Þjóðviljinn - 13.02.1987, Blaðsíða 13

HEIMURINN
Frakkland
Giscard ekki í framboð
Giscard d’Estaing lýsiryfir að hann sé ekki í kjöri tilforseta
1988. Ætlar aðflytja tillögu um styttra kjörtímabil. Gagnast
Mitterrand og Chirac, mótdrægt Raymond Barre
Frakklandsforsetarnir Valéry Giscard d’Estaing og Frangois Mitterrand. Yfir-
lýsing hins fyrrnefnda um að hann sé ekki í framboði glæðir vonir hins síðar-
París - Valéry Giscard d’Estaing,
Frakklandsforseti 1974-81, gefur
ekki kost á sér til forseta þegar
kjörtímabil Mitterrands rennur
út að ári. Yfirlýsingar Giscards i
sjónvarpsviðtali í fyrrakvöld
virðist í hag bæði forsætisráð-
herranum Chirac og Mitterrand
forseta, sem margir telja að ætli
sér að sitja áfram.
Giscard sagði í sjónvarpinu að
nú væri komið að öðrum að reyna
sig í Elysée-höllnni, en bað menn
líka að nefna nafn sitt ef þeim
lægi lítið við, „ef upp koma veru-
legir erfiðleikar". Giscard fór á
þing eftir að hann tapaði fyrir
Mitterrand 1981, hefur ekki not-
ið þeirra vinsælda að hann eigi
góða möguleika á að verða kjör-
inn aftur, og því kemur yfirlýsing
hans út af fyrir sig á óvart. Með
henni gefur hann sjálfum sér
aukið vægi sem hinum reynda
landsföður, og að auki veruleg
áhrif á hægrihlið franskra stjórn-
mála. Hann hefur ekki lýst stuðn-
ingi við neinn vonarforseta úr
þeim hópi, og getur selt sig nokk-
uð dýrt, þannig boðaði hann í
sjónvarpsviðtalinu að hann
mundi á næstunni fylgja fram
gamalli hugmynd um að Efna-
hagsbandalagsþjóðirnar kjós sér
bandalagsforseta í beinum kosn-
ingum, - staða sem yrði skradd-
arasaumuð utanum hann sjálfan.
Að Giscard dragi sig úr kapp-
hlaupinu um forsetastólinn virð-
ist við fyrstu sýn fagnaðarefni
þeim tveimur hægrimönnum sem
nefnda um endurkjör.
nú eru mestir vonarpeningar,
Jacques Chirac forsætisráðherra
og fremsta manns nýgaullista
(RPR) og Raymond Barre, sem
hin hægrifylkingin er líkleg til að
styðja. Báðir voru þessir forsætis-
ráðherrar í stjórnartíð Giscards,
og Chirac á með slökum stuðn-
ingi í kosningunum 1981 nokkurn
þátt í falli Giscards.
En í fyrrakvöld tiikynnti Gisc-
ard að hann ætlaði að bera fram á
þingi tillögu um að kjörtímabil
forseta yrði stytt úr sjö árum í
fimm, - Barre hefur lýst fullri
andstöðu við slíka breytingu, en
Chirac ekki gefið sig upp. Gisc-
ard hefur verið talinn hlynntari
Barre en Chirac, þótt þeir Barre
tilheyri sömu hægrifylkingunni
og samskiptasaga Giscards og
Chiracs sé rysjótt.
Tillaga frá Giscard um styttra
kjörtímabil yrði þó einkum vatn á
myllu Mitterrands forseta. Hann
stendur nú á sjötugu, ætti
auðveldara með að bjóða sig
fram aftur til fimm ára en sjö og
hefur sjálfur gælt við hugmyndir
um styttra kjörtímabil. Slík
breytingartillaga kæmist varla í
gegn ef hægriflokkarnir samein-
aðir stæðu á móti henni, en yrði
ekki auðstöðvuð frá forsetunum
tveimur. Hægt er að breyta kjör-
tímabilinu með tvennum hætti,
annaðhvort gegnum þingið með
60 prósent atkvæða í báðum
deildum, - sem hægrimenn ráða
nú, eða með þjóðaratkvæði sem
forsetinn efndi til. Stuðningur
Giscards við slíka breytingu gefur
Mitterrand frjálsari hendur í
þessum efnum, - og ef til vill
leynist sá bakþanki hjá forveran-
um að eftirmaðurinn líti til hans
með velvild þegar kemur að
hugsanlegum persónulegum
vegtyllum síðarmeir. Frönsk pól-
itík er einsog gatnakerfið í París,
- milli breiðstrætanna liggja
þröngar skágötur og myrkir
krókastígar.
