Þjóðviljinn - 18.03.1987, Blaðsíða 6

tnun dýrari. Hreiðurkassana ætt-
um við að smíða hér innanlands í
stað þess að flytja inn kassa, sem
hvorki eru betri né ódýrari, nema
síður sé.
Við þurfum að gæta þess vel,
að yfirleitt öll mistök, stór og
smá, leiða af sér aukinn fjár-
magnskostnað og það er fjárfest-
ingarkostnaðurinn, sem hefur
reynst of hár og þungbær fremur
en rekstrarkostnaðurinn.
Þekkingarleysið
þungt á voginni
- Hvað sýnist ykkur svo um
framtíð þessarar búgreinar?
- Það er nú því miður svo, að á
flestum sviðum, sem snerta þessa
búgrein, vantar okkur þekkingu.
Hennar höfum við verið að reyna
að afla okkur með dýrri reynslu.
Það er þekkingarleysi okkar á
þessu sviði, sem öðru fremur hef-
ur staðið loðdýraræktinni fyrir
þrifum. Sú þekking hefði þurft að
vera fyrir hendi í meira mæli áður
en ýtt var úr vör. Stjórnvöld
skorti skilning á því hvað þau
voru raunverulega að gera þegar
þau hvöttu bændur til þess að fara
af stað.
Við stefndum ekki rétt í upp-
hafi. Við áttum að byrja á'því að
styrkja myndarlega uppbyggingu
fóðurstöðvanna í stað fram-
kvæmda á einstökum búum.
Kannski má afsaka þetta með því
að loðdýraræktin var fljótvirk-
asta leiðin til þess að koma upp
einhverjum rekstri til að mæta
hinum harkalega og snögga sam-
drætti í hefðbundnum búgrein-
um, sem stefnt hefur verið og er
að, en vel að merkja - því aðeins,
að tilraunin tækist.
Nú fer það í vöxt, að bændur
kaupi sér paraðar minkalæður að
vorinu eða hvolpa að sumrinu.
Það getur verið skynsamlegt því
þannig er hægt að stytta bilið milli
fjárfestingar og tekna. Á þessu
eru menn að átta sig.
Okkur vantar ennþá sárlega
menntað fólk í þessari atvinnu-
grein, sem hefur síðan tíma og
afstöðu til að miðla þekkingu
sinni til loðdýrabænda. Ef við
nefnum hér nokkur atriði, sem
bráðnauðsynlegt er fyrir viðgang
loðdýraræktarinnar að unnið sé
að og komið í framkvæmd þá eru
það t.d. þessi:
1. Það þarf að fá hæft fólk til
þess að kenna rétt verk- og vinnu-
lag.
2. Það þarf að leiðbeina um
kynbætur og val á lífdýrum og
skipuleggja það sem best. Því
miður er lífdýrum, sem menn
hafa þurft að kaupa, haldið í
alltof háu verði. Sagt er að í þess-
ari verslun ríki frjáls samkeppni,
en sú er engan veginn raunin,
heldur bindast menn samtökum
um verðið.
3. Það þarf að veita góða ráð-
gjöf um allt, sem lýtur að bygg-
ingum.
4. Það þarf að leiðbeina
mönnum um reksturinn. Það eru
ýmsar leiðir til í sambandi við
fjármagnsútvegun en misdýrar
og hver er best?
5. Það þarf að leiðbeina
mönnum um fóðrið, meðhöndl-
un fóðursins og fóðurgerð og svo
sjálfa fóðrunina.
Það þarf að liggja sem ljósast
fyrir þegar í byrjun hvernig reka
eigi búið svo að dæmið gangi upp.
Menn verða að gera sér grein
fyrir því, að hér er verið að stofna
fyrirtæki og því þarf á allan hátt
að vanda vel til undirbúningsins.
í heild má segja að við þurfum
að afla okkur mun meiri þekking-
ar á þessari búgrein en við höfum
nú og bændur þurfa að eiga
auðveldan aðgang að henni.
