Þjóðviljinn - 05.12.1986, Blaðsíða 8

Þjóðviljinn - 05.12.1986, Blaðsíða 8
GLÆTAN venjur okkar fremur en nokkuð annað. Margs konar vandamál taka hug okkar allan. Það hefur sýnt sig að það sem við tökum okkur fyrir hendur áður og eftir að við höfum lært, hefur áhrif á hæfni okkar til að nema og hæfni okkar til að muna það sem við höfum lært. Ef við lesum margar námsgreinar í einu er nauðsyn- legt að Iesa eins ólíkar greinar og unnt er. Við verðum að taka okk- ur hvíld á milli námsgreina og við verðum einnig að hvfla okkur lítillega áður en við setjumst nið- ur við lestur og eins að honum loknum. Hvað lærum við? Það getur auðvitað verið mikil- vægt undir mörgum kringum- stæðum hversu mikið við mun- um. Mikilvægara er þó hvað við lærum. Góð námstækni getur kennt okkur að muna það sem mestu máli skiptir og hjáipað okkur að nota það sem við höfum lært.“ Þungu fargi var af mér létt. Ég vissi að ég hafði gleymt því sem ég hafði lært og þyrfti að rifja það upp sem ég hafði lesið. Ég leit á bókarkápuna og sá að bókin hét „Inngangur að námstækni". Við lestur formálans uppgötvaði ég að hún kenndi manni að læra, en þrátt fyrir að ég hafi setið á skóla- bekk í þrettán ár hafði mér aldrei verið kennt það. Ég vissi að ég hafði gleymt, en hvernig átti ég að læra? Hvað er að kunna)? Ég rak augun í kafla sem heitir „Grundvallaratriði náms“. í stuttu máli: - Að kunna er annað og meira en að þekkja til sundurlausra stað- reynda. Að kunna á við um heildarskilning. - Þegar lögð er stund á einhverja grein verður að beita eftirfarandi aðferðum: 1. Öðlast yfirsýn. 2. Skilgreina efnið með gagnrýninni afstöðu. 3. Endurtaka og hlýða sjálfum sér yfir. 4. Rifja upp. Að kunna Það að kunna er annað og meira en að geta rutt upp úr sér fróðleiksmolum. Það að kunna er nátengt því að geta skilið heildina. ...Lærdómur er fólginn í því að starfa markvisst að því að finna merkingu í því efni sem maður ætlar að tileinka sér. Mannsheilinn er ekki tóm tunna sem hægt er að hella vitneskju í. Það er virkni okkar sem ákvarðar hvað við kunnum þegar frá líður. Að lesa Vanalegasta aðferðin er að lesa frá einhverjum ákveðnum stað í bókinni (þaðan sem við vorum síðast) og svo áfram ein- hvern ákveðinn síðufjölda. Oft- ast erum við ánægð þegar við höf- um lesið efnið nokkrum sinnum eða allt þar til við höfum það á tilfinningunni að við „kunnum" það sem þar stendur. En við eigum ekki bara að setj- ast niður og fara að lesa. Þá eru mjög svo litlar líkur til að við náum því marki sem við köllum að kunna efnið. í því sem hér fer á eftir skulum við taka einhverja svokallaða lesgrein sem dæmi, t.d. landafræði, sögu, kristin- fræði. Til hægðarauka veljum við þær aðstæður sem ráða vinnu skólanemanda. Mest af því sem á eftir fer á þó við hvaða nám sem er. Líttu á næstu lexíu á undan. Hvað var mikilvægast þar? í hvað fór mestur tfminn í síðustu kennslustund? Hvaða spurningar setti kennarinn fram í sambandi við síðustu lexíu? Ekki samt lesa síðustu lexíu! Líttu á fyrirsagnirnar, myndirn- ar, línuritin o.s.frv. Sestu niður og minntu sjálfan þig á það sem þú lærðir síðast. Svo er röðin komin að náms- efni dagsins. Við skulum ekki heldur í þessu tilviki lesa á vana- Iegan hátt. Nú er lestrartæknin að vissu leyti undir þvf komin hversu löng lexían er. Oftast er best að líta fyrst á fyrirsagnirnar, mynd- irnar og þvílíkt. Síðan ættum við að lesa námsefnið hratt yfir. Við notum þá hraðlestur og skiptum okkur ekki af smáatriðum, ártöi- um, erfiðum nöfnum og þvflíku. Það sem máli skiptir er aðalhug- myndin að baki efnisins, um hvað snýst textinn? Því