Þjóðviljinn - 14.05.1986, Blaðsíða 5

Svavar Gestsson skrifar:
Vanþróað
velferoar-
ríki
Niðurskurður áframlögum til sveitarfélaganna 600
miljónir króna íár. Sendið reikninginn ístjórnarráðið
Mælikvarði á velferðarríki er
félagsleg þjónusta við fólk - ekki
fyrirtæki. Þessi mælikvarði er til í
tölum meðal annars í nýlegri
skýrslu um opinberan búskap á
íslandi 1980 - 1984. Þar kemur
fram að félagsleg þjónusta er
minni á Islandi en í grannlöndum
okkar og í ríkjum OECD yflrleitt.
Heildarútgjöld „hins opin-
bera“ hafa þróast sem hér segir á
íslandi frá 1950 sem hlutfall af
vergri landsframleiðslu:
1950-1959 21,0%
1960-1967 26,7% (Norðurlönd
31,6%)
1968-1973 31,7% (Norðurlönd
39,6%)
1974-1979 33,1% (Norðurlönd
47,4%)
1980-1983 33,6% (Norðurlönd
54,6%)
í samanburði við OECD-ríkin
öll eru íslendingar mörgum prós-
entustigum neðar. Þetta þýðir í
beinum tölum:
Landsframleiðsla var á sl. ári
um 100 miljarðar króna. Félags-
leg þjónusta, þe. „hið opinbera“
tók þá til sín 33,6 miljarða miðað
við árin 1980-1983. Sambærileg
tala á Norðurlöndunum sömu ár
hefði hins vegar verið um 54,6
miljarðar króna, en í OECD-
ríkjunum að meðaltali 46 milj-
arðar króna.
Niðurstaðan er því þessi: ís-
land er vanþróað velferðarríki.
„Hið opinbera“ sem svo er
nefnt f opinberum skýrsium er
nefnilega félagsleg þjónusta -
skólar, sjúkrahús, byggðafram-
lög, dagvistarstofnanir og svo
framvegis - og laun opinberra
starfsmanna.
Inni í tölunum „hið opinbera"
eru að vísu líka fjármagnsútgjöld
- en þau eru ekki að jafnaði hærri
hér á samanburðartímanum en í
grannlöndum okkar.
Tekjurskattar lægri
- óbeinir skattar hærri
En fleira er athyglisvert í þess-
um samanburði. Þar kemur til
dæmis fram að óbeinir skattar eru
miklu stærri hluti tekna ríkis og
sveitarfélaga en í grannlöndum
okkar. Óbeinir skattar eru 22,4%
af landsframleiðslu á íslandi
1980-1982 en voru til dæmis
12,1% í Svíþjóð á sama tíma og
11,5% í OECD-ríkjunum að
meðaltali. Tekjuskattar voru hér
hins vegar aðeins 6,8% lands-
framleiðslu, en voru hins vegar
25% í Danmörku og 14,2% að
meðaltali í OECD-ríkjunum.
Eignaskattar voru 1,3% lands-
framleiðslu hér á landi, en voru á
sama tíma 3,1% í sjálfum Banda-
ríkjunum. Hins vegar eru iðgjöld
til almannatrygginga miklum
mun lægri hér en í grannlöndum
okkar eða 1,3% af lands-
framleiðslu, en sambærileg tala
fyrir Svíþjóð var 14,7% eða 11
sinnum hærri.
Um hyað
er rætt á íslandi?
Umræðan á íslandi nú snýst
um það að skerða enn frekar fé-
lagslega þjónustu og um það að
lækka enn tekjuskatta en auka
þess í stað óbeina skatta jafnvel
þó það hafi bersýnilega í för með
sér aukna mismunun í lífskjör-
um. Vegna þessarar umræðu og
hægri sóknar liðinna ára hefur fé-
lagsleg þjónusta verið skorin nið-
ur og framlög til félagslegra fram-
kvæmda eru nú aðeins helmingur
þess sem var 1983. Það er einnig
athyglisvert að allir flokkar nema
Alþýðubandalagið hafa lagt
áherslu á niðurskurð félagslegrar
þjónustu og er það vissulega al-
varleg staðreynd. Félagsleg þjón-
usta er léleg hér á landi - þó hún
hafi batnað verulega ekki síst á
árunum ’80-’83 að því er varðar
málefni fatlaðra og aldraðra. En
allar tölurnar hér á undan sýna þó
glöggt að ísland er vanþróað velf-
erðarríki.