Ef alls þessa er gætt, og raunar
ýmislegs annars, sem hér hefur
ekki verið drepið á, þarf vart að
efa, að loðdýraræktin eigi góða
framtíð fyrir sér hér á landi, voru
lokaorð þeirra Álfhildar Ölafs-
dóttur og Björns Halldórsonar.
- mhg
Greenpeace
Hvalir arfur mannkyns
Greenpeace sendir
alþingismönnum bréfum
íslenskar hvalveiðar:
Hvernig œtlum við að
bjarga mannkyninu ef
við getum ekki bjargað
hvölunum?
Umhverfisverndarmenn í
„Greenpeace hafa komið
nokkuð við íslenska sögu síð-
ustu árin vegna átaka um hval-
veiðar og nú síðast sendi Sví-
þjóðardeild þeirra bréf til ís-
lenskra alþingismanna og fjöl-
miöla. Erindið ber nafnið
„Upplýsingar um hvalveiði ís-
lendinga” og er á íslensku og
er sjálfsagt að láta
Greenpeace-menn eiga
beinan orðastað við lesendur
(millifyrirsagnir eru Þjóðvilj-
ans):
Næstum 15 ár eru liðin síðan
krafan um 10 ára alþjóðahval-
veiðibann kom fram í fyrsta sinn.
Það var á ráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna í Stokkhólmi um um-
hverfismál, þar sem einhver
spurði: „Ef okkur tekst ekki að
bjarga hvölunum, hvernig eigum
við að geta bjargað okkur sjálf-
um?”
Á ráðstefnu Sameinuðu þjóð-
anna árið 1972 var samþykkt
samhljóða ályktun þar sem mælt
var með því að ríkisstjórnir komi
sér saman um að styrkja Al-
þjóðahvalveiðiráðið til að auka
alþjóðlegar aðgerðir í
rannsóknaskyni. Þar var einnig
fjallað um mikilvægi alþjóðlegrar
samþykktar á vegum Alþjóða-
hvalveiðiráðsins sem ráðstefnan
taldi aðkallandi, með aðild allra
viðkomandi ríkisstjórna að 10 ára
hvalveiðibanni (í viðskipta-
skyni).
Líta má á hvalveiðar í dag sem
gott dæmi um hve skammsýnt
mannkynið er í nýtingu sinni á
auðæfum jarðar. Við ofnotum
jarðveginn, andrúmsloftið og
sjóinn, án þess að hugsa um kom-
andi kynslóðir. Ástæðan fyrir
þessu er oft græðgi, en hún getur
líka verið vanþekking. Við ættum
að hafa í huga málshátt frá Kenya
sem segir: „Berðu umhyggju fyrir
jörðinni - þú erfðir hana ekki frá
foreldrum þínum, heldur ertu,
með hana í láni hjá börnunum.”
Hvalurinn er spendýr sem lifir í
sjó. Hann andar með lungum og
fæðir lifandi afkvæmi sem eru
algerlega háð móðurinni bæði
hvað varðar fæðu og öryggi. Þró-
unarsaga hvalsins spannar
milljónir ára - ef hann deyr út þá
verður hann eflaust aldrei til
aftur.
Tímgun stóru hvalategund-
anna er mjög hæg. Sumar teg-
undir maka sig aðeins fimmta
hvert ár (s.s. búhvalurinn), aðrar
á tveggja til þriggja ára fresti.
Hvalurinn fæðir aðeins eitt af-
kvæmi í einu og er lengi að ná
kynþroska.
Við athugun gagna um hval-
veiði er það augljóst að hún hefur
beinst að stóru tegundunum.
Þegar tala þeirra minnkar það
mikið að ekki er lengur arðvæn-
legt að veiða þær er snúið að
minni tegundum. Nú er svo kom-
ið að um 90% hvalveiða beinast
að hrefnum sem eru næst minnstu
skíðishvalimir.