viljum við kynnast við fyrstu yfirferð. Nú höfum við kynnt okkur nokkuð um hvað textinn fjallar. Við höfum að nokkru leyti sett okkur inn í þann hugsanagang sem útheimtist til að geta skilið textann. Við lesum nú frá upphafi máls- grein fyrir máisgrein og reynum að fínna merkinguna í textanum. Við megum EKKI segja við okk- ur sjálf: „Nú verð ég að muna þetta“. Ef markmiðið okkar er að muna textann, höfum við þegar misst af mörgum tækifærum til að skilja hann! Spyrjið bókina Reynið frekar að fínna hvað það er sem í raun og veru stendur í textanum. Reynið að spyrja bókina: „Hvað á höfundurinn við með því að skrifa einmitt þetta?“ eða „Hvað er það sem máli skiptir í þessari málsgrein?“ Þegar við vinnum við náms- texta verðum við að vera gagn- rýnin á innihaldið. Við verðum að draga fram það sem mikilvægt er en það þýðir að við drögum einnig fram ýmis mikilvæg smá- atriði. Við verðum með öðrum orðum að læra að leggja mat á það sem er skrifað. Þegar við setjum fram spurn- ingar er það textinn sem virkjar okkur. Við verðum kannski að leita til baka, vega og meta ein- stök atriði hvert á móti öðru, draga frá það sem mikilvægt er, taka eftir þýðingarmiklum smáatriðum. Þá munum við á óbeinan hátt læra það sem við erum að leita að. Þess háttar vinnu krefst þjálf- unar og í lok þessa kafla finnurðu verkefni sem þjóna einmitt þeim tilgangi að æfa með þér spyrjandi afstöðu. Strikaðu undir Ef þú átt námsbókina sjálfa getur það verið mjög nytsamlegt að strika undir og gera athuga- semdir á spássíuna. Það er rétt að gefa því gaum að undirstrikanir eru ekkert takmark í sjálfu sér og það er einungis hið mikilvægasta í textanum sem á að undirstrika. Bíddu með undirstrikanirnar þar til þú ert búinn að Iesa efnis- greinina. Undirstrikánir auðvelda okkur að finna kjarna textans er við les- um hann síðar og þær hjálpa okk- ur að muna betur það sem við höfum lesið. Margir nemendur nota kennslubækur sem eru í eign ann- arra. Stundum eru undirstrikanir í þeim fyrir. Það getur verið mjög óhagstætt. Lestur bókar með undirstrikunum á röngum stöð- um gerir manni námið erfiðara. Glósur Eftir lestur einstakra kafla eða efnisgreina getur verið nauðsyn- legt að hripa hjá sér mikilvæg at- riði. Athugasemdir ber að skrifa í eigin glósubók - helst í bók sem er nógu stór um sig (t.d. A-4 blokk). Glósubók er alls ekki ný námsbók. Okkur ber aðeins að hripa niður í stuttu máli - helst aðeins einstök markorð (stikk- orð). Það er kostur að skrifa reglulega, hafa gott bil á milli og tölusetja athugasemdir. Það er erfitt að gera athuga- semdir. Það er algengt að við skrifum annaðhvort of mikið hjá okkur (og það verður bæði þungt og leiðinlegt að lesa) eða þá svo lítið að það verður erfitt að skilja. Það er aðeins þú sjálfur sem getur ákveðið hvort athugasemdirnar eru fullnægjandi. Það getur þú séð ef þú lest þær yfir nokkrum vikum eftir að þú skrifaðir þær. Rétt athugasemdatækni krefst þjálfunar. Þess háttar þjálfun er líka mikilvæg vegna þess að hún gerir okkur betur kleift að finna merkingu textans. Nú erum við komin að þriðja atriðinu í textayfirferðinni. Hið fyrsta var yfirsýnin sem maður verður að öðlast. Hið annað var textagreiningin, þar sem farið var nákvæmlega gegnum allan text- ann með spurningum og athuga- semdum. Við höfum séð að við gleymum miklu að því sem við lærum stuttu eftir að við höfum lokið við að fara yfír textann. Það sýnir sig að við gleymum töluvert miklu með- an við erum að lesa textann! Við ættum að hægja ferðina af og til og hugsa um það sem við höfum verið að lesa. Við getum gjarna litið yfír síðustu