Þjóðviljinn - 07.02.1987, Blaðsíða 13

HEIMURINN
Olía
OPEC á batavegi
Helstu olíuþjóbir draga úr framleiðslu. Fast verð í sjónmáli?
Hinn nýskipaði olíumálaráð-
herra Sádí-Arabíu, Hisham
Nazer, vonast til að flestar olí-
uframieiðsluþjóðir geti komist
að samkomulagi um fast
olíuverð innan skamms.
Nazer er nýkominn úr ferða-
lagi til Sovétríkjanna þar sem
hann reyndi að fá ráðamenn
þessa mesta olíuframleiðanda
heims til að draga stórlega úr
framleiðslu sinni einsog OPEC
ríkin eru loks orðin einhuga um
að gera. Ráðherrann bindur
miklar vonir við að með slíkum
ráðstöfunum megi tryggja að fast
verð haldist á framleiðslunni sem
sé 18 dalir fyrir hverja tunnu.
Að mati Nazers hafði hann er-
indi sem erfiði í Moskvu. Hrós-
uðu þeir Rilwanu Lukman frá
Nígeríu, forseti OPEC, Sovét-
mönnum, Egyptum og Norð-
mönnum mjög fyrir að hafa fallist
á að minnka framleiðslu sína á
olíu. Það mun vera einsdæmi að
ríki OPEC og lönd sem standa
utan bandalagsins séu einhuga
um svo róttækar aðgerðir.
Öðru máli gegnir um Breta
sem telja að verð á olíu eigi að
ráðast af lögmáli framboðs og
Skotland
Bretar
minnast
Maríu
Fjórar aldirfrá aftöku
Skotadrottningar
Á sunnudag sameinast
Skotar og Englendingar um að
minnast fjögurra alda ártíðar
Maríu Stúart Skotadrottningar
sem Elísabet fyrsta Englands-
drottning lét hálshöggva í
enska þorpinu Fotheringhay 8.
febrúar 1587, tæpum fjórum
áratugum síðar en öxarhöggið
glumdi íslenskri pápísku í
Skálholti.
Maríu verður minnst með
fyrirlestrum, sýningum og minn-
ingarathöfnum víða í Skotlandi
og Englandi, en helsta uppákom-
an verður þó messa sem kaþólski
biskupinn í Northampton syngur
í kirkju mótmælenda í Fothering-
hay, - tákn um sættir Breta í trú-
arefnum.
María Stúart var fædd 1542,
dóttir Jakobs fimmta Skotakon-
ungs og franskrar drottningar
María Skotadrottning, - áður en hún
varð höfðinu styttri.
hans, og kom til ríkis vikugömul á
pólitískum og trúarlegum um-
rótatímum á Bretlandseyjum.
Skosk og kaþólsk gegn villu og
engelskum hefur hún verið hug-
leikin sönnum Skotum allt
frammá þennan dag, - og skipar
þar í landi ekki ólíkan sess og Jón
Arason hér. Elísabet fyrsta og
skoskir mótmælendur létu taka
hana höndum í tilefni síðustu gift-
ingarinnar og sat hún fönguð í
nítján ár þartil Elísabet ákvað að
öxin og jörðin geymdu hana best.
Jarðneskar leifar Maríu liggja í
Westminster Abbey í London,
voru fluttar þangað af syni henn-
ar sem varð fyrsti konungur í
Skotlandi og Englandi, og hét
Jakob fyrsti sunnanmegin, Jakob
sjötti nyrðra.
eftirspurnar og hafa því ekki í
hyggju að leggja ein eða nein höft
á innlenda framleiðslu. Enda
mun leika á tveim tungum hvort
iðnaðarþjóðin England eigi rík-
ari hagsmuna að gæta í máli
þessu, með lágum orkukostnaði,
en olíuframleiðsluland með sama
nafni.
