Þjóðviljinn - 26.07.1987, Qupperneq 17

Nafn vikunnar
peysunum
heima
Frammistaða íslensku skák-
mannanna á erlendri grundu hef-
ur verið í sviðsljósinu að undan-
förnu. Á síðustu árum hafa ís-
lenskir skákmenn sífellt látið
meira til sín taka á stórmótum er-
lendis. Áhugi almennings fyrir
skákinni hefur líka aukist og þátt-
taka yngstu kynslóðarinnar verð-
ur meiri með hverju árinu. Ungir
sem gamlir hafa fylgst með okkar
mönnum í keppni við þá bestu í
heiminum og fullyrða má að
skákmenn þessarar fámennu
þjóðar koma fulltrúum stórþjóð-
anna ekki lengur á óvart. íslensk-
ir skákmeistarar eru ekki van-
metnir af fremstu skákmönnum
heimsins í dag.
Fulltrúi yngstu kynslóðarinnar
hefur vakið mikla athygli en hann
er Héðinn Steingrímsson, 12 ára,
nýkrýndur heimsmeistari í ald-
urshópi 10-12 ára. Foreldrar
Héðins eru þau Steingrímur
Baldursson og Fríða Ásbjörns-
dóttir sem fór með syni sínum í
ferðina. Héðinn er nýkominn
heim úr þessari frægðarför og við
spurðum hann:
Hvernig líður heimsmeistara í
skák þegar heim er komið?
„Mér líður ansi vel. í>að er
yndislegt að vera kominn til þessa
fallega lands aftur. Á íslandi er
best að vera.“
Hvar var þetta skákmót?
„Það var á Puertó Ricó í Kara-
bíska hafinu. Þarna var ansi mik-
ill hiti en hellirigndi oft á milli.“
Hvernig leið þér þarna? Var
aðstaðan góð?
„Mér leið ágætlega og það var
gott að fá tvo daga fyrir mótið til
að venjast þessu. Á keppnisstað
var loftkælingin svo mikil að mér
var stundum jafnvel kalt. Maður
gleymdi peysunum heima eða
datt allavega ekki í hug að hafa
þær með sér út. Maturinn var
ágætur en mér fannst kjöt-
skammturinn alltof lftill. “
Var þetta erfitt mót?
„Svona - ekkert sérstaklega
held ég. Þó voru þarna nokkrir
erfiðir andstæðingar eins og Ga-
briel Zalsmann frá Rúmeníu,
Dharsan Kumara frá Englandi og
Eran Liss frá ísrael sem varð í
öðru sæti á mótinu. Ég tók bara
hverja skák fyrir sig, hugsaði um
þá skák sem ég átti að tefla hverju
sinni en ekki um það hvort ég
ynni mótið. Það gekk upp.“
Hvernig bar það til að þú fórst
að tefla og hvað varstu gamallþá?
„Ég var í ísaksskóla og skóla-
stjórinn, Anton Sigurðsson, var
með skákæfingar eftir skólann. í
byrjun horfði ég bara á og fylgdist
með. Þannig lærði ég heilmikið.
Ég var 7-8 ára þegar ég byrjaði að
tefla. Svo tefldi ég mikið við afa
minn sem heitir Baldur Stein-
grímsson. Mig minnir að þetta
hafi gengið bara nokkuð vel frác
byrjun.“
Hefur þú unnið marga titla á
ferlinum?
„Ég varð íslandsmeistari í
yngsta flokki í fyrra. Nú, svo hef
ég þrisvar orðið Norðurlandam-
eistari, fyrst í 10 ára aldurshópi
og síðan tvisvar í 11-12 ára aldur-
shópi.“
En hver er besti árangur þinn
að þínu mati?
„Besti árangur minn er 5. sætið
á skákþingi Reykjavíkur í fyrra.
Það er mér mjög minnisstætt
mót.“
Hvað er núframundan hjá þér?
Ætlarðu að hvíla þig á skákinni?
„Ætli ég fari bara ekki í
sveitina. Ég hef verið í sveit í þrjú
sumur í Efri-Tungu í Örlygshöfn
við Patreksfjörð og mig langar að
fara þangað aftur. Það er gott að
vera í sveit og hjálpa til við bú-
störfin," sagði þessi yfirlætislausi
og efnilegi skákmeistari að lok-
um.
-GíS
LEIÐARI
Gott og vont í Veslurheimi
Bandaríki Norður-Ameríku eru skrítin
skepna, jafnvel fyrir okkur íslendinga sem höf-
um mátt una nauðungarsambýli við þarlendan
her hátt á fimmta áratug, jafnvel fyrir þær kyn-
slóðir sem með tilstyrk Marshall-aðstoðar og
engisaxnesks menningarþrýstings hafa verið
fóðraðar svo á Bandaríkjunum, til dæmis í kvik-
myndum og sjónvarpi, að mörgum finnst þeir
þekkja bandarískar stórborgir út og inn þótt þeir
hafi aldrei vestur farið.
Þessi framandleiki Bandaríkjanna í augum
íslendinga stafar af því öðrum þræði, að þrátt
fyrir allan ameríkanisma er íslenskt samfélag
rammevrópskt, og íslendingar þrátt fyrir sér-
stöðu sína Evrópumenn í öllu sköpulagi.
