Þjóðviljinn - 19.12.1986, Blaðsíða 10

Þrjáraustur-
grænlenskar
konur í sumar-
fatnaði úti fyrir
tjaldi sínu með
börn sín. Karl-
arnireruá
veiðum.Álitlu
myndinni-nú-
tímastúlka í
þjóðbúningi.
Allt framundir
lok seinni
heimsstyrjald-
arbjuggu
Grænlending-
aríhúsakynn-
um af þessu
tagi-álitlu
myndinni eru
íbúðarblokkir!
langaríNuuk.
GRÆNLAND - FYRR
Sagt hefur verið um Græn-
land, að það feiknaland sé
svo heillandi, að enginn mað-
ur muni þar hafa vetursetu án
þess að allar þær f reistingar til
ritstarfa, sem í honum búa,
brjótistfram. Vísteraðfleiri
bækur hafa komið út á ís-
lensku um Grænland og
Ínúíta en flestar þjóðir aðrar.
Og er þess síðast að geta að
nú kemur út hjá AB bókin
„Grænland - Kristalsheimur”
eftirfranska landkönnuðinn
Louis Rey, sem saman hefur
dregið drjúgan fróðleik um
sögu landsins og náttúru og
íbúa-og leggurþámikla
áherslu á gamalt og nýtt
hugðarefni íslendinga-
landnám norrænna manna á
vesturströnd Grænlands og
afdrif þeirrar nýlendu.
Grænland heillar vegna stór-
hrikalegrar náttúru og vegna
þjóðarinnar, fólks sem hefur á
örskömmum tíma þurft að taka
risaskref inn í nútímann, sem aðr-
ar þjóðir fengu aldir til að glíma
við. Við vitum alltof vel, að sú
aðlögunarsaga er næsta sorgleg;
mikið af hinni sérstæðu menn-
ingu veiðiþjóðar hefur farið for-
görðum og enginn veit hvað verð-
ur um það sem eftir er af henni. f
nafni hagræðingar og nýrra at-
vinnuhátta hefur verið ýtt undir
það að Grænlendingar þyrptust á
t il tölulega fá byggð ból - og tækj u
þá upp evrópska siði í ieiðinni.
Þetta hefur mistekist, og meðal
hörmulegra afleiðinga eru gífur-
legur drykkjuskapur, sjálfs-
morða- og ofbeldisfaraldur með-
al manna, sem áður voru þekktir
fyrir glaðværð og fleira þesslegt.
Vitanlega er uppi með Græn-
lendingum hreyfing, sem vill not-
færa sér þau auknu réttindi og
möguleika sem tiltölulega ný-
fengið heimastjórnarfyrirkomu-
lag gefur til að stöðva óheillaþró-
un, til að efla landsmönnum
sjálfstraust og þekkingu til að
takast á við þann nútímavanda,
sem hefur þröngvað sér upp á þá
eftir ýmsum leiðum. Vonandi
hafa þeir menn sem svo hugsa er-
indi sem erfiði, því sannarlega
eru Ínúítar alls góðs maklegir.
Auk þess er rétt að menn geri sér
grein fyrir því, að enda þótt
margt sé á tvísýnu um framtíð
10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN
Kajakfloti viöAng-
massalik um aldamót-
in-litlamyndinertrá
höfninni í Nuuk, höf-
uðstað landsins.
Grænlendinga, þá eru þeir kann-
ski eina Norðurhjaraþjóðin (við
höfum þá líka í huga Sama,
Tsjúksa, Nanæa, Evenka, Kana-
daínúíta og fleiri) sem hefur enn
raunverulega möguleika tii að
lifa af - með einhverskonar upp-
bræðslu samtímatækni og við-
horfa og arfs hinna gömlu veiði-
mannasamfélaga.
