Þjóðviljinn - 17.06.1986, Qupperneq 8

Gróöur hafði lítt tekið við sér
þrátt fyrir að þjóðgarðurinn hafi
verið baðaður í sól undanfarna
daga. Það gerði norðanáttin og
næturfrost sem fylgdi henni. Þeg-
ar undirritaður renndi á bílaleigu-
bíl niður malbikið að krossgötun-
um á Þingvöllum, hafði hann
hinsvegar snúist í sunnanátt og
því dumbungsveður.
Alltaf ertu jafn seinheþpinn,
hugsaði undirritaður, það er lítið
gaman að rölta um á þessum
fornfræga stað í rigningarsudda
og ætla að festa fegurð Þingvalla
á filmu.
„ Við erum búin að bíða þess að
vindátt breyttist, svo gróðurinn
fari að taka við sér,“ sagði séra
Heimir Steinsson, þjóðgarðs-
vörður. „Sumarið er óvenju seint
á ferðinni í ár, þó veðrið hafi verið
fallegt að undanförnu. Nú ætti að
fara að hlýna og þá er viöbúið að
náttúran taki fjörkipp og klæði
Þingvelli í sumarskrúða."
Séra Heimir býður til stofu í
gamla bænum, sem var reistur að
frumkvæði Jónasar frá Hriflu
fyrir alþingishátíðina 1930.
Kaffi er hellt í bolla og Heimir
treður sér í pípu. Hann hefur nú
gegnt starfi þjóðgarðsvarðar í
fimm ár og segist una því vel þó
starfið sé erilssamt. Það er í
mörgu að snúast, taka á móti
gestum, fólki af öllum stigum
þjóðfélagsins. Skömmu áður en
undirritaðan bar að garði hafði
hann sýnt skólabörnum helstu
sögustaðina á Lögbergi og í Al-
mannagjá, og eftir nokkra daga
er von á stórhertoganum af Lúx-
emborg.
„Það er gaman að sýna skóla-
Séra Heimir Steinsson, þjóðgarðsvörður, á Spönginni milli Flosagjár og Nikulásargjár. í baksýn má sjá rústirnar af Byrgisbúð. Mynd Sáf.
A miðju
sögusviðinu
Rœtt við séra Heimi
Steinsson,
þjóðgarðsvörð og
prest í
Þingvallasókn, um
fornleifarannsóknir
semmunuhefjastó
Þingvöllumseinnaí
sumar
börnum þessar söguslóðir, sem
þau kannast við af bókum. Það
sem kom mér mest á óvart, var
hversu vel þessi börn höfðu verið
uppfrædd um menningararf okk-
ar íslendinga. Þó vill nú sumt
ruglast hjá þeim sem eðlilegt er.
T.d. er ég vanur að segja krökk-
unum frá viðureign þeirra Hrafns
og Gunnlaugs í Öxarárhólma. Þá
spyr ég þau hvort þau kannist
ekki við Hrafn og Gunnlaug. Jú
þau eru nú hrædd um það, hann
Hrafn Gunnlaugsson."
Heimir segist sjá Þingvelli fyrir
sér sem alhliða útivistarsvæði
fyrir höfðuborgarsvæðið og það
ekki bara að sumri til heldur allan
ársins hring. í sumar verður lokið
við að leggja bundið slitlag á
meginhluta vegarins austur yfir
Mosfellsheiði að Þingvöllum. Að
sögn Heimis hefur þegar átt sér
stað þróun í þessa átt og um pásk-
ana hefði verið krökkt af fólki á
gönguskíðum úti á völlunum og
uppi í hlíðunum.
„Fólk er orðið þreytt á þessum
skipulögðu skíðaleiðum sem eru
á Bláfjallasvæðinu og vill frekar
ráfa stefnulaust í náttúrunni og
þessvegna leitar það hingað."
Tilgangur heimsóknarinnar á
Þingvelli var að fræðast um fyrir-
hugaðan uppgröft, sem ráðist
verður í seinna í sumar, á Lög-
bergi og búðatóftunum, sem enn
má sjá móta fyrir bæði í Al-
mannagjá og á völlunum fyrir
neðan Lögberg. Nú er rúm öld
síðan Sigurður Vigfússon, forn-
leifafræðingur, rannsakaði þess-
ar tóftir að undirlagi Fornleifafé-
lagsins, einsog segir í skýrslu um
þann uppgröft í Árbók Hins ís-
Íenska fornleifafélags frá 1880.
