Þjóðviljinn - 28.11.1986, Qupperneq 5

VHDHORF
Konur - til hvers?
Olga Guðrún Arnadóttir skrifar
Gegnum þvera og endilanga
mannkynssöguna hafa konur nær
einatt verið undirokaðar. Störf
þeirra bæði heima og heiman
hafa skipað lágan sess, hæfileikar
þeirra til hvers kyns þjóðfélags-
mótunar ekki þótt upp á marga
fiska. Sjálfsvirðing kvenna hefur
löngum verið í samræmi við
þetta. Þær hafa beygt sig undir
dóm karlmanna og þeirra mis-
vitru forsjá.
Það er ekki fyrr en á síðustu
16-17 árum að veruleg breyting
hefur orðið á í þessum efnum hér
á landi. Á þessum stutta tíma
hafa konur náð að stórauka hlut-
deild sína í þjóðfélagsumræðunni
og efla sjálfsögð mannréttindi sín
á ýmsum sviðum. En samt er það
hláleg staðreynd, að aukin at-
vinnuþátttaka kvenna hefur lagt
á stóran hluta þeirra annars kon-
ar viðjar en þær voru áður bundn-
ar af. Konur sem áður gættu bús
og barna í fullu starfi voru að
sönnu einangraðar, fjárhagslega
og félagslega ósjálfstæðar og per-
sónulegum þörfum þeirra þröng-
ur stakkur skorinn. Konurnar
sem nú fylla m.a. verksmiðjurn-
ar, frystihúsin, skólana, dag-
heimilin, sjúkrahúsin, elliheimil-
in og verslanirnar eru þó raunar
litlu betur settar, og að ýmsu leyti
verr. Þær slíta sér út fyrir smánar-
launin sem karlmennirnir báðum
megin samningaborðsins
skammta þeim, og eru margar
varla matvinnungar þrátt fyrir
. .þær slíta sér útfyrir smánarlaunin sem
karlmennirnir báðum megin
samningaborðsins skammta þeim, og eru
margar varla matvinnungar þráttfyrir
óheyrilega langan vinnudag... “
óheyrilega langan vinnudag. Það
gefur auga leið að konur sem
þannig eru blóðmjólkaðar á
vinnumarkaðinum eiga lítið af-
gangs fyrir persónuleg áhugamál,
þátttöku í félagsstarfi og andlega
uppbyggingu. Þær hafa engin tök
á að mennta sig. Þær eru ekki
sjálfra sín ráðandi. Og að auki
neyðast þær til að afsala sér upp-
eldishiutverki sínu að verulegu
leyti, börnin þeirra jafn réttlaus
og þær sjálfar, og heimilin eru
ekki lengur vettvangur annarra
athafna en þeirra sem líkamlegar
þarfir krefjast.
Einstæðar mæður eru ört vax-
andi þjóðfélagshópur. Þær hafa
alltaf átt erfitt uppdráttar og
þurft að bera byrðar sem margur
karlmaðurinn hefði kiknað
undan. En mín skoðun er sú að
þessar konur þurfi í dag nánast að
ganga fyrir kraftaverkum til að
lifa af. Stór hluti þeirra eru lág-
launamanneskjur sem ekki geta
séð sér og börnum sínum far-
borða nema með tvöföldu vinnu-
álagi. Slík lífsskilyrði þúsunda
kvenna og barna í velferðar-
samfélagi nútímans eru auðvitað
ekkert annað en glæpur. Siðleysi
stjórnvalda og hinna svokölluðu
„aðila vinnumarkaðarins“ sem
reikna launastéttirnar út í þetta
foraðsfen með talnastokkum sín-
um er óverjandi. Megi sá dagur
renna fyrr en síðar að þverpólit-
ísku stéttasamráðin verði veitt
náðarhöggið og launafólk taki
ráðin í sínar eigin hendur.
Samtök kvenna á vinnumarkað-
inum kveikja von um að konur
muni beita sér eftir nýjum leiðum
til að ná fram rétti sínum og er
það sannarlega ánægjuefni.
Þegar ég heyri slagorðin „Kon-
ur á þing“ kveikir það ákveðnar
spumingar í huga mér. Mér finnst
nefnilega felast hættuleg alhæfing
í þessum orðum og full ástæða til
að íhuga þau nánar. Hvers vegna
viljum við konur á þing? Vegna
þess að þær séu samnefnari fyrir
ákveðnar hugsjónir og baráttum-
ál? Vegna þess að þær séu betri
en karlar? Öðruvísi en karlar?
Eða bara vegna þess að þær eru
konur?
