilvægt
var talið á þeim tíma er enn í
brennidepli 30 árum síðar. Það
var okur.
En þó ekki finnist í fljótu
bragði fleiri fordæmi um skipun
rannsóknarnefndar skv. 39. grein
stjórnarskrárinnar hafa tillögur
þar um margsinnis verið fluttar.
Síðasta tillagan þess efnis mun
vera tillaga Vilmundar heitins
Gylfasonar á þinginu 1978-19J9
um rannsókn á málefnum fs-
lenskra aðalverktaka. Vilmund-
ur lagði til að tillögunni yrði vísað
í allsherjarnefnd en hermangs-
flokkarnir sendu hana í utanríkis-
málanefnd.
Framsókn og Sjálfstæðisflokk-
ur lögðu síðan til að málinu yrði
vísað frá og var það samþykkt
með nafnakalli.
72% ársvextir
En aftur í okrið. Það var 24.
mars 1955 að neðri deild alþingis
samþykkti tillögu þeirra Einars
Olgeirssonar, Lúðvíks Jóseps-
sonar og Gunnars M. Magnúss
þingmanna Sósíalistaflokksins
um að kjósa 5 manna nefnd til að
rannsaka „að hve miklu leyti og
með hvaða móti okur viðgengst
nú, fyrst og fremst í Reykjavík.“ í
greinargerð er bent á að slíkt sé
nú okrið með fé í bænum að árs-
vextir nemi 60-72% (sem ekki
þykir mikið í dag). Þá voru í gildi
okurlög frá 1933 og 1952 og sam-
kvæmt þeim var óheimilt að taka
hærri vexti en 8%. Allt sem hærra
var flokkaðist undir okur. Töldu
flutningsmenn nauðsynlegt að „á
alþingi væru þessi mál krufin til
merjar og athugað hvort finna
megi aðferðir til að koma í veg
fyrir að almenningur og atvinnu-
fyrirtæki landsmanna sé féflett-
ur“ með þessum hætti. Tillagan
var flutt í kjölfar mikilla um-
ræðna og sögusagna um okur ým-
issa einstaklinga og jafnvel bank-
astofnana.
f nefndina voru kjörnir þing-
mennirnir Björn Ólafsson, Einar
Ingimundarson, Gylfi Þ. Gísla-
son, Karl Guðjónsson og Skúli
Guðmundsson. Var nefndin
venjulega kennd við Björn. 10.
júní var rannsóknin komin vel af
stað og þá réði nefndin sér lög-
fræðing til aðstoðar, Friðjón Sig-
urðsson, síðar skrifstofustjóra al-
þingis.
Auglýst eftir
fórnarlömbunum
Rannsóknarnefndin auglýsti
, tvisvar í blöðum bæjarins eftir
' upplýsingum frá þeim sem tekið
hefðu fé að láni með okurkjörum
og voru nefndarmenn til viðtals
einu sinni í viku í þinghúsinu auk
þess sem þeim bárust mörg bréf.
Fjölmargir sneru sér til nefndar-
innar og eins kallaði hún fyrir sig
milli 30 og 40 manns sem bendl-
aðir voru við okurlánaviðskipti
eða voru taldir kunnugir þeim.
11. nóvember 1955 sendi
nefndin greinargerð til dóms-
málaráðherra um lánveitingar sjö
nafngreindra manna og lagði til
að framkvæmd yrði réttarrann-
sókn á lánastarfsemi þeirra. Taldi
nefndin sig skorta heimildir til
þess að kveða upp nauðsynlega
úrskurði, skylda menn til að
mæta og framkvæma húsrann-
sóknir eins og nauðsynlegt væri.
Dómsmálaráðherra fól embætti
sakadómara í Reykjavík að fram-
kvæma rannsóknina og fór m.a.
fram húsrannsókn hjá umrædd-
um mönnum í lok nóvembermán-
aðar.
107 vitni leidd
Rannsóknarnefndin, sem hélt
50 fundi, skilaði alþingi skýrslu
um störf sín 7. febrúar 1956, en
réttarrannsókninni lauk í byrjun
mars það ár. Þórður Björnsson
ríkissaksóknari, sem þá var full-
trúi Valdimars Stefánssonar sak-
adómara, annaðist rannsóknina
sem var hin umfangsmesta til
þess tíma. 107 vitni voru leidd
fyrir dóminn og fjallað var um
víxla sem samtals námu 6.6 milj-
ónum króna auk margra trygg-
ingabréfa. Þórður hélt blaða-
mannafund í byrjun mars og
skýrði frá niðurstöðum
rannsóknarinnar sem voru ein-
faldlega þær að staðhæfing stóð
gegn staðhæfingu: lántakendur
kváðust hafa greitt 30-76% árs-
vexti en sjömenningarnir neituðu
öllum sakargiftum.
Þessar niðurstöður voru send-
ar dómsmálaráðherra sem þá fór
með ákæruvaldið í landinu.
Ákærur voru gefnar út á fjóra
þessara manna og voru þeir allir
sakfelldir fyrir brot á okurlögun-
um, tveir í undirrétti og tveir í
hæstarétti. Hæstaréttardómarnir
voru kveðnir upp 1959, þannig að
4 ár liðu frá því alþingi kaus rann-
sóknarnefndina þar til þessum
umfangsmiklu dómsmálum lauk.
-ÁI
Ml&vlkudagur 11. desember 1985 ÞJOÐVILJINN - SIÐA 5