Þjóðviljinn - 04.10.1986, Blaðsíða 9

Stjörnugjöf: ★★★★ frábær, ★★★ mjög góð, ★★ sæmileg, ★ uppfyllir lágmarks kröfur, 0 léleg
MA NNÞEKKJA RINN
WOODY ALLEN
Laugardagur 4. október 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9
★ ★ ★ ★
Hanna og systur hennar
(HANNAH and her sisters).
Regnboglnn.
Bandarísk 1986.
Leikstjórn og handrit: Woody Allen.
Framleiðendur: Jack Rollins og
Charles H. Joffe. Kvikmyndataka:
Carlo di Palma. Helstu leikarar:
Woddy Allen, Michael Caine, Mia
Farrow, Carrie Fisher, Barbara Hers-
hey, Lloyd Nolan, Maureen O'Sulli-
van, Daniel Stern, Max von Sydow og
Dianne Wiest.
„Hanna og systur hennar er sú
kvikmynd sem ég hef notið hvað
mest að gera, hvað sem áhorf-
endum kann að þykja um hana. í
fyrsta lagi vegna þess að hún er að
öllu leyti tekin í New York, og
það sem meira er, að stórum
hluta í íbúð Miu Farrow. í öðru
lagi vegna þess að mér gafst tæki-
færi til þess að vinna með fólki
sem mig hefur lengi langað til að
fá til liðs við mig, og í þriðja lagi
vegna þeirrar ánægju sem það
veitti mér að vinna með töku-
meistara sem ég hef dáð í gegnum
árin. Tökurnar reyndu mikið á
mig líkamlega, þrátt fyrir ein-
falda umgjörð, en það sem gerði
þær svo ánægjulegar voru ó-
gleymanlegar máltíðir sem við
áttum saman á hinum ótalmörgu
veitingastöðum sem ávallt voru
nærri á tökusvæði okkar á Mari-
hattan. Allt þetta skiptir mig
miklu máli þegar ég skapa."
(Ávarp Woody Allens í tilefni af
sýningu Hðnnu og systra hennar í
Cannes síðastliðið vor.).
Skaparanum þykir vænt um
yngsta afkvæmi sitt. Pað er ósköp
skiljanlegt; Hanna og systir henn-
ar er hlýr og elskulegur.óður til
lífsins, gerður af þeirri næmni og
skilningi á breyskleika mann-
skepnunnar sem gerir verk skap-
andi manns að listaverki og
skaparann að listamanni. Við
erum kynnt fyrir fólki sem okkur
finnst við þegar þekkja, eigum
tveggja ára samleið með þeim,
siglum með þeim milli skers og
báru, vonar og ótta, gleði og
sorgar. Vandamál þeirra verða
okkar, bæði hin sterkari og
smærri, og þess vegna hrífumst
við með þeim á góðum stundum.
Leiðir skilja á slíkri stundu og
það er ekki laust við að við séum
eilítið meyr, það hefur nefnilega
verið hrært í sálartetrinu, en um-
fram allt erum við hamingju-
samari og af þeim sökum örlítið
betri manneskjur.
Þetta eru e.t.v. stór orð, en
Woody Allen er slíkur mann-
þekkjari, að við komum oftast
ríkari af fundum við hann. Vissu-
lega eru myndir hans misjafnar
að gæðum, en listamenn ber að
dæma eftir bestu verkum þeirra,
þar sem hæst hefur verið flogið,
en ekki eftir mistökum þeirra,
sem minna okkur aðeins á að
öllum eru mislagðar hendur,
hversu vel sem þeir eru af guði
gjörðir. Ekkert er sjálfgefið,
fórnin verður að vera alger, hver
orusta uppá líf og dauða, því
manneskjan er svo flókið fyrir-
bæri, hvort sem er í upphafningu
sinni eða niðurlægingu, að hún
krefst alls af þeim sem við hana
hyggst glíma. Hanna og systur
hennar er með allra bestu verk-
um Allens, í sama gæðaflokki og
Manhattan og Interiors eða
Innviðir, sem báðar eru gerðar á
síðasta áratugi.
Woody Allen er að mínu mati
einn heiðarlegasti og sannasti
listamaðurinn í amerískri kvik-
Sérstætt heimildarit
ERRÓ síðustu 12 árin
myndagerð. Hann hefur kosið að
fara sínar eigin leiðir, framhjá
straumum tíðarandans og múg-
menningu ofmettaðs fjölmiðla-
samfélags, og fyrir bragðið eru
myndir hans persónulegri en ella,
grátbroslegar anekdótur úr lífi
bandarískrar millistéttar þar sem
taugaveiklaður og smávaxinn
rindill veltist um í ,hringiðu
mannlífsins. Woody Allen hefur
treyst á eigin dómgreind, verið
kröfuharður á sjálfan sig og aðra
og unnið sér virðingu þeirra sem
með honum hafa unnið. Sam-
starfsmenn hafa sagt frá því að ef
Allen mislíki andinn í einhverju
ákveðnu atriði, þegar hann virð-
ist fyrir sér heildina, að lokinni
grófri samsetningu, hiki hann
ekki við að hóa öllum saman á ný
og endurtaka viðkomandi atriði.
