Þjóðviljinn - 25.02.1987, Qupperneq 7

Umsjón:
Ólafur
Gíslason
Sagna-
skemmtunin
góða
Sögusvuntan sýnir
SMJÖRBITASÖGU
eftir Hallveigu Thorlacius
Leikstjórn: Brynja Benediktsdóttir
Sögusvuntan er ferðaleikhús
fyrir yngstu áhorfendurna og er
ætlunin að sýning þessi verði á
boðstólum í leikskólum og dag-
heimilum landsins. Petta er eins
manns sýning, Hallveig stjórnar
sjálf öllum persónunum á litlu en
SVERRIR
HÓLMARSSON
skemmtilega útbúnu sviði. Hún
byrjar á því að segja á skemmti-
legan hátt frá ömmu sinni og
hvernig hún kynnti Hallveigu
fyrir söguhefðinni gömlu. Síðan
fer langur tími í að kynna sögu-
persónurnar og reyna að koma
sögunni í gang. Pað tekst ekki
fyrr en eftir margs konar
skemmtilegt vesen og verður
heill álfakóngur að koma til skjal-
anna.
Sagan sjálf er ofureinföld og
fjallar um drenginn Smörbita
sem býr í litlu koti með ömmu
sinni sem bakar bestu kleinur á
íslandi. Þá kemur til sögunnar
hressileg tröllskessa sem hefur
augastað á Smörbita til að elda af
súpu handa dóttur sinni. Henni,
tekst að koma Smjörbita ofan í
pokann sinn og útlitið er ansi
svart um stund, en allt fer sem
betur fer vel að lokum.
Þessa einföldu sögu flytur
Hallveig á mjög einlægan og fal-
legan hátt og kryddar mátulega
með kímni. Hún notar engin ódýr
brögð og engan hamagang til að
halda athygli barnanna heldur
treystir hún á söguna sjálfa. Og
það er henni óhætt því að allir
hafa gaman af góðri sögu ef hún
er vel sögð. Og Hallveig kann þá
list sem hún nam af ömmu sinni í
bernsku. Henni tókst með af-
brigðum vel að ná athygli barn-
anna og halda henni. Henni tókst
einnig að láta börnin taka virkan
þátt í sýningunni án þess að úr því
yrði tómur hávaði og læti. Og
með innilegri og fallegri fram-
setningu sinni tókst henni einnig
Hélt Egill höföi?
19da vísa Sonatorreks hefur
orðið fræðimönnum erfið viður-
eignar. Vísan er varðveitt ein-
ungis í Ketilsbókum og handrit-
um frá þeim runnum, en Ketils-
bækur eru 17du aldar eftirrit
skinnbókar frá um 1400. Sú
skinnbók er glötuð. Vísan er
þannig birt í nýrri útgáfu Svarts á
hvítu á íslendingasögum:
En mér fens
íföstum þokk
hrosta hilmir
á hendi stendur.
Máka eg upp
jörðu grímu
rínis reið
réttri halda.
Fens í fyrstu línu er leiðrétting
fyrir fannst, því varla hefur Agli
fundist neitt eins og síðari tíma
skáldum. Hrosta er ef, af hrosti
sem er meskt malt, til ölgerðar
haft. Hrostafen er þá öl og hilmir
hrostafens er Ægir. Þokk er þf. af
þokkur, sem er hugur. Fyrri hluti
vísunnar er því skýrður þannig:
Ægir stendur mér á hendi í þung-
um hug. Um skýringar á þessum
hluta vísunnar munu menn ekki
deila.
Seinni hlutinn er erfiðari viður-
eignar. 6ta vísuorð er þannig í
Ketilsbók: í aröar grímu. Sigurð-
ur Nordal hélt því fram að þetta
ætti að vera jörðu grímu og því
sömu merkingar og grímu grund í
20. vísu Egils sögu, andlit eða
höfuð. (Sjá Í.F. II, bls 253-4).
Helgi Hálfdanarson les í urðar
grímu ogþýðir það: í húmi heljar.
(Slettireka, bls. 31).
Jón Þór Jóhannesson
skrifar
Rínis reið (rinis reið í hdr.) las
Sigurður Nordal rýnnis reið, þ.e.
vagn hugsunarinnar, þ.e. höfuð-
ið. Helgi Hálfdanarson hyggur að
þarna eigi að standa ennis reið, en
það merkir einnig höfuð.
Ég held, að seinni hluti vísunn-
ar sé réttur upp tekinn þannig, og
enda miklu nær hinu elsta varð-
veitta handriti:
Máka ég upp
í örvar Grímu
rýnis reið,
réttri halda.