Afstaða manna hér á Fróni hefur mótast
nokkuð af þessum framandleika. Pólitík hefur
lengstaf skipt um íslenska ímynd Bandaríkj-
anna þeim sköpum að menn hafa þóst sjá í
vestri annaðhvort allt hvítt eða allt svart.
Og er þó bandarískt samfélag eitt hið marg-
brotnasta og flóknasta í heimi, hvort sem athug-
uð er landafræði, samsetning þjóðar, menning-
arblær, manneðli eða pólitík. Samfélag sem
virðist vaðandi í þversögnum, þjóðfélag himin-
hrópandi óréttlætis um leið og réttarkerfi er þar
eitt hið virkasta af öllum, land þarsem milljónir
dragafram lífið neðan hungurmarka, og hafa þó
Bandaríkjamenn skapað þróttmikla og lifandi
menningu, sem við hérmegin Atlantshafs þurf-
um síður en svo að skammast okkar fyrir að
hnusa af.
Þetta er undarlegt ríki; þeir drepa sjálfir höfr-
unga í milljónatali og telja sig þó þess umkomna
að veifa hótunarvísifingri að okkur sem drepum
þó ekki nema 120 hvali á ári. Þeir standa leynt
og Ijóst í því að velta lýðhylltum ríkisstjórnum í
öðrum löndum en eru heimafyrir svo fullir sið-
gæðisvitundar að forsetaframbjóðandi dregur
sig í hlé vegna þess að honum hlekktist á í
hjónabandinu.
Þau tíðindi vestra sem nú ber hæst í fjölmiðl-
um vekja jafnblendnar tilfinningar hjá íslenskum
Evrópumönnum og aðrar uppákomur í þessu
voldugasta ríki veraldar. Yfirheyrslur þing-
nefndar vegna írans-kontra-málsins hafa leitt í
Ijós að á vegum Bandaríkjastjórnar starfar lið
sem vinnur að því skipulega að fara í kringum
þá utanríkisstefnu sem opinberlega er kynnt. Á
vegum stjórnarinnar hafa íransmenn verið látnir
hafa vopn í skiptum fyrir gísla og til að liðka um
fyrir bandarískum áhrifum, þótt opinberlega sé
talinn versti glæpur að afhenda vopn til ajatoll-
anna í Teheran. Á vegum stjórnarinnar hefur
streymt fé til uppreisnarliðs sem Bandaríkja-
menn hafa skipulagt í Nicaragua, og var aldrei
meira en þegar slíkur stuðningur var beinlínis
bannaður af þinginu.
Böndin hafa borist að forseta landsins, sem
getur fagnað því að einn helsti samstarfsmaður
hans tók banasótt í miðju uppnáminu og getur
því ekki sagt til um hvort forsetinn vissi eða vissi
ekki. Sem raunar skiptir litlu máli nema form-
legu. Annaðhvort vissi forsetinn af atburðum og
er þá hinn versti skúrkur, sem raunar var vitað
áður, eða hann vissi ekki af atburðum vegna
þess að hann vildi ekki vita af atburðum þótt
hann vissi fullvel að atburðir ættu sér stað, og
stendur Ronald Reagan uppi jafnmikill skúrkur,
- sem flestir vissu sumsé áður.
í þessum yfirheyrslum, sem sjónvarpað er í
beinni útsendingu um öll Bandaríkin þykir einn
helsti delinn, Oliver North, sem uppvís er að
margvíslegu atferli ólöglegu, hafa staðið sig svo
vel, að um Vesturheim gjörvallan fer alda sam-
úðar og hrifningar. Og er farið að tala um hann
sem hugsanlegan forsetaframbjóðanda Repú-
blikana.
Hver skrattinn er að í svona samfélagi?
Og þrátt fyrir það svínarí sem yfirheyrslurnar í
Washington hafa leitt í Ijós getur Evrópumaður
ekki annað en dáðst í aðra röndina að þeim
heiðarleika sem er einn af mörgum þversagn-
arkenndum máttarstólpum í bandarísku stjórn-
kerfi. Heiðarleika sem sprottinn er af þeirri
grundvallarhugsun borgaralegs lýðræðis í
Bandaríkjunum að eftir allt saman sé ríkisstjórn-
in til fyrir þjóðina, og ekki þjóðin fyrir ríkisstjórn-
ina.
Þar af leiðir að þeir sem ríkisstjórnin þiggur
vald sitt frá hafa rétt til að vita hvað ríkisstjórnin
gerir, og hafa rétttil að segja ríkisstjórninni hvað
hún má ekki gera.
Þetta er mjög einfalt, þótt hákapítalísku
heimsveldi gangi brösullega að halda þessar
reglur sínar í heiðri.
Hérlendis, - og reyndar víðar í Evrópu -, er
hinsvegar einsog þessi hugsun sé bara til í yfir-
lýsingunum. Leyndin skal ríkja, þögnin geymir
best hina myrkari kafla í sögu stjórnkerfisins.
Nýleg innlend dæmi má taka úr meðferð Haf-
skipsmálsins, eða leynivörslu herskjalanna frá
1951.
Og sennilega stafar þetta af því að þótt lýð-
ræði sé hér játað í orði hafa stjórnvöld og emb-
ættismenn ekki ennþá vanið sig af því að þjóna
einvöldum konungum gegn þjóðum og fólki.
- m
Sunnudagur 26. júlf 1987 i ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 17