í mínum huga eru hvorki karl-
ar né konur einnar ákveðinnar
gerðar. Það eru til valdafíknir
karlar (býsna margir, það er satt)
og réttlátir og ranglátir, hrein-
lyndir, gáfaðir, heimskir, jafn-
réttissinnaðir, drottnunargj arnir,
harðir og blíðir karlar. Það eru
líka til hálaunakarlar og lág-
launakarlar. Karlar sem ráða öllu
allsstaðar og aðrir sem ráða
hvergi neinu. Á sama hátt má
gera ráð fyrir ólíkri gerð og stöðu
kvenna. Það eru ekki allar konur
reiðubúnar að berjast fyrir mál-
stað láglaunakvenna þó þær
komist í aðstöðu til þess inni á
Alþingi. Ef til vill geta konur
sameinast í fáeinum afmörkuð-
um hagsmunamálum kvenna á
þeim vettvangi, en reyndin er sú
að kona sem situr á Álþingi sem
fulltrúi íhaldsafla og atvinnurek-
enda tekur fyrst og síðast afstöðu
með þeirri stétt, ekki með öðrum
konum. Það er mér persónulega
ekkert kappsmál að slíkum kon-
um fjölgi á Alþingi. Það kemur á
sama stað niður hvort það er karl
eða kona sem tekur vondar á-
kvarðanir og ver slæman mál-
stað. Á hinn bóginn hef ég þá trú
að róttækar konur sem líta á
kvennabaráttu sem stéttabaráttu
og berjast fyrir rétti allra þeirra
sem minna mega sín í þjóðfé-
iaginu, hvort heldur eru konur,
karlar eða börn, - að slíkar konur
eigi erindi allsstaðar.
Olga Guðrún Árnadóttir er rithöf-
undur. Hún er einn frambjóðenda í
forvali Alþýðubandalagsins fyrir
alþingiskosningar.
Af raunum frambjóðenda
Einum frambjóðenda í forvali
ABR er mér veittur sá sérstaki
heiður að fá á mig einskonar mót-
framboð. Málflutningur Jóhann-
esar Gunnarssonar í minn garð
hefur verið með þeim sérstaka
blæ sem mótframboð ein hafa:
persónulegur og ómálefnalegur.
Nú myndi ég ekki hafa farið að
ergja mig yfir þessu, nema vegna
þess að í nýbirtri athugasemd
hans reynir hann að rökstyðja
mótframboð sitt með einhverri
óljósri vísan til verkfalls B.S.R.B.
haustið 1984 og framkomu minn-
ar þar. Ég hlýt að hressa uppá
minni mitt og Jóhannesar til að
reyna að finna skoðunum hans
einhverjar haldbærar stoðir.
Eins og menn muna voru mjög
deildar meiningar innan verka-
lýðshreyfingarinnar haustið 1984
um heppilegasta leið til varan-
legra kjarabóta.
Innan B.S.R.B. var meirih-
lutinn hlynntur kröfugerð sem fól
í sér háar kauphækkunar-
prósentur ásamt vísitölubindingu
í einni eða annarri mynd. Sam-
tökin voru reiðubúin til að beita
verkfallsvopninu til að knýja á
um kröfugerðina. Verkamanna-
samband íslands og reyndar
mjög margir forystumenn innan
ASÍvoru þó þeirrar skoðunar að
þessi leið væri ekki greiðfær og
leiddi trauðla til kjarabóta. Við
reyndum að leita leiða sem fólu í
sér festingu kaupmáttar með því
að binda hendur ríkisvaldsins á
ýmsum efnahagslegum sviðum
og töldum þá leið geta leitt okkur
að skárri og varanlegri niður-
stöðu. Við vorum þeirrar skoð-
unar að verðbólgan væri einhver
mesti bölvaldur lífskjaranna og
hana yrði að kveða niður svo
hægt væri að bæta lífskjörin. Ég
hygg að við höfum ekki enn gert
okkur fyllilega grein fyrir þeim
hrikalegu skemmdarverkum sem
verðbólgan hefur valdið á ís-
lensku efnahagslífi og þar með
grafið undan lífskjörum í bráð og
lengd.
Þær miklu „strúktúrskekkjur“
sem við horfum framaní þessa
dagana, s.s. í fiskvinnslu, land-
búnaði og orkubúskap má að
meira eða minna leyti rekja til
ákvarðana sem byggðu á verð-
bólgugildismati.
Þar sem B.S.R.B. var í verk-
falli hlaut þungi atburðarásarinn-
ar að hvíla á þeim og því varð
þeirra leið ofaná að lokum og
ASÍ samdi á þeirra nótum.
Sé Jóhannes að draga fram
þennan skoðanamun annars veg-
ar milli VMSÍ og B.S.R.B., þá er
það rétt að mín skoðun var ljós
frá upphafi og ég sagði frá henni á
fundum sem og gerðu ýmsir aðrir
úr röðum VMSI og ASÍ.