Gríma er eitt af tröllkonuheit-
um í Snorra-Eddu, tröllkona örv-
ar er höndin eða greipin, sem
heldur örinni áður en hún flýgur
af streng. Eitt tröilkonuheiti er
Harðgreip, annað Greip Geir-
röðardóttir. Og það er augljóst
að það er þetta heiti, greip, sem
Egill vill fá fram í 6tu línu. Og það
ræðst af því að rýnis reið er
auðvitað rúnakeflið eða áhaldið
sem rúnirnar voru ristar með.
Rýni er leitt af rún, og reið rúna
er skip rúna, sem að öllum líkind-
um er rúnakeflið. Orðið reið vís-
ar einnig til rúna því að reið er
heiti rúnastafsins r. Egill segir frá
því í seinni hlutanum að hann geti
ekki haldið rúnakeflinu réttu í
greipinni.
Og nú er komið að Egils sögu
að botna. Þar segir Þorgerður
Egilsdóttir við föður sinn í lok-
rekkjunni: „Nú vilda eg faðir að
við lengdum líf okkart svo að þú
mættir yrkja erfikvæði eftir
Böðvar en eg mun rista á kefli. “
Egill Skallagrímsson var svo
magnþrota eftir dauða Böðvars,
af völdum sjúkdóms, sveltu eða
sorgar, að hann gat ekki haldið
uppi rúnakeflinu eða hnífnum,
sem rist var með, í greip sinni. Því
lýsir hann í 19du vísu. Ægir stóð
honum á hendi í þungum hug.
Höfðinu hélt hann eins og fyrri
daginn og sjálfsagt hefur honum
ekki verið ljóst að hugsunin ætti
þar heima.
Hafi ég ekki sannfært alla um
að 6ta lína vísunnar þýði hönd þá
set ég hér aðra skýringu til vara.
Grímu, gæti verið misritun fyrir
Gymu en Gyma er eitt af jarðar-
heitum í Snorra-Eddu. En hönd
má kalla jörð vopna eða hlífa,
segir Snorri Sturluson. Og kemur
það þá í einn stað niður.
að hrífa fullorðna áhorfendur
með sér. Þetta er sýning sem
höfðar til allra aldursflokka og
það er miður að fullorðnir skuli
ekki fá tækifæri til að sjá hana
með börnum sínum.
Það er hins vegar gleðiefni að
yngstu áhorfendurnir, sem svo
oft verða útundan, skuli nú fá
svona góða og skemmtilega sýn-
ingu fyrir sig og vonandi að
Hallveig fái tækifæri til að gista
sem allra flesta leikskóla og dag-
heimili.
Sverrir Hólmarsson
Magnþrungin
rómantík
Píanótónleikar Erik Berchot í Norræna
húsinu
Ungur franskur píanisti, Erik
Berchot, lék um daginn í Nor-
ræna húsinu á vegum Alliance
Francaise. Þó hann hafi verið
með öllin óþekktur hér á landi, á
hann glæsilegan feril að baki og
hefur hlotið fjölda verðlauna,
austan hafs og vestan. Efnisskrá-
in sem hannlék var yndisleg. Fyr-
rihlutinn var Chopin, Impromtu í
Gesdúr, Sónatan í b-moll og b-
moll skersóið op 31. Þetta var
sterkur og kallmannlegur Chop-
in. Þó enginn yfirgengilegur há-
vaði, heldur skýrt móðtaður og
tilgerðarlaus leikur, þar sem
margslungið línuspil og hljómræn
fantasía hins pólsk-franska
meistara naut sín til hins ýtrasta.
Sérstaklega var sónatan áhrifa-
mikil, með dramatískum sigur-
vilja fyrsta og annars þáttar,
æðrulausri sorg þess þriðja og
ótrúlegri „abstraheringu" þess
fjórða, prestissimósins. Magnþ-
rungin rómantík án móðursýki.
Sama var reyndar uppi á tening-
num í skersóinu op 31 nr. 2, þar
heyrði maður harmljóðið á bak
við músíkina, hreint og tært svo
það lifir með manni lengi síðan.
Seinni hlutinn var helgaður
Debussy: 12 prelúdíum. Allar
eru þær perlur, því verður seint
neitað. En einhvrnvegin létu þær
mann ósnortinn eftir þennan frá-
bæra Chopin. Hverju um er að
kenna er þó allsekki ljóst og ein-
hvernveginn finnst manni að
Chopin og Debussy eigi að fara
vel saman á tónleikum. Þeir eru
svo ólíkir nema á blá-yfirborðinu
í teoríu. En það væri mikið ge-
fandi fyrir að fá að heyra Berchot
leika Debussy við betri aðstæður,
td. á betra hljóðfæri en þarna var
til staðar. Og sama gildir auðvit-
að fyrir Chopin. Og í öllu falli líða
þessir tónleikar seint úr minni.
LÞ
Miðvikudagur 25. febrúar 1987ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7