Þjóðviljinn - 09.10.1986, Blaðsíða 5

Guðmundur G. Haraldsson og Freygarður Þorsteinsson við áhugaverðar tilraunir í efnarannsóknastofunni.
Lýsi
Eins og frá hefur verið greint
hér í blaðinu hafa rannsóknir á
lýsi staðið yfir hérlendis um
alllangt skeið. Hafa þær beinst að
því, að vinna úr lýsinu nýjar og
verðmætar afurðir. Það eru
Raunvísindastofnun Háskólans
og Lýsi h.f., sem sameiginlega
hafa staðið að þessum rannsókn-
um.
Blaðinu þótti forvitnilegt að
skyggnast þarna ofurlítið um
bekki og leitaði í því skyni til Guð-
mundar G. Haraldssonar efna-
fræðings, sem unnið hefur að
rannsóknum af hálfu Raunvísind-
astofnunar frá því í ársbyrjun
1985.
Guðmundur G. Haraldsson er
Suðurnesjamaður, fæddur og
uppalinn í Sandgerði. Hann lauk
BS gráðu í efnafræði frá Háskóla
íslands 1976. Hóf síðan fram-
haldsnám í Englandi 1978 og lauk
doktorsgráðu í lífrænni efnafræði
frá Háskólanum í Oxford 1982.
Hvarf að því búnu til Bandaríkj-
anna og stundaði þar rannsóknir í
lífrænni efnafræði við Ohio State
University í Ohio. Heimkominn
hefur hann gegnt hálfri stöðu
dósents í lífrænni efnafræði við
Háskólann og hálfri stöðu sér-
fræðings við Raunvísindastofnun
Háskólans.
Lýsi og
heilsufar
- Þess er þá fyrst að geta, sagði
Guðmundur, - að um alllangt
skeið hafa vísindamenn, bæði er-
lendis svo og hér á landi, gefið
auga áhrifum lýsis á heilsufar
manna. Menn vissu, að Eskimóar
neyta mjög mikillar fitu úr sjávar-
fangi en fituneysla hefur verið
talin mjög mikill orsakavaldur
hjarta- og æðasjúkdóma. Á hinn
bóginn blasti það einnig við, að
meðal Eskimóa eru slíkir sjúk-
dómar því nær óþekktir.
Menn vissu einnig, að fólk í
japönskum sjávarþorpum, neytir
sjávarfangs í miklum mæli en þó
eru þessir sjúkdómar hverfandi
þar miðað við það sem gerist
meðal fólks inn til landsins. Oft
hefur verið bent á að Norðmenn
áttu við mikinn matarskort að
stríða á styrjaldarárunum og
Guðmundur G. Haraldsson, efna-
fræðingur: Sjáum ekkert því til fyrir-
stöðu að okkur takist að gera enn
betur með frekari rannsóknum.
neyddust þá til að beina mataræði
sínu að sjávarfangi og lýsi. Og
enn reyndist útkoman gagnvart
áður nefndum sjúkdómum sú
sama. Hér skaut því eitthvað
skökku við.
Og enn er þess að geta, að nið-
urstöður rannsókna hollenskra
vísindamanna, sem spönnuðu 20
ára tímabil og birtar voru 1985,
sýndu að dánartíðni var meira en
helmingi lægri meðal þeirra, sem
neyttu tveggja eða fleiri fiskmált-
íða í viku en hinna. Hér bar því
allt að einum brunni.
Nú vitum við að það, sem ein-
kennir fitu sjávardýra, eru mjög
fjölómettaðar fitusýrur af svon-
efndri Omega-3 gerð. Þær eru
einstakar í sinni röð og finnast
einkum í sjávarfangi, fiski og fitu
sjávarspendýra. Spyrja mætti: Er
þá ekki um að gera að drekka
nógu mikið lýsi? Svarið er nei
vegna þess að það inniheldur of
mikið af A og D vítamínum, sem
hafa óæskileg áhrif sé þeirra neytt
í of ríkum mæli.
En það er ekki einungis að
lýsis- og fiskneysla hafi jákvæð
áhrif á hjarta- og æðasjúkdóma
heldur virðist hún einnig hafa já-
kvæð áhrif á ýmsa aðra sjúk-
dóma. Má þar t.d. nefna liðagigt,
mígreni, mænusigg og jafnvel á
sumar tegundir krabbameins. Að
auki hefur verið bent á margvís-
leg önnur jákvæð áhrif á fisk- og
lýsisneyslu á lífsstarfsemina, svo
sem taugakerfið, heilastarf-
semina, sjón og ónæmiskerfið.
Fjólómettaðar
fitusýrur
Um alllangt skeið hefur verið á
markaði erlendis lýsisafurð með
verulega hærra hlutfalli þessara
fjölómettuðu fitusýra en kemur
fyrir í venjulegu lýsi. Þessi er-
lenda afurð nefnist Max EPA, en
EPA, sem er skammstöfun fyrir
eikosapentaensýru, er talin hind-
ra samlögun á blóðflögum, tefja
blóðstorknun og minnka þannig
hættu á blóðtappa. Magn hennar
í venjulegu þroskalýsi er um 9%.
Önnur mjög æskileg fitusýra af
Omega-3 gerð nefnist dokósa-
hexaensýra eða DHA. Magn
hennar í venjulegu þorskalýsi er
um 10%. í Max EPA er sam-
eiginleg prósenta þessara efna
um 30,18% EPA og 12% DHA.
DHA er ekki nándar nærri eins
vel rannsökuð og EPA, en hún
Eskimóar neyta mjög mikillar fitu úr
sjávarfangi og á meðal þeirra eru
hjarta- og æðasjúkdómar nær
óþekktir.
Tuttugu ára rannsóknir hollenskra
vísindamanna sýna að dánartíðni
var meira en helmingi lægri meðal
þeirra sem neyttu tveggja eða fleiri
fiskmáltíða á viku en hinna.
Lýsis- og fiskneysla hefur ekki bara
jákvæð áhrif á hjarta- og æðasjúk-
dóma heldur líka á liðagigt, míg-
reni, mænusigg og jafnvel sumar
tegundir krabbameins.
Flmmtudagur 9. október 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5
Eigum að geta gert enn betur
Guðmundur G. Haraldsson, efnafrœðingur: Höfum náð
mjöggóðum árangri. Fita úr sjávarfangi hefur jákvœð áhrifá
heilsufar