Margar tegundir, (þ.á m.
steypireyður, stærst allra hvala
og jafnframt stærsta dýr jarðar)
eru ekki aðeins orðnar óarðbærar
til veiða heldur eru þær að verða
aldauða.
Hvalveiðiráðið
Alþjóðlega ráðstefnan um
stefnumörkun í hvalveiðum var
fyrst haldin árið 1946 og Alþjóða-
hvalveiðiráðið hefur komið sam-
an árlega síðan 1949. Noregur og
ísland voru meðal fyrstu þjóð-
anna sem viðurkenndu ráðstefn-
una. Þær þjóðir sem fylgja regl-
um hennar hafa rétt á að gerast
aðilar hvalveiðiráðsins.
Hvalveiðiráðið var í mörg ár
samkunda hvalveiðiþjóða sem
höfðu þegar gert sér grein fyrir
mikilvægi þess að stýra veiðunum
í þágu veiðanna sjálfra. Ráðið
var sett á laggirnar til að „sjá fyrir
viðeigandi verndun á hvalastofn-
um til að hægt sé að þróa fram-
leiðslugreinina skipulega.” Með
árunum varð ljósara að eina
skynsamlega þróun hvalveiða var
að stöðva þær.
Eftir að ályktun Sameinuðu
þjóðanna um stöðvun hvalveiða
var samþykkt árið 1972 urðu
fleiri þjóðir aðilar að Alþjóða-
hvalveiðiráðinu og árið 1982
samþykkti meirihluti ráðsins
stöðvun hvalveiða frá og með ár-
inu 1986.
Vandamálið er hins vegar að
ráðið hefur ekki vald til að fylgja
tillögum sínum eftir, frekar en
aðrar alþjóðastofnanir. Þrjár
þjóðir hafa enn ekki viðurkennt
veiðistöðvunina: Japanir, Sovét-
menn og Norðmenn.
Þær vísindalegu rannsóknir
sem gerðar hafa verið og voru
grundvöllur að niðurstöðu ráðs-
ins voru unnar af Vísindanefnd-
inni sem samanstendur af bestu
hvalvísindamönnum heims og
hefur verið starfandi í mörg ár.
Þrátt fyrir mikil afköst nefnd-
arinnar er þekking á hvalnum
mjög takmörkuð og reyndar
langt frá því að vera fullnægjandi.
Alþjóðahvalveiðiráðið hefur því
ráðist í stórátak í þeim efnum
með aðild yfir 100 vísindamanna
bæði úr röðum hvalveiðiþjóða og
annarra þjóða. Verkefni þeirra
verður fyrstu árin að afla
fullnægjandi vitneskju um út-
breiðslu og stærð hvalastofna og
er búist við skýrslu frá þeim árið
1990.
Vísindarannsóknirnar
íslendingar halda því fram að
rannsóknir þeirra séu mikilvægt
framlag til þessa verkefnis en
staðreyndin er sú að áframhald-
andi hvaladráp getur ekki kennt
okkur neitt. Þar að auki hafa ís-
lendingar rokið til og drepið fjöl-
dann allan af hvölum án þess að
fá það staðfest að rannsóknir
þeirra hafi nookuð vísindalegt
gildi fyrir það sem verkefnið í
heild sinni stefnir að. Notkun ís-
lendinga á vísindalegum unda-
nþágum hvalveiðibannsins grefur
undan áhrifavaldi Alþjóðahval-
veiðiráðsins.
Þjóðir sem hafa áhuga á að
stunda hvalveiðar í vísindaskyni
þurfa að leggja áætlanir sínar
fyrir Alþjóðahvalveiðiráðið en
það hefur ekkert vald, hvorki til
að stjórna veiðunum né stöðva
þær. Alþjóðahvalveiðiráðið get-
ur sagt álit sitt en er í raun aðeins
ráðgjafi.
