Þjóðviljinn - 24.12.1985, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Böm em oss fædd
í dag er barn oss fætt, segir á einum stað, og
fæðing Jesú minnir kristna menn á hlutskipti
allra barna, sem fæðast inní þennan heim.
Við erum stöðugt minnt, á að meirihluti þeirra
barna sem fæðast inní heiminn eiga ekki annað
fyrir höndum en kúgun, hungur, ógnir og skelf-
ingar.
Það er grimmúðlegt hlutskipti barnanna, sem
fæðast á þurrkasvæðum í Afríku, og búa við
hungur og örbirgð, hlutskipti barnanna í Afgan-
istan sem rekin verða á flótta undan innrásarliði
Sovétstjórnar, hlutskipti barnanna í El Salvador
og öðrum Suður-Ameríkuríkjum, að lifa við ógn-
arstjórnir, hungur og ótta. Og því miður er sá listi
langur, yfir þau lönd og ríki, sem ekki geta boðið
börnum sínum uppá það sem við köllum sjálf-
sögð mannréttindi. Og víða er það eina sem
börnin eiga, hrifsað burt áður en vegferð til
aldurs og þroska hefst - lífið sjálft.
Við sem búum við meira öryggi og nær efnis-
legum gæðum eigum stundum erfitt með að
gera okkur í hugarlund þetta hlutskipti meiri-
hluta barna í heiminum. Á jólum erum við minnt
á að öll börn eru fædd oss í dag, - hlutskipti
þeirra allra koma okkur við, hlutskipti þeirra er
okkar hlutskipti. Við getum ekki skotið okkur
undan þeirri ábyrgð, sem fylgir því, að búa við
betri skilyrði en margt annað fólk, - við erum öll
systkini og gestir á hótel jörð. „Það var eigi rúm
fyrir þau á gistihúsinu", segir í Lúkasarguð-
spjalli, - og víst telja þeir sem betur mega sín
fullbókað í gisthúsinu. En þar eiga allir að hafa
jafnan rétt, - þar eiga allir að rúmast. Það er
viðfangsefni mannkynsins, - sósíalismans og
kristninnar, að gæta þess réttlætis og jöfnuðar.
Þó framleidd séu í heiminu matvæli sem
nægðu til að halda lífi í öllum börnum sem fæð-
ast á jörðinni, búa 2/3 hlutar barna fyrir neðan
hungurmörk. Gæðunum er svo misskipt, órétt-
lætið er svo mikið, - og verkefnið sem okkur er
ætlað er að sama skapi mikilfenglegt.
Víst getum við fyllst heilagri reiði og vandlæt-
ingu yfir hlutskipti barna víðs vegar um heiminn.
En hvernig búum við að okkar börnum á ís-
landi? Hvaða hlutskipti er þeim ætlað?
í því algeymi neyslunnar, sem oft fylgir þess-
ari helgu hátíð, sem nú fer í hönd, gleymist oft
að þau gæði, það öryggi sem er máski börnum
mikilvægara en leikfangafjöld, er ef til vill ekki
að sama skapi innihaldsríkt og það er fjölsk-
rúðugt í efninu.
Fjöldi barna er með beinum og óbeinum hætti
fórnarlömb þess misréttis og ójöfnuðar sem við-
gengst í landinu. Börnin verða illilega fyrir barð-
inu á vinnuþrælkun foreldra þeirra, þau njóta
ekki nægilegrar aðhlynningar vegna skilnings-
leysis stjórnvalda gagnvart dagvistarstofnun-
um, skólunum og kjörum launafólks. Margt
bendir til þess að misrétti af þessum toga hafi
farið vaxandi á síðustu misserum. Þeir sem hafa
orðið ofaná undir formerkjum „fjálsrar sam-
keppni“, skjóta sér þá gjarnan undan þeirri
ábyrgð sem þeir bera gagnvart sínum minnstu
bræðrum, svo á íslandi sem í Eþíóþíu.
Það er hverjum manni hollt að njóta helgi
jólanna til lestrar og íhugunar um eilífðarmálin
og vort daglega brauð. Og vissulega er rétt að
gleðjast með börnunum, og varðveita með sér
barnið í brjóstum okkar allra. Við sjálf og þjóðfé-
lagið sem við búum í verður dæmt eftir því
hvernig það hefur fóstrað börnin.