Orsök þessarar ofuráherslu
osem leiðtogar helstu olíuvelda
leggj a nú á f ast verð á vöru sína er
vitanlega sú mikla upplausn sem
sigldi í kjölfar þess að mörg
smærri OPEC ríkja juku fram-
leiðslu sína ótæpilega í fyrra. Þá
féll verð á olíu úr 30 dölum niður í
9 dali fyrir tunnuna þegar það var
lægst.
Helsti Prándur í götu þessa
gullna áforms framleiðenda eru
vitaskuld kaupendur, iðnríki
vesturlanda með Bandaríkin í
broddi fylkingar sem standa
dyggan vörð um hagsmuni
auðhringa í olíudreifingu- og
sölu. Slíkir aðilar þvertaka til
dæmis fyrir að gera langtíma
samninga um kaup á olíu fyrir
fast verð þar sem þeir græða mest
á að framleiðendur séu í hat-
rammri innbyrðis samkeppni. Að
auki benda ráðamenn iðnríkja á
að hagvöxtur sé enn það óveru-
legur að hækkun á verði á þessum
ERLENDAR
FRÉTTIR
MÖRÐUR
ÁRNASON
,/REUlER
mikilvægasta orkugjafa í heimi
gæti kæft alla frekari endurreisn
efnahagslífsins.
En þrátt fyrir þessar og viðlíka
mótbárur neytenda má vera lýð-
um ljóst að OPEC hefur snúið
vörn í sókn, styrkt mjög stöðu
sína sem ekki var beysin í fyrra
þegar allt varð ógæfu þeirra að
vopni. -ks
Vígbúnaður
Franz Josef Strauss forsætisráðherra Bæjara og Helmut Kohl kanslari. Kosn-
ingaúrslitin veiktu stöðu beggja.
Ný Bonnstjórn
Viðræðum miðar hægt
Samkomulag um umhverfis- og landbúnaðarmál, en
tregða annarsstaðar. Deilt um tekjuskatt á háskóla-
menn
Bonn - Stjórnarmyndunarvið-
ræðum CDU, CSU og FDP eftir
kosningarnar í lok janúar mið-
ar hægt, og segir Heiner
Geissler aðalritari CDU aö
nýrrar stjórnar sé vart að
vænta fyrren um miðjan mars.
Flokkarnir þrír hafa komið sér
saman um meginstefnu í um-
hverfismálum og landbúnað-
armálum, en eiga eftir helstu
ágreiningsmálin, hertarörygg-
isreglur, utanríkismál og skatt-
amál, og að auki bíður þeirra
að ákveða ráðherrafjölda
hvers flokks í nýju stjórninni.
Talsmenn flokkanna segja
landbúnaðarstefnu nýju stjórnar-
innar miða að stuðningi við smá-
bændur og að draga úr offram-
leiðslu í Efnahagsbandalagsríkj-
unum, og í umhverfismálum á að
herða að efnaverksmiðjum eftir
Rinarslysin og banna blýbensín.
Forystumenn flokkanna eru
ekkert byrjaðir að ræða utan-
ríkismál þarsem skoðanir eru
skiptar milli CSU, kristilegra
Bæjara undir forustu Strauss, og
hinna flokkanna tveggja, og hafa
lítið komist áfram í deilum um lög
og reglu þarsem Strauss og fé-
lagar vilja auka lögregluvöld og
þrengja að lýðræði, meðal annars
með því að banna mótmælendum
að hylja andlit sitt til að forðast
myndavélar lögreglu.