í umsókninni um leyfi verður
þó að geta sérstaklega um:
a) Hvert sé markmið veiðanna.
b) Fjölda, kyn, stærð og afbrigði
dýranna sem veiða á.
c) Hvaða möguleikar séu á þátt-
töku erlendra vísindamanna.
d) Hver geti verið áhrif veiðanna
á stofninn.
Meirihluti meðlima vísinda-
nefndar Alþjóðahvalveiðiráðsins
hefur þetta að segja um þátttöku
íslands í rannsóknunum: „Þær
upplýsingar sem yrðu líklega af-
rakstur þessarar leyfisveitingar
myndu verða lítil viðbót við þá
vitneskju sem þegar hefur verið
fengin, þó allar upplýsingar um
framkvæmd veiðanna séu vel
metnar.”
Sumir meðlimir vísindanefnd-
arinnar fóru jafnvel fram á að ís-
lenska ríkisstjórnin veitti ekki
leyfi til hvalveiða „þar til fyrir
lægi umsókn um leyfið sem
byggðist á þeirri auknu þekkingu
sem nauðsynleg er til að fram-
kvæma og stjórna slíkum rann-
sóknum.”
Gagnrýnin hefur þó verið enn
meiri í undirnefnd sérfræðinga
vísindanefndarinnar þar sem þeir
álitu að umbeðið veiðileyfi fæli
ekki í sér rannsóknir á þeim at-
riðum sem Alþjóðahvalveiði-
ráðið hafði þá þegar gefið for-
gang. Annars vegar töldu þeir að
bráðin væri óhentug til
rannsókna og hins vegar álitu
þeir að áður en frekari veiðar í
rannsóknaskyni færu fram skyldi
unnið úr þeim sýnum og þeim
upplýsingum sem þegar hafði
verið aflað.
Á fundi Alþjóðahvalveiðiráðs-
ins árið 1986 samþykkti vísinda-
nefndin sameiginlega ályktun um
að „sérstök leyfi yrðu veitt til vís-
indalegra rannsókna”. Sam-
kvæmt einni ályktuninni segir að
áður en viðkomandi ríkisstjórn
ákveður að fá leyfi til rannsókna
„þá ætti hún að íhuga hvort mark-
mið rannsóknarinnar féngist ekki
allt eins vel með öðru en banvæn-
um rannsóknaraðferðum”.
Ástæðan sem liggur að baki
svona ályktun er að sjálfsögðu sú
að þetta tímabundna hvalveiði-
bann var upphaflega sett til að
gefa hvalastofnunum tíma til að
jafna sig eftir margra ára rányr-
kju þannig að það þyrfti mjög
sterk rök til að hefja veiðar að
nýju.
Ríkisstjórn Islands hefur á-
kveðið að hafa að engu þessi til-
mæli en ef til vill mun íslenska
þjóðin eiga erfiðara með að van-
rækja þau tilmæli að „að loknum
rannsóknunum verði meirihluta
afurðanna neytt innanlands.”
Þessi tilmæli voru samþykkt til
þess að tryggja að tilgangur
veiðanna yrði í raun og veru vís-
indalegs eðlis.
Á þessum grundvelli hótaði
Bandaríkjastjórn refsiaðgerðum
á hendur ríkisstjórnar fslands og
túlkar orð vísindanefndarinnar
um að afurðanna skyldi fyrst og
fremst verða neytt innanlands á
þann hátt að ef meira en 49%
hvalkjötsins yrði flutt út þá
myndi Bandaríkjastiórn setja
efnahagsþvinganir á Islendinga.
Þetta kæmi íslandi í slæma að-
stöðu en hvað annað er hægt að
gera þegar heil ríkisstjórn, þrátt
fyrir vísindalega og lýðræðislega
málsmeðferð, neitar allri sam-
vinnu og að fylgja alþjóðalögum,
jafnvel lögum sem hún sjálf hefur
undirritað. Hvernig á okkur að
takast, mannfólkinu, að bjarga
jörðinni okkar þegar ábyrgir aðil-
ar eins og ríkisstjórnir hafa engan
áhuga á að leggja lið.