Þjóðviljinn óskar lesendum sínum og
landsmönnum öllum gleðilegra jóla!
-óg
KUPPT OG SKORIÐ
í bókaskapi
Fréttir á aðventunni hafa eink-
um verið tvennskonar - af góðri
bókavertíð og vondri fjármála-
vertíð. Eitthvað hafa menn að
hugga sig við meðan Hafskip
sigla sinn sjó.
Talningamenn herma að bóka-
útgáfa hafi aukist nokkuð aftur
frá því í fyrra, en þá varð um
verulegan samdrátt að ræða.
Fjölgun titla er reyndar hvorki
góð né vond í sjálfu sér. En það
getur verið varhugavert ef útge-
fendur taka upp á þeirri dæmi-
gerðu íslensku hegðun að offjárf-
esta um leið og hagnaðarvon
skýtur upp kolli - m.ö.o. rjúka til
að fjölga titium verulega aftur.
Sannleikurinn er sá, að sú fækk-
un úr um það bil 500 titlum sem
áður komu út á ári hverju í svo-
sem 300 í fyrra kom ekki niður á
fjölbreytni. Það var helst að sam-
an drægist útgáfa á þýddum af-
þreyingarbókum - og skal
reyndar engan undra það, jafn
mikil og notkun er á sama frá-
sagnarefni eins og það er fram
borið á myndböndum. Á hinn
bóginn er það mjög áberandi
breyting á bókaútgáfu, að sá þýð-
ingarsjóður, sem greiðir fyrir því
að sæmilegar erlendar bók-
menntir komist á íslensku, er far-
inn að hafa drjúg áhrif. Hér á
árum áður mátti telj ast gott ef svo
sem fimm-sjö nýjar þýðingar á
gildum bókmenntaverkum kæmu
út á ári, en fyrirgreiðsla þýðingar-
sjóðs hefur nú fjölgað þeim veru-
iega.
Um leið er leitað víðar fanga en
áður. Það er undarlegt miðað við
aðstæður en satt, að svo virðist nú
sem íslenskir lesendur bók-
mennta hafi meiri áhuga fyrir rit-
höfundum úr Rómönsku Amer-
íku en úr hinum engilsaxneska
heimi, sem er næstum alráður í
kvikmyndaneyslu hér á landi. Og
nýir menn og ný lönd bætast við
það landnám sem þýðendur
stunda - nú síðast fáum við
merkilega sögu úr Tyrklandi eftir
Kemal þann sem oft er nefndur
þegar líður að úthlutun Nóbels-
verðlauna.
Konur og bækur
I viðtah hér í Þjóðviljanum á
dögunum við talsmann nýs út-
gáfufyrirtækis sem Bríet heitir,
að aðstandendur þess hafi talið
nauðsyn á að stofna sérstakt
kvennaforlag vegna þess að
„okkur virðist á útgáfu síðustu
ára að konur eigi undir högg að
sækja á bókamarkaði“.
Nú hefur enginn neitt á móti
því að slíkt forlag komist á fæt-
urna. En staðhæfing að ofan er
sem betur fer hæpin. Útgáfa síð-
ustu ára hefur einmitt sýnt, að
konur eiga vaxandi þátt í því að
setja saman bækur hér á landi -
um leið og þýðingum á verkum
erlendra kvenrithöfunda hefur
fjölgað stórlega. Okkur er satt að
segja mjög til efs, að íslensk for-
lög hafni frekar handritum
kvenna en karla. Gæti eins verið
að það dæmi hefði snúist við -
einmitt vegna þess að það hefur
verið drjúg eftirspurn eftir
kvennabókmenntum.
i Þessu kynni einhver að svara
með því að benda á það, að enn
komi færri bækur út eftir karla en
konur. En slíkar magntölur segja
í sjálfu sér ekki margt umfram
það, að karlpeningur hefur haft
nokkuð forskot á skeiði því sem á
ritvelli er þreytt. Það sem mestu
skiptir í þessu sambandi eru gæði
bókanna og svo það, hvort nú um
stundir eru uppi eða ekki
áþreifanlegir fordómar gegn því
sem konur skrifa.