Helsta ágreiningsmál flokk-
anna er þó tekjuskattur, sem
CSU og frjálslyndir, sem annars
greinir á um flest, vilja lækka hjá
hátekjumönnum úr 56 prósent-
um niðurfyrir 50 prósent, og
segja að sú breyting mundi bæta
samkeppnisstöðu smárra fyrir-
tækja. CDU-flokkur Kohls
kanslara, - kristilegir íhaldsmenn
annarsstaðar en í Bayern -, eru
tnegir til þessara breytinga, að
minnsta kosti í svip. Kristilegu
flokkarnir töpuðu rúmum fjórum
prósentum í kosningunum og
CDU þarf í tvennar fylkiskosn-
ingar á árinu, í Rínarlöndum í
maí og í Slésvík-Holsetalandi í
september. CDU-menn hafa í
báðum fylkjum („löndurn")
veikan meirihluta að verja og
vilja síður þurfa að verja skatta-
breytingar sem stjórnarandstað-
an túlkar sem hjálparstarf við þá
sem síst þurfa á að halda.
Þegar stjórnarflokkarnir eru
komnir yfir þennan hjalla er enn
eftir að ákveða ráðherratöluna.
Nú eru þrír ráðherrar frá FDP í
átján manna stjórn, og fimm frá
CSU. Líklegt er talið að FDP
heimti einn í viðbót eftir sigur
sinn í kosningunum, en Bæjarar
verða hinsvegar tregir að láta
einn af sínum. CSU og FDP eru
nú nokkuð jafnfjölmennir á
þýska þinginu.
Verður Grænland víghreiður?
Deilurnar um hvort nýja rat-
sjáin í Thule brýtur í bága við
ABM-samning risaveldanna
hafa meðal annars vakið at-
hygli Grænlendinga og Dana á
því að Grænland gegnir sí-
auknu hlutverki í hernaðarneti
Bandaríkjamanna, og má bú-
ast við auknum þrýstingi frá
Pentagon á Dani að leyfa fleiri
hernaðarmannvirki á landi
granna vorra í vestri.
Danskur prófessor við Árós-
aháskóla, Nikolaj Petersen, segir
í Information að kalda stríðið,
uppbygging kjarnorkuvopna og
eftirlitskerfis með þeim hafi þeytt
stærstu eyju heims úr lygnum sjó
frá sjónarmiði herfræðinnar og
inní miðjan hvirfilbyl stjórveld-
aátaka. Framtíðarútlit sé að vísu
engan veginn ljóst, en fullyrða
megi að þýðing Grænlands aukist
verulega. Fyrir utan Berings-
sundið er stysta loftlína milli risa-
veldanna þvert yfir pólinn, og
eldflaugar skeyta ekki um ís og
kulda.
Nikolaj Petersen segir að
aukin hernaðarumsvif á Græn-
landi hljóti að athugast í sam-
hengi við þær kenningar sem nú
eiga uppá pallborð í Hvíta hús-
inu, um að takmörkuð kjarn-
orkustríð séu hugsanleg. Að auki
hafi Grænland aukna hernaðar-
þýðingu vegna aukinna kafbát-
aumsvifa í Norður-íshafinu og
Norður-Atlantshafi.
Kafbátar
Sovéskir kafbátar eru tíðir í
Norður-íshafinu, segir Petersen.
Jafnvel um hávetur eru hlutar
hafsins auðir af ís og víða annars-
staðar er ísinn það þunnur að kaf-
bátar geta brotist upp um hann til
að skjóta eldflaugum sínum. Til
að ná skotmörkum í Bandaríkj-
unum þurfa kafbátarnir að vera í
3.000 kílómetra fjarlægð í mesta
lagi. Til þess þurfa þeir, að
norðanverðu, að brjótast inná
Labradorhaf gegnum svokallað
GIUK-hlið milli Grænlands, ís-
lands og Bretlandseyja, eða
Iaumast inn sundin milli kanad-
ísku eyjanna eða inní Baffinsflóa
milli Grænlands og Kanada.
Bandaríkjamenn og Kanada-
menn mæta þessu með ýmsum
hætti. Bandarískirorrustukafbát-
ar sem ætlað er að granda eld-
flaugakafbátum Sovétmanna eru
við æfingar undir heimskautsísn-
um, og Kanadamenn vilja setja
upp hlustunarkerfi í hafsvæðið
milli Kanada og Grænlands.