Því miður er hægt að nefna
fleiri dæmi í þessu sambandi:
Breska ríkisstjórnin hefur enn
ekki viðurkennt þá staðreynd að
mengun frá breskum iðjuverum
skaði og beinlínis eyðileggi
vistkerfi N-Evrópu. Danmerkur-
stjórn vill sökkva eiturgasvopn-
um í sæ jafnframt því sem hún
reynir að sannfæra aðrar þjóðir
um að sú lausn sé í raun og veru
engin lausn á hinum svokallaða
úrgangsvanda. Ríkisstjórn Svía
reynir að telja nágrannalöndum
sínum trú um að notkun Svía á
kjarnorku sé þeirra einkamál og
svo framvegis. Svo virðist sem
ríkisstjórnir eigi erfitt með að
sæta gagnrýni þegar þeirra eigin
heimalönd eiga í hlut en við verð-
um að gera okkur grein fyrir að
við lifum á einni plánetu og erum
algerlega háð ástandi náttúrunn-
ar.
Samkvæmt lögum Sameinuðu
þjóðanna (UN Law of the Sea)
eru hvalirnir arfur mannkynsins
og þess vegna er það á allra
ábyrgð að tryggja afkomu þeirra.
Dirfist ríkisstjórn íslendinga að
leggja þessar lífverur í hættu; líf-
verur sem bjuggu hér á jörðinni
milljón árum áður en maðurinn
kom til sögunnar?
Áhugi íslendinga kviknar allt
of seint. Það er litla vitneskju að
hafa af 800 dauðum hvölum um
það sem þúsundir dauðra hvala
hafa ekki getað upplýst okkur um
nú þegar. Ef ríkisstjórn íslend-
inga og vísindamenn hafa vís-
indalegar rannsóknir á hvölum
að markmiði ættu þeir að hafa
samvinnu við hópinn sem er nú
að gera skýrslu um útbreiðslu og
stærð stofnanna og byggir rann-
sóknir sínar á aðferðum þar sem
veiðar þurfa ekki að koma til.
Á árinu 1990 verður samþykkt-
in um alþjóðlegt bann við hval-
veiðum endurskoðuð í ljósi upp-
lýsinga um ástand hvalastofn-
anna og hvaða áhrif þetta tímabil
hefur haft á stofnana. Ekki er þó
mikil ástæða til bjartsýni þar sem
lífsskilyrði þessara spendýra eru
slæm, mengun og önnur röskun
kemur þar til og einnig er fjölgun-
in hæg innan stofnanna.
Dæmi um þetta er steypi-
reyðurin sem hefur verið friðuð í
22 ár án þess að stofninn hafi náð
sér upp að einhverju marki.
Reglugerðin sem var samin á
fundi Alþjóðahvalveiðiráðsins
árið 1975, um að ákvarða þyrfti
stærð stofnanna, var málamiðlun
milli ríkisstjórna sem vildu al-
þjóðlegt veiðibann og þeirra sem
ekki töldu sig tilbúnar til að sam-
þykkja þá lausn. Erindreki Mex-
íkó lét í ljós efasemdir sínar um
þessa málamiðlun og mælti
eitthvað á þessa leið: „Þeir sem
stóðu að þessari málamiðlun
verða þekktir sem hópur fárra
manna sem brugðust skuidbind-
ingum sínum við heiminn og
héldu hlífiskildi yfir örfáum
hvalföngurum í stað þess að
tryggja framtíð þúsunda hvala.
Skyldi þessi tilvitnun ef til vill
verða notuð í framtíðinni með
þeirri breytingu að í stað „hópur
örfárra manna” standi „íslenska
ríkisstjórnin” ???
6 SÍÐA - ÞJÓÐVIUINN Mlðvikudagur 18. mars 1987