Grýtum gagn-
rýnendur
Eins og oft áður á bókavertíð
er öðru hvoru minnst á viðkvæmt
mál og erfitt: gagnrýni í blöðum.
Sumir kvarta yfir því að
gagnrýnendur taki sér mikið
vald, setjist í dómarasæti og þar
fram eftir götum. Aðrir tala svo á
hinn veginn: að gagnrýni sé
bragðdauf og skoðanalítil og ekki
sá vegvísir á góða bækur og við-
vörun um vondar sem þeir vilja
hafa.
Það er erfitt að alhæfa um
blaðagagnrýni á íslandi. Líklega
eru gagnrýnendur nákvæmlega
jafn misjafnir og rithöfundarnir-
enda algengt að einn og sami
maðurinn hafi komið fram í báð-
um hlutverkum. En þann vanda
eiga gagnrýnendur sameigin-
legan, að bækur koma út á mjög
stuttum tíma. Það verður of lítill
tími til stefnu. Bókum er dreift á
gagnrýnendur sem flestir standa
utan blaðs og hafa öðrum störf-
um að gegna í kennslu og víðar og
það er vitanlega misjafnt hve
mikið þeir komast yfir. Of oft
kemur það fyrir að menn ætla sér
ekki af og geta ekki „skilað fyrir
jól“. Og þá er eins og bók sem í
því lendir hafi verið msimunað -
gott ef ekki af ásettu ráði.
Tvennt er hægt að gera til að
bæta starfsaðstöðu og þá vonandi
afurðir gagnrýnenda. Annars
vegar gætu forlög sent frá sér til
fjölmiðla, sem við gagnrýni sýsla,
hálfunnar bækur, afþrykk af
próförkum eða eitthvað þesshátt-
ar, svo að hægt sé að koma
bókum í lestur allmiklu fyrr en nú
er. Með þessu móti er líka
auðveldara - ekki síst fyrir hin
fáliðaðri blöð - að skipuleggja af
skynsemi þá umfjöllun um bækur
sem menn vilja reyna að halda
uppi. í annan stað eiga menn ekki
að láta eins og þjóðin hætti að
sinna bókum um leið og jól eru
liðin. Það væri líka til bóta ef les-
endur sjálfir, sem á sjálfum jólum
einatt komast í kynni við þær
bækur sem gagnrýnendur hafa
verið að sýsla við, séu ófeimnir
við að taka þátt í umræðunni -
sendi til dæmis inn sína „gagnrýni
á gagnrýnina“ ef að þeir komast
að annarri niðurstöðu sjálfir en
þeir, sem urðu fyrstir til að fjalla
um þær opinberlega.
En semsagt: við skulum óska
öllum þess að þeir eigi sín gleði-
legu jól í félagsskap þeirra manna
og þeirra bóka sem þeim eru best
að skapi.
- ÁB.
DJOÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýöshreyfingar
Utgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Ritstjórar: Árm Bergman. össur Skarphéðinsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Oskar Guömundsson.
Fréttastjóri: Valþór Hlóöversson.
Blaöamenn: Aðalbjörg Óskarsdóttir, Álfheiöur ingadóttir. Garöar
Guðjónsson, Ingólfur Hjörleifsson, LuövikGeirsson, Magnús H. Gísla-
son. Möröur Árnason. Sigurdór Sigurdórsson. Víöir Sigurðsson, Þór-
unn Siguröardóttir, Þröstur Haraldsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Ljósmyndir: Einar Ólason. Sigurður Mar Halldórsson.
Útlit: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Simvarsla: Sigríöur Kristjánsdóttir.
Husmæður: Agústa Þórisdóttir. Ólöf Húnfjörð.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Framkvæmdastjóri: Guörún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Haröarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Utbreiöslustjóri: Sigríður Pétursdóttir.
Auglysingastjóri: Ragnheiður Óladóttir.
Auglýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson,
Olga Clausen.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, auglýsingar, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 35 kr.
Sunnudagsblað: 40 kr.
Áðkrift á mánuði: 400 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 24. desember 1985