blaðsíðurnar, en það getur verið jafn rétt að farið að líta yfir síðustu athugasemd- irnar sem við höfum hripað nið- ur. Reyndu stöðugt að hafa til- breytingu í spurningum þeim sem þú beinir til textans. Góður ár- angur verður ekki fyrst og fremst af ósjálfstæðari endurtekningu, heldur af því að við íhugum vandamálin út frá stöðugt vax- andi vitneskju um efnið. Afstaða okkar til efnisins breytist nefni- lega smám saman eftir því sem lengur er unnið. Þegar við erum búin með alla lexíuna ættum við að hlýða okkur sjálfum yfír enn einu sinni alla lexíuna í samhengi. Við getum þá tekið glósubókina fyrir. Það er að sjálfsögðu ekki nauðsynlegt að svara öllum smáatriðum. Mark- miðið er fyrst og fremst að bera aftur kennsl á það sem við höfum verið að gera. Ef um mikilvægt efni er að ræða ættum við að taka upprifj- unina enn alvarlegar. Við getum búið til stuttar sögur við þær at- hugasemdir sem við höfum hrip- að niður og við getum skrifað nið- ur það sem við munum í stuttum markorðum. Hvíld Ef við höfum fengið yfirsýn yfir textann á þennan hátt, skilgreint hann og hlýtt sjálfum okkur yfir getum við sagt skilið við hann í bili. Ef við þurfum nú að lesa fleiri fög ættum við fyrst að taka okkur hvfld. Eins og við minn- umst kannski heggur nýtt verk- efni skarð í kunnáttu okkar í greininni sem við lærðum á undan en sú grein mun aftur á móti koma í veg fyrir að við nýt- um fyllilega lestur næstu náms- greinar. Hvfldina ætti að nota til al- gjörrar tilbreytingar. Það getur verið hollt að hreyfa sig dálítið. Maður ætti helst ekki að lesa neitt þungt efni meðan á hvfldinni stendur - heldur ekki skáldsögu með framhaldi í næsta blaði! Við ættum ekki að sökkva okkur nið- ur í efni sem getur haft slæm áhrif á einbeitingu okkar næst þegar við setjumst niður við lestur. Hvfldin ætti að vara í 5 til 10 mín- útur. Oftast er ekki þörf fyrir lengri hvfld. Við erum ekki alveg búin með lexíuna fyrr en við höfum litið hratt yfir hana einu sinni enn áður en dagurinn er liðinn. Með stuttri upprifjun nýtum við betur lestur dagsins en ella. Við kom- um seinna að því hvernig okkur ber að rifja upp. Munið: Það er betra að skipta námsverkefni nið- ur á nokkur stutt námstímabil en að læra allt í einu. Fuglinn og ormurinn Lexíu ber að læra þannig að við reynum bæði að öðlast heildarsýn yfir verkefnið og skilning á ein- stökum hlutum þess. Við verðum að líta á verkefnið frá sjónarhóli fuglsins áður en við förum að kafa dýpra niður í smáatriðin. í lokin getur þess háttar fuglsyfir- sýn einnig átt rétt á sér. Þegar við vinnum að því að djúplesa verkefnið verðum við að leggja verulega hart að okkur til að skilja einstök atriði. Við köfum djúpt niður í efnið. Við Iítum á það frá sjónarhóli kál- ormsins. Þetta er mikilvægt en gefur varla góðan árangur fyrr en við höfum öðlast heildarsýn yfir efnið.“ Ég róast við lesturinn, losna við prófskrekkinn og er ekki frá því að ég geti notfært mér eitthvað af þessu í próflestrinum. Kannski svolítið seint í rassinn gripið að ætla að læra að læra nóttina fyrir próf. En betra er seint en aldrei. Furðulegt að það skuli ekki kennt í skóla, hvernig á að læra. Því kenndi skólinn fólki að læra, væru ekki þúsundir og aftur þús- undir af ungu fólki að deyja úr streitu, þrammandi fram og aftur blindgötuna, með augun sokkin af svefnleysi og taugarnar í einni flækju. Þá gæti maður rölt einn og ó- truflaður í næturkyrrðinni útí gamla kirkjugarð og lífgað sig að- eins við. 8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 5. desember 1986

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.