„Upphaf þess máls er að staðið
hefur til í nokkur ár, að gera aðal-
skipulag að þjóðgarðinum á
Þingvöllum," segir Heimir. „í
maí 1985 var ákveðið að ráða tvo
arkitekta, þá Reyni Vilhjálmsson
ogEinar Sæmundsen, til að vinna
verkið. Hófust þeir handa í fyrra-
sumar við gagnasöfnun og annan
undirbúning að aðalskipulaginu.
Gagnasöfnunin leiddi svo fljót-
lega til þess að þeir þurftu að leita
til sérfróðra manna um ýmsa
þætti, svo sem náttúrufar, jarð-
fræði, ferðamannastraum og
þarfir ferðamanna, og síðast en
ekki síst um ýmislegt sem varðaði
sögu þessa fornfræga staðar.
Það aðalskipulag sem Þing-
vallanefnd hefur ákveðið að láta
gera núna á að vera til frambúðar
en hingað til hefur þjóðgarðurinn
verið skipulagður frá þjóðhátíð
til þjóðhátíðar, en haldið í horf-
inu þess á milli.
Gagnasöfnunin leiddi fljótlega
til þess að haft var samband við
Þjóðminjasafnið. Var farið fram
á að safnið sæi um að gera þjóð-
minjaúttekt á svæðinu og var
Guðmundi.Ólafssyni, fornleifa-
fræðingi, falið það starf.
Guðmundur hefur lagt til að
teknir verði prufuskurðir hér og
hvar á þingstaðnum. Þetta þýðir
annarsvegar, að forn mannvirki á
svæðinu verða kortlögð og hins-
vegar, að tekin verða nokkur
könnunarsnið á einstaka stað,
sem er einskonar minniháttar
fornleifauppgröftur. Hér er því
um forkönnun og úttekt á þjóð-
minjasvæðinu að ræða. Verður
gerður uppdráttur af rústunum
og ástand þeirra kannað. Sumar
eru illa farnar og þarf að lagfæra í
kringum þær og jafnvel færa til
göngustíga."
Rústir mikilla
mannvirkja
Heimir tekur nú að lýsa búða-
svæðinu og af lýsingu hans að
dæma virðast búðirnar vera víða
um svæðið.
„Fornleifarnar blasa við hvert
sem litið er standi maður á vest-
urbakka Almannagjár. Það eru
búðatóftir á allnokkrum stöðum í
sjálfri Almannagjá. Sú fræga
búð, Snorrabúð, er í Hamra-
skarði sunnan við Lögberg.
Stærsta tóftin austan Öxarár er
beint á móti kirkjudyrunum,
Biskupsbúð, geysimikið mann-
virki, en þetta mun vera búð
Skálholtsbiskupa og bjuggu þeir
þar yfir þingtímann. Flatarmál
þeirrar búðar er 32,4 metrar sinn-
um 7,5, eða 243 fermetrar og sést
á því að þetta hefur verið voldug
bygging.
Frægust búða vestan ár er svo
Njálsbúð og var hún ekkert kot
heldur því stærð hennar er 25,5
sinnum 8,5 metrar, eða tæpir 217
fermetrar. Þetta bendir til að hér
hafi verið meiriháttar mannvirki.
Njálsbúð er nú að mestu sokkin
ofan í mýrina.
Síðast en ekki síst er það svo
Byrgisbúð á Spönginni milli
Flosagjár og Nikulásargjár, sem
kallast nú Peningagjá, en sú búð
er nefnd í Þorgilssögu og Hafliða
og er hún ein þeirra búða sern
nokkuð öruggt er um að sé rétt
staðsett."
Gjár þrem megin
Heimir dregur nú fram Þorgils-
sögu og Hafliða úr bókahillunum
og leitar uppi kafla þar sem stað-
háttum við Byrgisbúð er lýst ná-
kvæmlega. Á meðan er hann
inntur að því hversu áreiðanlegar
þessar nafngiftir eru, hvort þær
séu ekki tilbúningur síðari tíma
manna, eða hvort hér sé um að
ræða ævaforn örnefni.
„í bók sinni Þingvöllur, alþing-
Frh. á bls. 13
Þjóðgarðsvörður fyrir framan Njálsbúð, á vesturbakka Öxarár. í baksýn Þingvallakirkja og Þingvallabærinn, sem var
reistur af frumkvæði Jónasar frá Hriflu.
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 17. júní 1986