- m
Sakarof í lopapeysunni sinni, - fær
hann vesturpassa?
Sovét
Fær Sakarof
fararleyfi?
Grœningjar bjóða
Sakaroftil Vestur-
Þýskalands
Bonn - Eðlisfræðingur og and-
ófsmaðurinn Andrei Sakarof hef-
ur þegið heimboð vesturþýskra
græningja og er þess nú beðið
með nokkurri eftirvæntingu
hvort nýsköpunarstjórnin í
Kreml veitir honum vegabréfsár-
itun úr landi.
Græningjar sögðu frá þessu í
Bonn í fyrrakvöld, og hefur Petra
Kelly rætt við Sakarof í Moskvu.
Sakarof kom til Moskvu úr útlegð
sinni í Gorkí í desember og sagði
að hann vænti þess að fá að ferð-
ast vesturyfir.
Græningjar segjast vilja fá
Sakarof til viðræðna um ýmis
mál, Sakarof hafi hliðstæða af-
stöðu og þeir á ýmsum sviðum, til
dæmis í mannréttindamálum, en
andstæða á öðrum, - faðir so-
vésku bombunnar hefur til dæmis
tröllatrú á kjarnorku til friðsam-
legra nota öfugt við grapingja.m
Sovétumbœtur
Bandamenn
ókyirast
Austurþýskir og tékkneskir leið-
togar óttaslegnir. Ungverjar og
Búlgarir jákvœðir
Sovétmenn em byrjaðir að flytja nýsköpunarstefnu sína út til bandalagsríkjanna við misjafnar undirtektlr. Myndin sýnir
utanríkisráðherrann Shevardnadze (annar frá hægri) í nýlegri heimsókn til Austur-Berlínar.
Umbótastefna Gorbatsjofs
sovétleiðtoga hefur skapað
óeiningu og vakið deilur meðal
félaga Ráðstjórnarríkjanna í
Varsjárbandalaginu. Breyting-
arnar, sem eru jafnhliða efna-
hagslegar og pólitískar, fela
meðal annars í sér að kosið
skuli um fleiri en einn fulltrúa
til æðstu metorða í valda-
flokknum, að menntamenn
njóti aukins frelsis og að vís-
indastofnanir og fyrirtæki njóti
víðtækara sjálfsforræðis en
áður.
Flestir leiðtoga ríkja í austur-
blokkinni eru komnir til ára sinna
og muna vel hverjar urðu enda-
lyktir fyrri umbótatilrauna í
löndum sínum.
Þegar Jósef Stalín safnaðist til
feðra sinna blésu þýðir vindar um
skeið úr austri. Víða í banda-
lagsríkjunum losnaði um ægi-
fjötra harðstjórnarinnar og menn
töldu betri tíð í vændum. Þær
vonir brustu fljótt. Innrás so-
véska hersins í Ungverjaland árið
1956 og blóðug átök verkamanna
og lögreglu í Póllandi og Austur-
Berlín bundu enda á allar draum-
sýnir manna um endurbætur í það
sinnið.
Síðari tíma tilslakanir, í
Tékkóslóvakíu 1968, sem um
margt voru keimlíkar núverandi
breytingum í Sovét, og í Póllandi
1980, hafa einnegin farið út um
þúfur. Vegna valdbeitingar eða
hótana þáverandi ráðamanna í
Kreml.