Sumum finnst þetta smámuna-
semi, en Woody ræður, ein fölsk
nóta hefur slæðst með.
Myndir Woody Allens eru
undantekningarlaust unnar af
mikill fagmennsku og hann gerir
miklar kröfur til tæknimanna,
sem yfirleitt eru toppmenn, hver
á sínu sviði. Þær eru vitnisburður
um hina hreinu og sönnu tækni
sem hvorki hrópar né berst á,
heldur þjónar viðfangsefninu.
Þess vegna taka fæstir eftir henni.
Það má líkja henni við ritstfl Sig-
urðar Nordals, einfalda en
fullkomna uppbyggingu tón-
verka Beethovens, málverk
Gaugins, nú eða trommuleik vin-
ar okkar Ringo Starrs, svo öðru-
vísi dæmi sé tekið. Myndmál Al-
lens er einfalt og sterkt og lýtur
iögmálum heildarinnar. Því má
þó ekki gleyma að Woody hefur
ávallt haft frábæra tökumenn sér
til trausts og halds, og ber þar
fyrstan að nefna Gordon Willis,
snilling á sínu sviði sem tekið hef-
ur jafnólíkar myndir og Guðföð-
urinn (Coppola) og Annie Hall
(Allen). Maður bjóst reyndar
hálfpartinn við að samstarf þeirra
Allens myndi standa þar til annar
hyrfi af sjónarsviðinu. En nú hef-
ur Woody sem sagt gefið Willis frí
og í hans stað er kominn annar
snillingur, ítalinn Carlo di
Palma, sem einna þekktastur er
fyrir samstarf sitt við Antonioni
(BIow-up, Professione: Reporter,
HILMAR
ODDSSON
eða Farþeginn, o.fl). Lýsing og
stjórn tökuvélar eiga ekki hvað
minnstan þátt í að gefa Hönnu og
systrum hennar ljóðræna og fág-
aða áferð. Myndrammar di
Palma eru dimmir, en djúpir og
hlýir.
Hanna og systur hcnnar er fjöl-
skyldudrama, eins og Interiors,
en það er ávallt stutt í gaman-
semina. Að uppbyggingu minnir
sagan um margt á Fanny og Alex-
ander (Bergman), og það er
kannski ekki svo skrýtið ef það er
haft fliuga að Ingimar Bergman
er ein af fyrirmyndum Allens.
Sagan hefst á heimili foreldra
systranna, þar sem fjölskyldan er
samankomin á Þakkardaginn.
Hin gjöfula Hanna (Mia Farr-
ow), stoð og stytta fjölskyldunn-
ar, hefur verið gift fjármálaráð-
gjafanum Elliot (Michael Caine)
í fjögur ár, en Elliot tekur uppá
þeim óskunda að verða
ástfanginn af Lee (Barbara Hers-
hey), yngstu systurinni. Lee býr
með grjótfúlum og mannfælnum
málara, Frederick, sem hæglega
gæti verið faðir hennar (ef ekki
afi), og það reynist Elliot því
síður en svo erfitt að draga stúlk-
una á tálar. Miðsystirin, Holly
(Dianne Wiest), er svo vandræð-
agemlingurinn í fjölskyldunni.
Hún er mestalla myndina að
reyna að halda sig frá kókaíni og
finna lífi sínu farveg. Það er glatt
á hjalla þar sem fjölskyldan er
samankomin, enda er þetta lífsg-
latt fólk, þrátt fyrir innbyrðis
átök og flækjur.
Brátt kynnumst við Mickey
(Woody Állen), fyrrum eigin-
manni Hönnu, ímyndunar-
veikum og taugaveikluðum fjöl-
miðlamanni, sem er dæmigerður
Allen-karakter. Mickey er dár-
inn sem brýtur upp alvöru sög-
unnar. í fyrstu var ég ekki viss um
réttmæti þessarar persónu,
fannst hún reyndar hálfvegis á
skjön við stíl myndarinnar, en
eftir að hafa séð hana öðru sinni
varð ég fullkomlega sáttur við
Mickey og er nú á því að hann gefi
frásögninni meiri vídd. Hann
fléttast einnig skemmtilega og á
nýjan hátt inní líf fjölskyldunnar
er líða tekur að leikslokum.
Myndin endar þar sem hún
byrjaði, á Þakkardaginn, tveimur
árum síðar. Venju samkvæmt er
fjölskyldan öll samankomin og
sem fyrr er leikið á als oddi. Það
hefur gengið á ýmsu þau tvö ár
sem við höfum átt samleið með
þessu fólki, viss uppstokkun hef-
ur átt sér stað, viðhorf hafa
breyst, en fjölskylduböndin hafa
aldrei verið traustari.
