Þjóðviljinn - 04.09.1986, Qupperneq 5

Umskipti í húsnæðismálum
Húsnæðiskerfið hefur verið í
miklum ólestri til margra ára.
Sérstaklega hefur fólki reynst erf-
itt að komast yfir sína fyrstu íbúð.
Mörgum hefur reynst sá hjalli
óyfirstíganlegur síðustu árin.
Stjórnmálamenn hafa ekki megn-
að að finna lausn, en öllum hefur
verið ljóst, að frumnauðsyn er að
auka lán húsnæðiskerfisins stór-
lega og þá sérstaklega lán til
þeirra, sem kaupa eða byggja í
fyrsta sinn.
í kjarasamningunum í vetur
náðist samkomulag um nýtt lána-
kerfi, sem tók gildi þann fyrsta
þessa mánaðar. Hámarkslán til
nýbygginga samkvæmt nýja kerf-
inu voru ákveðin 2,1 m.kr. miðað
við þá byggingarvísitölu, sem í
gildi var í ársbyrjun, sem svarar
til 2.268 þús. kr. miðað við nú-
gildandi byggingarvísitölu. Há-
markslán til kaupa á eldra húsn-
æði voru ákveðin 1.470 þús. kr.
miðað við byggingarvísitölu í árs-
byrjun, sem svarar til 1.588 þús.
kr. miðað við núgildandi vísitölu.
Með samningunum í vetur varð
þannig gjörbylting á aðstöðu
þeirra, sem kljást við að komast
yfir sína fyrstu íbúð.
í kjarasamningunum í vetur
varð niðurstaðan að tryggja
húsnæðiskerfinu aukið fjármagn
frá lífeyrissjóðunum og þá jafn-
framt að gera lánsrétt einstak-
lingsins háðan lífseyrissjóðsaðild
og greiðslum viðkomandi líf-
eyrissjóðs til kerfisins. Peir sem
átt hafa íbúð á síðustu þremur
árum eiga almennt rétt á 70% af
hámarksláni og biðtími þeirra
eftir láni getur orðið tvöfalt lengri
en þeirra, sem eru að byggja eða
kaupa sína fyrstu íbúð. Vegna
aukinna skuldabréfakaupa af
húsnæðiskerfinu er líklegt að líf-
eyrissjóðirnir muni draga úr lán-
um til sjóðfélaga. Kerfisbreyting-
in gefur ekki öllum allt, en þrátt
fyrir ýmsa annmarka tel ég, að
þau miklu umskipti, sem nú
Ásmundur Stefánsson forseti ASÍ skrifar
i
„Margir þeirsem enga möguleika hafa
átt utan verkamannabústaðakerfisins
geta nú ráðið við kaup í almenna
kerfinu. Það getur beinlínis
orðið
œskilegri kostur að kaupa eldri íbúð
á almennum markaði en nýja íbúð
í verkamannabústaðakerfinu. “
verða, sérstaklega hjá þeim sem
kaupa sína fyrstu íbúð, réttlæti,
að nýja húsnæðiskerfinu sé
skipað í flokk markverðustu fé-
lagslegu umbóta hin síðari ár.
Alþýðusambandið vinnur nú
að undirbúningi upplýsingaher-
ferðar um nýju reglurnar í sam-
starfi við Húsnæðisstofnun og
Félagsmálaráðuneyti. Ásmundur
Hilmarsson, starfsmaður Sam-
bands byggingarmanna, hefur
tekið saman yfirlitsbækling um
nýju reglurnar, sem nú er dreift í
bás Húsnæðisstofnunar á Heimil-
issýningunni. í Vinnunni, tíma-
riti ASI, sem út kemur í vikunni,
er ítarleg umfjöllun um málið og
síðar í mánuðinum eru áformuð
fundahöld víða um land til að
kynna nýju reglurnar. Ég ætla því
ekki í þessari grein að gera tilraun
til heildarúttektar heldur aðeins
tæpa á einu einföldu dæmi um
$hrif nýja lánakerfisins.
Kaup á eldri íbúð,
2 m. kr.
Ung hjón í Reykjavík sem hafa
safnað 300 þús. kr. innistæðu á
skyldusparnaðarreikningi leita
fyrir sér á húsnæðismarkaðinum
og ákveða að kaupa tveggja til
þriggja herbergja íbúð á 2 m.kr..