Það er því síst undrunarefni
þótt leiðtogar bandalagsríkjanna
flýti sér hægt. Þeir vita sem er að
andstaða við Gorbatsjof er um-
talsverð í sovéska skrifræðis-
bákninu og þeir minnast hins háa
falls annars „umbótamanns“,
Níkita Krúsjofs. Sjálfir komust
þeir margir til valda vegna vel-
þóknunar Brésnefs þess sem nú
er úthrópaður sem mikill hrak-
fallabálkur í Moskvu.
í Tékkóslóvakíu heldur um
valdataumana maður Húsak að
nafni. Ekki fer orð af ást hans á
lýðræði og valddreifingu enda var
það hann sem tók að sér að færa
stjórnskipulag landsins í fyrra
horf í umboði Sovétmanna eftir
að herir Varsjárbandalagsins
höfðu kæft „Vorið í Prag“ í ágúst
1968.
Hann virðist nú sæta aukinni
andstöðu því bæði forsætisráð-
herrann Lubomir Strougal og
utanríkisráðherrann Bohuslav
Chnoupek hafa lokið lofsorði á
hugmyndir Kremlverja. Líklegt
má telja að ef Gorbatsjof heldur
velli í Moskvu leysi annar hvor
þessara manna Húsak af hólmi
fyrr en síðar.
Erich Honecker leiðtogi
Austurþjóðverja var ekki síður
en Húsak mikill vinur og skjól-
stæðingur Brésnefs. Hann hefur
til þessa skellt skollaeyrum við
öllu umbótahjali kollega síns í
Sovét. Að undanförnu hefur mál-
gagn stjórnar hans, Neues De-
utschland, verið barmafullt af lof-
gerðarrullum um efnahagslegar
framfarir í landinu undir hans
stjórn. Hann hefur lagt á það ríka
áherslu að „sósíalisminn hljóti að
taka mið af aðstæðum í hverju
landi“.
Það hefur vakið athygli að
þrumuræða Gorbatsjofs á mið-
stjórnarfundi kommúnista-
flokksins á dögunum hefur litla
umfjöllum fengið í austurþýskum
fjölmiðlum. Hins vegar hefur
hún verið gefin út í Vesturþýska-
landi og kvað seljast einsog heitar
lummur. Forleggjarinn segir
sjálfsagt að senda ráðamönnum í
Austur-Berlín eintak berist frá
þeim pöntun.
Rúmenar hafa löngum farið
sínu fram í trássi við duttlunga
Kremlverja hverju sinni. Óvíða í
ríkjum Varsjárbandalagsins er
miðstýring og ríkisforsjá meiri.
Ceausescu forseti lét þau orð
falla nýverið að ekki kæmi til
greina að „snúa aftur til markaðs-
hyggju“ og vissu allir hver átti þá
sneiðina.
En ekki eru allir bandamenn
Sovétmanna jafn neikvæðir í
garð umbótastefnunnar. Þó-
nokkur umræða hefur átt sér stað
um hana í Póllandi og Búlgaríu
þó framkvæmdin láti á sér
standa.
Jákvæðastir hafa þó Ungverjar
verið og hefur háttsettur valda-
maður í Búdapest, Szueroes að
nafni, notað hástemmd Iýsingar-
orð í umfjöllun sinni um
breytingarnar. Einnig fagnaði
hann því að andófsmanninum
Andrei Sakarof skyldi heimilað
að snúa aftur til Moskvu því
„skortur á umburðarlyndi væri
hið mesta mein í stjórnmálum",
svo vitnað sé í mál hans.
Nú gæti farið svo að til tíðinda
dragi í bandalagsríkjum Ráð-
stjórnarríkjanna. Til þess benda
ummæli sem sovéski sendiherr-
ann í Bonn, Júlí Kvitsinský, lét
falla á blaðamannafundi í gær.
Hann sagði að byltingarkennd-
ar umbætur Gorbatsjofs stuðluðu
að því að gera sósíalismann að-
laðandi og að á því hlytu allir leið-
togar kommúnistaríkja í Evrópu
að átta sig.
Það getur því farið svo að ekki
sé langt að bíða þess að gömlu
brésnefistarnir verði látnir pakka
saman og kveðja víðar en í So-
vétríkjunum sjálfum.
-ks.
Föstudagur 13. febrúar 1987 ÞJÓÐVIUINN - SÍÐA 13