Varla getur skoðanamunur af
þessu tagi kallað fram svo furðu-
lega athugasemd hjá Jóhannesi
allra síst ef litið er til baka og
reynslan skoðuð. Skoðanaá-
greiningur er eðlilegasti hlutur í
heimi ekki hvað síst um jafn
mikilvæg mál sem þessi og undar-
legt, að maður sem stefnir til á-
hrifa í stjómmálum, telji það öðr-
um til persónulegs vansa, hafi sá
verið annarrar skoðunar en
hann. Ég hygg þó að eitthvað
annað sé hér á bakvið því Jó-
hannes talar um „framkomu"
mína í verkfallinu og þá verð ég
að viðurkenna að kunna engin
svör þar við. Ég skipti mér ekki
nokkurn skapaðan hlut af verk-
falli B.S.R.B. utan það að fara
tvisvar niður að höfn til að draga
þar úr væringum milli Dags-
brúnarmanna ogB.S.R.B. fólks.
Af verkfallinu hafði ég að öðm
leyti engin afskipti, enda ekki í
mínum verkahring að ráðskast
þar með eitt eða neitt. Nóg er nú
samt á minni könnu. Mér er því
hulin ráðgáta hvað vakir fyrir
manninum. Tæplega getur hann
verið að gera því skóna að Dagsb-
rún hefði átt að fara i verkfall
með B.S.R.B. vitandi það, að
grundvallar munur var á mati
Dagsbrúnar ogB.S.R.B. ákjara-
stöðu launafólks. Dagsbrún hefði
þá farið í verkfall gegn eigin
sannfæringu og eflaust gegn vilja
meirihluta Dagsbrúnarmanna.
Þó svo að Jóhannesi hafi mis-
líkað þessi afstaða Dagsbrúnar,
sem honum er að sjálfsögðu
heimilt, er mér ómögulegt að
hlaða því á mínar herðar. Hann
getur skammast út í Dagsbrún og
ásakað félagið um svik við ein-
hvern ákveðinn málstað en mikið
lengra getur hann tæpast gengið.
En þetta svarar engan veginn
þessari dularfullu ásökun um ó-
sæmilega framkomu mína. Þeirri
ásökun verð ég því að vísa alfarið
heim til föðurhúsanna með til-
hlýðilegum þökkum.
Framtíð þeirra víðfeðmu al-
þýðuhreyfinga sem kenndar eru
við verkalýð og samvinnu er
undir því komin að mismunandi
skoðanir fái að þrífast án þess að
úr verði persónuleg deilumál og
innbyrðis átök. Alþýðubandalag-
ið getur tekið hér að sér pólitískt
forystuhlutverk og leitt þessar
mikilvægu hreyfingar til nýrrar
sóknar.
Án iifandi starfs og stöðugs
endurmats á markmiðum og
Jeiðum geta þær úrkynjast og
orðið að lífvana stofnunum.
Verði hreyfing að stofnun hættir
hún að vera hreyfiafl breytinga
og mótunarkraftur hugmynda.
Fátt er okkur mikilvægara nú
þegar félagsleg hugsun á undir
högg að sækja, en ferskar hug-
myndir og ný viðhorf. Við
megum ekki vera hræddir við
nýjungar frekar en við megum
óttast að ganga í skrokk á fortíð-
inni og draga þar af lærdóma. En
svo það sé hægt verður að forðast
persónulegan átroðning manna á
milli og enn síður að gera þeim
upp skoðanir og framferði. Ef við
þurfum að deila þá gerum það
málefnalega og af hreinskilni.
Annar framgangsmáti leiðir til
illinda og áframhaldandi deilna.
Flokkurinn er ekkert annað en
þeir einstaklingar sem mynda
hann og þær skoðanir sem hann
berst fyrir.
Við keppum að því í næstu
kosningum að verða að því
fjöldaafli, sem áhrif getur haft á
þjóðfélagsþróunina. Beitum öll
huga, hönd og hjarta til að svo
geti orðið.
Þröstur Ólafsson
MINNING
Aðalbjöm Kristbjamarson,
Þess gerist ekki þörf að skrifa
minningargrein um Aðalbjörn
Kristbjarnarson, flugmann, til
þess að telja fram kosti hans.
Maðurinn mælti með sér sjálfur
með framkomu sinni. Aðalbjörn
lét skapið ekki hlaupa með sig í
gönur, þó oftar en ekki væri full
ástæða til þess. Það fór ekki
mikið fyrir honum. Áreitni við
aðra kunni hann ekki.
flugmaður
Við vorum kvæntir systrum.
Hann var svaramaður þegar séra
Garðar Svavarsson gifti mig í
Laugarneskirkju.
Aðalbjörn var flugmaður hjá
Loftleiðum um árabil, m.a. í
vöruflutningum til Grænlands
árið 1958, þegar við dvöldum á
heimili hans um tíma, en hann
byggði sér hús að Sigluvogi 15.
Synir okkar, Þorsteinn og Jó-
hann, voru skírðir á hátíðlegri
stund eftir jólamessu í Langholts-
kirkju árið 1959 af séra Árelíusi
Níelssyni.
Það er góður drengur genginn
þar sem Addi var. Ég votta að-
standendum hans mína innileg-
ustu samúð.
Halldór Þorsteinn Briem
Föstudagur 28. nóvember 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5