Geti þau fengið veð hjá einhverj-
um nákomnum og 300 þús. kr.
lífeyrissjóðslán til 20 ára, auk fyr-
irgreiðsíu húsnæðisstofnunar, Íít-
ur dæmið svona út:
þús. kr.
Eigiðfé.......................300
Lífeyrissj.lán................300
Húsn.st.lán.................1.400
Kaupverð samtals: 2.000
í þessu dæmi er reiknað með
því að íbúðin sé að fullu greidd
upp og seljandi hennar láni ekk-
ert.
Greiðslubyrði
Greiðslubyrðin yrði eftirfar-
andi fyrsta og þriðja árið en
fyrstu tvö árin er Húsnæðisstofn-
unarlánið afborgunarlaust.
Hámarkslán til kaupa á eldri
íbúð er 1.588 þús. kr. og afborg-
anir og vextir af því láni yrðu á
þriðja ári 6.438 kr. á mánuði. Þar
sem Húsnæðisstofnun lánar ekki
yfir 70% kostnaðar eða
kaupverðs er þá um að ræða
íbúð, sem kostar minnst 2.268
þús. kr. og eigið framlag og lán
frá öðrum en Húsnæðisstofnun
yrði minnst 680 þús. kr.. Rétt er
að bæta því við að mánaðar-
greiðsla af hámarksláni til ný-
bygginga, 2.268 þús. kr., yrði á
þriðja ári 9.012 kr. Það lán fæst til
kaupa á 3.240 þús. kr. íbúð, en þá
verða eigið framlag og önnur lán
að nema 972 þús. kr.. Það er því
ástæða til þess að minna á, að það
er oft í meira lagi skynsamlegt að
kaupa ódýrari íbúð en svo að
hámarkslán fáist.
Minni sókn
í verkam.bústaði,
lægri húsaleiga
Kaupandi 2 m. kr. íbúðar, sem
er að kaupa sína fyrstu íbúð, þarf
þannig að leggja sjálfur fram 600
þús. kr. að fengnu 1.400 þús. kr.
Húsnæðisstofnunarláni.
Það er til umhugsunar, að
þetta er sama fjárhæð og kaup-
endur 3 m.kr. íbúðar í verka-
mannabústaðakerfinu hafa þurft
að inna af hendi fram að þessu.
Lánareglur verkamannabústaða-
kerfisins hafa reyndar um leið
verið rýmkaðar, svo eigið fram-
lag kaupenda minnkar, en engu
að síður sýnir niðurstaðan, að
gjörbreyting verður á aðstöðu
lágtekjufólks til húsnæðiskaupa.
Margir þeir, sem enga möguleika
hafa átt utan verkamannabú-
staðakerfisins, geta nú ráðið við
kaup í almenna kerfinu. Það get-
ur beinlínis orðið æskilegri kostur
að kaupa eldri íbúð á almennum
markaði en nýja íbúð í verka-
mannabústaðakerfinu.
Dæmið hér að ofan sýnir líka,
að áhrifa nýja kerfisins hlýtur að
gæta á húsaleigumarkaðinum.
Húsaleiga ætti að lækka.
Ásmundur Stefánsson.
300 þús. kr.
lífeyrissjóðslán.......
1.400 þús. kr.
Húsnæðisstofnunarlán.
Mánaðargreiðsla:
1.ár 3. ár
.2.500 2.375
.4.083 5.563
Afborganir og vextir
samtals á mánuði....
.6.583 7.938
KONUR OG KJOR
1 . Ég held að ein af ástæðunum
sé einfaldlega sú að ýmsar kröfur
sem konur hafa sett fram í kjara-
baráttu sinni fela í sér mjög rót-
tækar breytingar á samfélaginu.
Jafnvel kröfur sem láta lítið yfir
sér og allir geta samþykkt að séu
mjög sanngjarnar kröfur. Gagn-
gert endurmat á kvennastörfum
hlýtur að fela í sér allt annað gild-
ismat á störfum yfirleitt og miklu
meiri launajöfnuð. Félagslegar
úrbætur, sem gætu gert útivinn-
andi konum kleift að sameina
launavinnu og fjölskyldulíf á far-
sælan hátt, myndu þýða gjör-
breytta forgangsröð við ráðstöf-
un opinberra fjármuna, að sam-
neysla yrði meiri og að samfé-
lagið tæki á sig miklu meiri
ábyrgð varðandi uppeldi og vel-
ferð barna.