Kynni Ínúíta á Vestur-
Grænlandi við hvfta menn hafa
staðið öldum saman. En það var
ekki fýrr en 1884 að í Angmassa-
lik á austurströndinni fannst
samfélag, sem að mestu hafði
verið einangrað - og þá einnig frá
öðrum Ínúítum - í um það bil tvö
þúsund ár. Við birtum hér þrjár
myndir frá Angmassalik sem
teknar voru um aldamótin, og á
þeim er skotið inn til samanburð-
ar myndum frá Grænlandi nútím-
ans. Við höfum fengið leyfi til
þess hjá AB að styðja myndir
þessar með frásögn af samfé-
laginu í Angmassalik úr ofan-
greindri bók Louis Rey.
- áb
Hefðir og hugrekki:
Torskilin lífssaga
Inúíta
Eskimóarnir í Angmassalik
bjuggu við selveiðimenningu í
flæðarmálinu og í nánd við veiði-
dýrin. Á vetuma létu þeir fyrir-
berast í stórum húsum, þar sem
ættfaðirinn ásamt nokkrum
kjarnafjölskyldum, er öldung-
arnir völdu, söfnuðust saman í
lok sumars og sameinuðust um að
nota afurðir sela og bjarndýra.
mannanna hefðu raskað jafnvægi
heimsins með griðrofum. Það féll
þá í hlut „prestsins” angakok að
leysa gátuna og komast í snert-
ingu við æðri máttarvöld. Við
tryllingslegar athafnir „dýfði”
töframaðurinn sér niður í djúp
hafsins til gyðjunnar með
hreifana og hárið, sem misgerðir
Þetta var erfitt líf og áhættusamt,
háð veðurskilyrðum og veiði-
sæld, og oft setti hungursneyðin
svip sinn á það. En þetta var
menning frjálsborinna manna,
sem bjuggu við jafnvægi, þar sem
aðeins hinum sterkustu og hæf-
ustu gafst tækifæri til að halda
velli. í þessari þjóðfélagsgerð
voru metorð ekki við lýði, en
þjóðfélagið laut engu að síður
siðareglum og hafði sína trú og
heimspeki. Ef veiðin reyndist
rýr, var því um kennt, að mistök
mannanna höfðu ýft, og það
þurfti að greiða henni og gleðja
hana. Ellegar hann tók sér erfiða
ferð á hendur til tunglsins, þessi
fleygi sendiboði mannanna, sem
þeir höfðu falið að miðla málum
sínum og guðanna með hjálp
verndarandanna.
Oft baðst sá, sem brotið hafði
boðin, afsökunar í allra áheyrn,
og um leið sefaðist „andinn” sem
í honum bjó og sem endurfæðist
frá einni kynslóð til annarrar.
Þegar refsingarnar hafa verið af-
plánaðar (oft dauðarefsing,
dauði, sem sæst er við, og stund-
um sjálfsvíg), kemst aftur regla á
heiminn og veiðin glæðist að
nýju. Þá safnaðist fólkið saman í
stóra steinbænum með skinn-
þöktu og torfklæddu viðarþekj-
til, svo að unnt væri að aðlaga
húsið nýjum íbúum, og þegar
nóttin gekk aftur í garð, var
kveikt á lömpum í röð sólarsinnis
frá austri til vesturs, og Ang-
magssalikamir bjuggust til að
mæta vetrarhörkunum, þegar
fyrstu snjóamir þurrkuðu út lit-
skrúð sumarsins. í hlýju hússins,
sem fennir yfir, áttu eskimóarnir
eftir að hjúfrast svo mánuðum
skipti, og lifa í samræmi við feng-
sældina og duttlunga veðurfars-
ins, gagnteknir af eigin tilvem, en
veggirnir og andarnir vemduðu
þá gegn yfimáttúrlegum verum,
sem vora á sveimi í heimi þeirra.
Ef allir virða boðin og angakok er
dugmikill munu risamir í iðrum
jarðar, hinir skelfilegu timertsit
eða mannhundarnir ekridi halda
sig víðs fjarri, og ekki mun þá
verða skortur á sel. í ískaldri ein-
semd norðurhjarans stóð eskim-
óinn einn, eins og hann hafði gert
í mörg þúsund aldir, frammi fyrir
uggvænlegum heimi, og vemdað-
ur af öndum sínum batt hann
vonir sínar við æðstan guð, sem
hann treysti og „sem er þar sem
ljósvaki og efni mætast og þar
sem hið hverfula heldur áfram í
eilífðinni” (Jean Gabus).
adidas “V
herralínan mætt til leiks!
ar, B ODY C O OLER kælandi
unni, sem var að hverfa undir
snjó, og hver og einn hámaði í sig
dökkt og mjúkt kritsíakjöt, þetta
kæsta selkjöt, sem er geymt hrátt
í jörð og hæg rotnun hefur gætt
eitraðum en áfengum lút.