Ein styrkasta stoð þessarar fal-
legu myndar er sérlega góð per-
sónusköpun. Það má segja að all-
ar persónur séu aðalpersónur og
allar verða þær áhugaverðar í
meðförum frábærra leikara. Það
er erfitt að gera upp á milli ein-
stakra leikara, en þó er ég ekki
frá því að Dianne Wiest verð-
skuldi sérstaka aðdáun fyrir túlk-
un sína á hinni viðkvæmu Holly.
Max von Sydow gefst hins vegar
lítið tóm til afreka í fremur litlu
og óspennandi hlutverki. Aðrir
skila sínu með sóma, bæði Bar-
bara Hershey og Mia Farrow,
sem gerði hlutverki Hönnu ein-
staklega falleg skil. Það þykir
ekki lengur tiltökumál þótt Mic-
hael Caine sýni frábæran leik,
maðurinn er einfaldlega frábær
leikari. Það er gaman að sjá
Maureen O’Sullivan, móður Miu
Farrow, í hlutverki móður systr-
anna, og eins er það með krakka-
skarann hennar Miu, sem Woody
stjúpa hefur tekist að lokka fram
fyrir tökuvélina (það þurfti kann-
ski ekki mikið til, þetta er jú í
blóðinu).
Tónlistin er af ýmsum toga,
héðan og þaðan og spannar flest
svið, ávallt viðeigandi. Raunar
hefur mér altaf þótt Woody vera
smekkmaður á tónlist, enda er
hann gamall djassari (og tekur
víst enn í klarínettuna á góðra
vina fundum). Hann veit ná-
kvæmlega hvenær tónlistar er
þörf, hvenær hún eykur á áhrifa-
mátt atriða og hvenær henni er
ofaukið.
Af einhverjum orsökum hefur
Woody Allen ekki átt uppá pall-
borðið hjá íslenskum áhorfend-
um, eftir að hann sneri baki við
hreinum og klárum ærslaleikjum,
og er það að mínu mati sorglegur
vitnisburður um almennan kvik-
myndasmekk hér álandi. Er-
lendis heyra frumsýningar á verk-
um hans til menningarviðburða
og áhorfendur flykkjast í bíóin.
Enda er það svo að íslensk kvik-
myndahús hafa ekki talið Allen
líklegan til að þyngja kassana, og
myndir hans því borist hingað
með höppum og glöppum (dæmi
um slíkt er sýning Austurbæjarbí-
ós á Midsummer Night’s Sex
Comedy eða Kynlífsgamanmál-
um á Jónsmessunótt, sem Allen
gerði í upphafi þessa áratugar og
verður því miður ekki talin til
helstu verka hans). Á þessu virð-
ist þó ætla að verða bragarbót,
Hanna og systur hennar berst
hingað fljótt og vel og því er um
að gera að sýna þakklæti sitt og
mæta í Regnbogann bæði fljótt, -
og vel.
H.O.
Bókin Erró, Myndverk 1974-
1986, er komin út og í henni eru
ljósmyndir af öllum þeim lista-
verkum sem Erró hefur gert síð-
ustu tólf árin, 1041 að tölu. Þar á
meðal eru mörg verk sem verið
hafa á sýningum listamannsins í
Reykjavík síðustu ár. Ljósmynd-
irnar eru að hluta svart/hvítar, en
aftast er stór kafli með litmynd-
um af úrvali listaverka Errós.
í tilefni af útkomu bókarinnar
hefur Erró gert og áritað fjögurra
lita litógrafíu í 200 eintaíca upp-
lagi sem fýlgir 200 tölusettum ein-
tökum bókarinnar á íslensku.
Erró, Myndverk 1974-1986,
kemur út samtímis á frönsku, ít-
ölsku og íslensku, en gerð bókar-
innar var studd af Renault bfla-
verksmiðjunum. Formálann að
íslensku útgáfunni, „Krókaleið
heim að Klaustri,“ ritaði Aðal-
steinn Ingólfsson listfræðingur.
Auk þess er að finna í bókinni
upplýsingar um sýningar Errós á
síðustu tólf árum og skrá yfir allar
umsagnir og greinar sem ritaðar
hafa verið um listamanninn og
verk hans á sama tíma.
Erró, Myndverk 1974-1986, er
ómetanlegt heimildarrit um
myndlist þessa sérstæða íslenska
málara. Það er nær einsdæmi að
listsköpun nútímamyndlistar-
manns séu gerð jafn ítarleg skil
að honum lifandi. Nýja bókin er
framhald bókarinnar Erró sem út
kom á Ítalíu 1976 og hafði að
geyma ljósmyndir af verkum
listamannsins fram til 1974.
Erró, Myndverk 1974-1986, er
240 bls. að stærð, prentuð á ítal-
íu, gefin út af Storðarútgáfunni í
samráði við franska útgefandann
Femand Hazan. Bókin kostar
3.000,- en tölusettu eintökin með
litógrafíunni kosta 5.250 krónur.
ERRÓ