Petersen segir sennilegt að
Bandaríkin muni vilja setja upp
víðtækari kafbátavarnir á Græn-
landi eða við það norðanvert.
Hann telur einnig Iíklegt að rat-
sjárstöðvar í sunnanverðu
landinu verði endurbyggðar á
svipaðan hátt og Thule-stöðin til
að tryggja herskipaferðir um Atl-
antshafið og bendir í því sam-
bandi á aukin hernaðarumsvif
Bandaríkjanna á íslandi.
Petersen bendir á að Grænland
sé helsta framlag Dana til Nató,
og því hafi þessvegna verið haldið
utan við allar umræður um her-
og öryggismál þar syðra.
Afvopnun
En er það náttúrulögmál að við
og grannar okkar verðum að
horfa á síaukna hervæðingu í
kringum okkur meðan friðsamir
Danir sitja með hendur í skauti á
eyjunum við sundin? Informati-
on segir í leiðara að krafa Sam-
taka inúíta um að allt norður-
skautið verði friðlýst kunni að
sýnast einfeldnisleg og hlægileg.
Hernaðarþróun öll virðist stefna í
gagnstæða átt. Hinsvegar sé þessi
krafa inútía á Grænlandi og Kan-
ada „heilbrigð", og vonir um að
hún nái fram sé ekki síst bundin
afvopnunarviðræðum risaveld-
anna. Tækist samkomulag í
Reykjavíkurstíl um að fækka
mjög eða útrýma eldflaugum í
Evrópu hlytu eldflaugastöðvar
Sovétmanna að koma næst við
sögu og þarmeð ratsjár einsog sú
á Thule. Kafbátar búnir kjarn-
orkuvopnum yrðu að vísu síðastir
til að hverfa ef þessir draumar
rættust, þarsem öðrum þræði er
litið svo á að þeir viðhaldi
jafnvæginu, með þeirri röksemd-
afærslu að þeir hreyfa sig, það er
erfitt að vita hvar þeir eru og erf-
itt að ráðast á þá, risaveldin
mundu þvi verða tregari til að
hefja árás vegna þess að henni
kynni að verða svarað frá kafbát-
um nær heimavelli en ráðamenn
kærðu sig um.
En Information telur að í hugs-
anlegri afvopnunarþróun væri
eðlilegt að risaveldin semdu um
að ákveðin hafsvæði yrðu frið-
helg fyrir kjarnorkukafbátum og
væri Norður-íshafið þá nærhend-
is bandarískum hagsmunum.
Og blaðið bendir líka á þá til-
lögu friðarrannsóknarmannsins
Owen Wilkins, sem við íslend-
ingar þekkjum að góðu, að rat-
sjárstöðin á Thule verði alþjóð-
leg eftirlitsstöð og veiti upplýs-
ingar hverjum sem hafa vill, - í
svipuðum anda og hugmyndir
ýmissa herstöðvaandstæðinga
hérlendra um framtíð hernað-
armannvirkja á íslandi.
Draumar eru góðir, en veru-
leikinn því miður öðruvísi. Græn-
lendingar sjálfir eru flestir lítt
hrifnir af því að vera fallbyssu-
fóður Dana. Grænlenska friðar-
hreyfingin, Sorsunnatta, kvartar
yfir ónógum stuðningi danskra
friðarsinna við sína baráttu, og
grænlenskur ráðherra og flokks-
formaður, Arqualuk Lynge,
skammaði danska pólitíkusa alla
sanian fyrir værukærð og þröng-
sýni um hermál á Grænlandi, og
talaði um Dani og nágranna
þeirra sem „eigingjarnar smá-
þjóðir" þegar friðarhagsmunir
Grænlendinga eru í húfi.
-m
Laugardagur 7. febrúar 1987 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 13