Tramban tók að titra og við dans
og söng gleymdu eskimóamir
veðurofsanum og nístingi hríðar-
innar, sem sópaðist yfir þennan
steingerða heim, heim klaka og
klappa, en útlínur hans vekja ugg
í skímu heimskautanætur. Þannig
liðu vetrardagarnir ýmist í nauð
eða allsnægtum. Síðan, hægt og
sígandi, stafaði fyrstu geislum
vorsólarinnar á kvíða
norðurrökkursins og bræddi
hann, og brátt raddist ævintýra-
leg birtan inn í veröldina svo að
blágrænu litirnir í íshellunni tóku
að glitra. Þegar ísinn smám sam-
an brotnaði upp, gátu veiðimenn-
irnir tekið kajakana sína, og mitt
í rekísnum gátu þeir stungið
skutlum með lausum oddi í se-
lina, sem yljuðu sér í sólinni. Á
þessari þurru jörð, sem veturinn
frystir, leysti hlákan skyndilega
úr læðingi geislandi gróður
blómjurta og kjarrs. Nú hófst
tími mikilla sumarflutninga. Allt
fólkið dreifðist eftir endilangri
ströndinni og tók sér bólfestu í
skinntjöldum meðfram sundum,
þar sem loðnan gengur á móti
straumnum í þúsundatali. Á
þessum tíma voru deilur jafnaðar
og milduð beiskjan, sem hlaðist
hafði upp veturlangt, en einnig
bundin íryggðabönd, sem eiga
þegar vetur er genginn í garð að
færa nær hvort öðru hin nýju
hjónaleysi, sem heitbundust í
sælu sumardaganna. Allt samfé-
lagið var baðað í sól og lífi og
birgði sig upp af villtum berjum
en gleymdi erfiðu hlutskipti sínu.
En gamla fólkið hélt vöku sinni
og var þegar byrjað að undirbúa
endurkomuna í steinbæina.
Samval nýrra kjarnafjölskyldna
fór fram með mikilli gát og með
tilliti til hve marga munna þurfti
að metta, hæfni veiðimannanna
og leikni saumakvennanna. í lok
sumars sneru hóparnir, sem
þannig hafði verið skipað, þang-
að sem þeir höfðu átt heima og
röðuðu sér niður í vetrarbústað-
ina. Á grjótveggina var lagt nýtt
þak úr rekaviði eða hvalbeinum
og skinn þar ofan á og að síðustu
tvö lög af torfi og sneri neðra
lagið sverðinum upp. Ef með
þurfti var einum veggnum hnikað
ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 11
ADIDAS er nafnið á framtíð-
arsnyrtivörunum fyrir íþrótta-
manninn og snyrtimennið.
ADIDAS herralinan hefur sér-
stöðu á markaðnum, því auk
hinna hefðbundnu herrasnyrti-
vara er boðið upp á efni sem
ganga inn í húðina og eru sér-
staklega sniðin fyrir íþrótta-
menn: MUSCLE FLUID
vöðvamýkjandi FYRIR æfmg-
EFTIR æfingar og MAS-
SAGE OIL, nuddolía.
Eftirtaldar tegundir eru komn-
ar á markaðinn, After Shave,
After Shave Balm, Eau de Toi-
lette, Deo Spray, Shower Gel,
Body Cooler, Muscle Fluid,
Massage Oil, gjafakassar.
ADIDAS snyrtivörumar
munu veita þér aukið sjálfs-
traust og vellíðan, jafnt í
keppni sem starfi.
adidas
yst sem innst
Í5FHEX S
Sími 687747.