Þjóðviljinn - 19.12.1986, Blaðsíða 17

könnuðust við af sérkennum Páls
Zóphóníassonar, en það var
málfarið.
Páli var framúrskarandi mis-
mælagjarnt í mæltu máli. í rit-
gerðum hans gætir þessa ekki.
Þær eru flestar skrifaðar á kjarn-
góðu, tilgerðarlausu og frjóu al-
þýðumáli. í þingræðum hans,
eins og þær eru prentaðar, finn-
um við heldur ekki nein Iands-
fleyg mismæli. Sjálfur ias hann
ekki ræður sínar í handriti til
málfarslegra leiðréttinga, en
meðal þingritara ætla ég að hafi
verið býsna margir, sem líkt var
farið og mér að þeir hafi kanski
vikið við orðum ef þurfti af því að
þeim hafi ekki þótt gaman að
heyra lítilsháttar menn hlæja að
merkri hugsun Páls.
Páll Zóphóníasson var mate-
matiker og hugsaði ekki í orðum,
heldur í myndum og stærðum.
Þetta hafa fleiri merkir menn gert
svosem Albert Einstein, Niels
Bohr, Bertrand Russell, Sigurð-
ur Jóhannsson vegamálastjóri og
Vilhjálmur á Narfeyri. Þessum
eiginleika fylgja þau vandkvæði
helst, að þurfa síðan að þýða slík-
ar hugsanir yfir á mælt mál handa
þeim, sem ekki eru gæddir absa-
lútt stærðfræðilegri hugsun. Pað
skilst mér að ekki sé miklu
auðveldara að tjá stærðfræðilega
hugsun í orðum en tónlist, sem
hefur reynst frámunalega erfitt,
svo abstrakt sem báðar þessar
greinar eru. Þetta hlaut Páll þó að
gera í mæltu máli og grét það þá
ekki, þótt hann þyrfti að skekkja
gramatíska formið dálítið svo að
það passaði í ramma matemat-
ískrar hugsunar, sem honum var
fyrir mestu.
Loks komst ég svo að því, að
það var ekki nóg með það að Páll
Zóphóníasson væri áhyggjulaus
af mismælum sínum, heldur gerði
hann sér yfirvegaða grein fyrir
gildi þess að tilheyrendur hans
gætu átt von á því að fallið gætu
stöku orð „eins og þjófur úr heið-
skíru lofti“. Það var þegar ég átti
við hann rösklega 20 mínútna út-
varpsviðtal inn á segulband. Við
vorum báðir ánægðir með árang-
urinn og þegar við kvöddumst1
sagði Páll: „Þetta er ágætt. Það er
eitthvað af mismælum í þessu. Þú
skalt ekki klippa þau burt. Þau'
eiga að vera.“
Fyrir mér var öll ræða Páls
Zóphóníassonar eins og gamal-
gróið vildistún á Sólmánuði:
þéttsprottið, iðjagrænt með ör-
fáum sólaeyjarbrúskum, nokkr-
um glófíflum á stangli og ein-
stöku gleymmérei. Og á einskis
manns mál annars var hlýtt með
slíkri í útvarpi sem erindi hans, né
heldur trúðu bændur nokkrum
manni til jafns við hann.
Ég heyrði Steingrím Steinþórs-
son búnaðarmálastjóra lýsa Guð-
rúnu konu Páls, Hannesdóttur
frá Deildartungu, áður en ég sá
hana, en þau giftust árið 1912.
Lýsinguna rifjaði ég upp yfir kaff-
ibolla heima hjá Páli vorið 1950,
og hann sagði: „Steingrímur er|
ekki einn um það að öfunda mig
af Guðrúnu, enda hélst nú heldur!
betur hugboðið í hendur við á-
kvörðunina í það skiptið." Þau
voru gædd sitt hvorri skapgerð-
inni, og eftir lýsingu kunnugra
má það vera fágætt að jafn ólíkar
manneskjur skuli eiga svo
hnökralausa samfylgd á löngum
æviferli. Fyrrnefndur Steingrím-
ur Iýsti Guðrúnu svo að hún væri
skörungur í skapi og fágæt að
drengskap og öðrum mannkost-
um. Mætti vera að úr hennar per-
sónuleika hafi verið spunninn
einn af gildari þáttunum í atgervi
þessa furðulega margbrotna en
heilsteypta manns.
Ekki veit ég hversu nákvæm-
lega Páll sá fyrir skapadægur sitt,
en 1. júlí 1963 byrjaði hann út-
varpserindi svofelldum orðum:
„Bændur góðir. Þetta verður í
síðasta sinn sem ég taia við ykk-
ur.“ Varð orð að sönnu því 2.
ágúst fékk hann heilablóðfall
með lömun, sem leiddi hann til
dauða rúmu ári síðar, 1. desemb-
er 1964.
Verðlaunaþrautir
Hérásíðunnierunokkrarþrautirfyrirbörninað Skilafrestur er til 20. janúar nk. Utanáskriftin
spreyta sig á í jólafríinu. Sumar þrautirnar eru er: Þjóðviljinn, Síðumúla 6, 108 Reykjavík. -
léttar og aðrar þungar. Sendið okkur svörin við Merkið umslagið með orðinu VERÐLAUNA-
þrautunum og þeir sem hafa flest svör rétt fá ÞRAUTIR
verðlaun. Þrenn bókaverðlaun verða veitt.
rm*
Hér eru margir tölustafir hver ofan í öör-
um. Hver er summan ef þeir eru allir lagðir
saman?
J JT
c
zr T
Drengurinn hefur af skömmum
sínum hnýtt einn þessara fjög-
urra hluta sem við sjáum á mynd-
inni í skottið á hundinum. Hvaða
hlutur er þetta? Er það potturinn,
kannan, skaftpotturinn eða
pannan?
Hver af þessum fjórum
reitum passar inn í
myndina af Mexicanan-
um sem er að labba inn
um dyrnar heima hjá
sér?
Hér er bakarinn að raða kertum á
afmælistertuna og er kominn með
öll kertin. Hvað er afmælisbarnið
gamalt?
Hér sjáum við að rifnað hefur stykki úr
gunnfána þessa kappa. Hvaða stykki er
það af þessum fjórum sem við sjáum
neðst á myndinni?
Hér hefur eitthvað ruglast.
Dýrin eru ekki í réttu um-
hverfi. Á hvaða mynd á
hvert dýra að réttu lagi að
vera?
Hér er gæslumaðurinn í dýragarði að reyna að reyna að telja hve margir snákar í þessari
snákabendu eru með sex doppur. Hvað eru þeir margir?
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 17