Þessar kröfur ganga í berhögg
við lögmál markaðarins, frjálsa
samkeppni og hagsmuni einka-
reksturs. Þess vegna eru atvinnu-
rekendur og ríkisvald alls ekki til-
búnir til að ganga að þessum
kröfum, enda þótt þeir í orði að-
hyllist jafnrétti kynjanna.
Atvinnurekendur hafa notað
hefðbundið hlutverk kvenna
gegn þeim til þess að halda kjör-
unum niðri. Ein af ástæðunum
fyrir því að það hefur tekist, þrátt
fyrir sívaxandi fjölda útivinnandi
Baráttan við draugana
Þjóðviljinn spyr
1. Hvað veldurað illa gengurí
kjarabaráttu kvenna? "
2. Hvað er til ráða?
Helga Sigurjónsdóttir svarar
kvenna, er sú að aldrei hefur tek-
ist að ná samstöðu í samtökum
launafólks um að berjast fyrir
kröfum kvenna. Hér hafa alls
kyns fordómar gagnvart konum,
sem eru því miður enn áberandi
meðal karla, spillt fyrir samstöðu
launafólks.
Atvinnurekendur deila og
drottna meðal launafólks m.a.
með því að ala á innbyrðis for-
dómum og tortryggni, og með því
að veita körlum ýmis forréttindi.
Síðan spyr ég: hvenær hafa for-
ystumenn samtaka launafólks
tekið að sér það hlutverk að út-
skýra eðli og tilgang þessara for-
dóma og beitt sér fyrir samstöðu
karla með konum í kjarabarátt-
unni?
2. Ég held að það sé orðið tíma-
bært að vinnandi konur athugi vel
sinn gang. Við hvaða öfl erum við
að berjast? Hverjir eru samherj-
ar okkar í baráttunni. Þetta eru
spurningar sem konur úr öllum
Iaunþegasamtökum þyrftu að
kryfja til mergjar.
Ég er alveg sannfærð um að
það verða engar breytingar á
kjörum kvenna nema þær komist
til miklu meiri valda og áhrifa í
launþegasamtökunum. Það verð-
ur ekki auðvelt, því menn eru
ekki tilbúnir til að leggja niður
völd eða framkvæma breytingar á
starfi launþegasamtakanna bara
sisona þegar konum dettur í hug
að biðja um það.
Til þess þurfum við að vera
virkar og standa þétt saman um
okkar kröfur. Þá eigum við oft og
iðulega í baráttu við drauga for-
tíðarinnar, en svo vil ég kalla
áhrif margra alda kúgunar á
sjálfsvitundina. Þá kemur einnig
til hin velþekkta togstreita milli
launavinnu og fjölskyldu, sem
lamar margar konur.
En ef við þorum og viljum, þá
getum við sigrast á þessum hindr-
unum.
Kvennahreyfingin í breiðum
skilningi getur stutt og styrkt bar-
áttu og starf kvenna í launþega-
samtökunum. Þegar ég horfi til
nánustu framtíðar finnst mér að
kvennahreyfingin gæti tekið
frumkvæði að víðtækri herferð,
sem hefði að markmiði að kynna,
útskýra og afla stuðnings við
mikilvægustu kvennakröfur í
komandi samningum. Til þess að
undirbúa slíka herferð væri sjálf-
sagt heppilegt að efna til ráð-
stefnu í hverjum landsfjórðungi
þar sem konur gætu talað saman
og mótað sínar kröfur. Mín
skoðun er sú að barátta okkar
þurfi að verða samstæðari, og
kröfurnar skýrar og ákveðnar.
Næsta skrefið hlýtur að vera að
finna leiðir til að beita nauðsyn-
legum þrýstingi, en það er ein-
mitt það sem nokkrar kvenna-
stéttir hafa verið að hugleiða.
Hér á ég við fjöldauppsagnir í
heilbrigðisgeiranum. Þá brennur
það á okkur hinum að sýna stuðn-
ing. Einn sigur getur opnað ótal
leiðir og haft mikil áhrif á kjark
annarra kvenna.
Helga Sigurjónsdóttir situr í stjórn
Kvenréttindafélags íslands.