Helmingsskerðing
Framlög ríkisins í ár til skóla,
sjúkrahúsa, hafna, flugvalla og
dagvistarstofnana nema 670 milj-
ónum króna. Frá 1983 - síðustu
fjárlögum Alþýðubandalagsins -
hefur þessi tala lækkað um 600
miljónir króna. Þá hefur Jöfnun-
arsjóður sveitarfélaga verið
skorinn niður við trog svo nemur
hundruðum miljóna á tímabili
þessarar ríkisstjórnar. Það er
fróðlegt að á sama tíma og félags-
leg framlög til sveitarfélaga og
framkvæmda á þeirra vegum eru
aðeins um helmingur þess sem
var 1983 þá eru framkvæmdir
fyrir herinn á þessu ári taldar
kosta yfir 2 miljarða króna. Og
það er einnig fróðlegt að íhuga að
þessi niðurskurður fjármagns til
félagslegra framkvæmda sveitar-
félaganna er á ábyrgð þeirra
flokka sem víða hafa haft mest
fylgi hér á landi meðal annars á
landsbyggðinni.
Þeir koma til yðar
í sauðarklæðum
Fyrir sveitarstjórnarkosning-
arnar í vor munu fulltrúar þessara
flokka, Framsóknarflokksins og
Sjálfstæðisflokksins, bregða yfir
sig sauðargærunni og sverja af sér
allan skyldleika við niðurskurð-
arstefnu íhaldsflokkanna. En það
mega þeir ekki komast upp með.
Það er meginverkefni kosninga-
baráttunnar að afhjúpa þessa
frambjóðendur því að hvert at-
kvæði greitt þeim er krafa um
áframhaldandi niðurskurð fé-
lagslegra framkvæmda, krafa um
að Island verði áfram áratugum á
eftir grannþjóðunum í félagslegri
þjónustu. Kosningarnar mega
ekki veita þessum aðilum siðferð-
isvottorð. Það eina sem þeir
skilja er stórfellt tap.
Reiknið út
Tapið sem þessir flokkar verða
fyrir í atkvæðum má ekki vera
minna en niðurskurður þeirra
sjálfra á framlögum til sveitarfé-
laganna. Auðvelt er að reikna út
tapið fyrir hvert byggðarlag fyrir
sig og reikninginn má senda Þor-
steini Pálssyni og Steingrími
Hermannssyni í stjórnarráði ís-
lands.
TEKJUR HINS OPINBERA í OECD RIKJUM
% HLUTFALL AF VERGRI LANDSFRAMLEKDSLU
MEÐALTAL 1980-1982
0 10 20 30 40
50 60%
ÍSLAND
DANMÖRK
FINNLAND
NOREGUR
SVÍÞJÓÐ
OECD. EVR.
BANDARÍKIN
OECD. ALLS
o
10 20 30 40
50 60%
ÓBEINIR SKATTAR
SUNDURLIOUN TEKNA
TEKJUSKATTAR
EIONASKATTAR
ÍSLANO
OANMÖRK
FINNLANÐ
NOAEOUR
SVÍRjÓO
OECD. EVR.
BANDARÍKIN
OECD. ALLS
O 6 10 1» 20%
«i.«U i
l‘3LT :
V i I
O 5 10 1» 20%
leOJÖLD TIL
ALMANNATRYQ.
O S 10 18%
O 8 10 18%
L
GJÖLD HINS OPINBERA í OECD RIKJUM
% HLUTFALL AF VERGRI LANDSFRAMLEtÐSLU
MEÐALTAL1980^1983
FINNLAND
NOREGUR
SVÍÞJÓO
ÍSLAND
DANMÖRK
OECD. EVR.
BANDARÍKIN
OECD. ALLS
60%
50 60%
64,8
SAMNEYSLA
O 10 20 30%
ISLAND
DANMÖRK
FINNLAND
NOREGUR
SVI>JÓO
OECD. EVR.
BANDARÍKIN
OECD. ALLS
iÍ;>Í£ÍÍ7^£|í!

i>xixiiáj8Í|:
iii
10 20 30%
SUNDURLIÐUN GJALDA
TEKJU-
TILFÆRSLUR
FJARMAGNS-
UTGJÖLD
0 5 '0%
FJÁRMAGNSÚTGJÖLD SAMANSTANDA AF
VERGRI FJÁRMUNAMYNDUN OG
F JÁRMAGNSTILF ÆRSLUM.
Miðvikudagur 14. mai 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5