Þjóðviljinn - 16.12.1987, Qupperneq 10

Helga K. Einarsdóttir skrifar um barnabækur
Bók í svörtu og hvítu
Magnea frá Kleifum
Tobías, Tinna og Axel
Myndir eftlr Sigrúnu Eldjárn
Rv, Iðunn, 1987.
Sagan hefst í miðju sumar-
ferðalagi þegar Tinna hefur verið
reið í marga daga út af einhverju
bréfi. Sighvatur listmálari, faðir
Tinnu, Tobías vinur hennar,
köttur, kettlingar, Jóka og Trölli
(brúður) eru norður í landi á bfln-
um Blánef í sumarfríi. Tobías og
Tinna eru bæði 6 ára. Sagan ger-
ist síðan á leiðinni heim til
Reykjavíkur og þar fram til næstu
jóla.
Mæður beggja barnanna eru í
útlöndum í námi og móðir Tinnu
ætlar ekki að koma aftur. Tobías
kvíðir óskaplega fyrir skólanum.
Hann er fatlaður og á enga jafn-
aldra vini nema Tinnu, og er van-
ur því að honum sé strítt. En
hann eignast góðan vin, Axel,
sem er rauðhærður og með gler-
augu, og því smáfatlaður, og auk
þess nýfluttur í blokkina þar sem
þau öll búa. Tobías fær einnig
góðan kennara, „stelpu" með
hárið bundið í tagl. Og svo kemur
mamma Tobíasar heim í jólafrí,
og þá eru allar sorgir slökktar,
eða flestar...
Stór hluti bókarinnar er ævin-
týri og sögur sem Tinna segir.
Pau eru um allt mögulegt og eru á
víð og dreif um aðalsöguna og
gera hana stundum ruglingslega.
Allt sem höfundur boðar í
þessari bók er í sjálfu sér gott og
fallegt. Kærleikur, umburðar-
lyndi, virðing fyrir náttúrunni og
Iandinu, gildi listarinnar í lífi
fólks o.s.frv. Meira að segja
mæðurnar í sögunni fá lítilsháttar
uppreisn æru, þó að móðir Axels
túlki líklega skoðanir höfundar
þegar hún talar um að mæður eigi
að vera heima hjá börnum sínum.
Mamma Tinnu mátti til að fara út
í lönd því að sönglistin dró og
seiddi, og mamma Tobíasar er
orðin betri móðir en áður. Henni
þykir vænt um drenginn sinn, það
finnur hún þegar hún er búin að
vera í burtu frá honum. Enn sem
fyrr (í þessum bókaflokki um To-
bías og Tinnu) eru það þó mæð-
urnar sem eru „vondu“ aðilarnir í
fjölskyldunum. Það eru þær sem
eru ábyrgðarlausar, þær sem yfir-
gefa börn sín til að svala eigin
metnaði og löngunum. Móðir
Tinnu er m.a.s. líka óábyrg í ást-
um (þar er skýringin á bréfinu í
byrjun bókar). Hún finnur sér
annan mann og yfirgefur eigin-
mann og barn. Og Sighvatur
maður hennar, þetta englum líka
góðmenni, skilur hana svo vel.
Þessi afstaða til mæðranna er
dálítið sérkennileg, því að
ábyrgðarleysi feðra gagnvart
börnum sínum er svo miklu al-
gengara í þjóðfélaginu í kringum
okkur, en ábyrgðarleysi mæðra.
Þetta blasir við allt um kring, þó
að auðvitað séu ábyrgðarlausar
mæður til.
Það væri annars verðugt rann-
sóknarefni, og sennilega efni í
margar greinar, hví ýmsir ágætis
rithöfundar t.d. Ragnheiður
Jónsdóttir og Magnea frá
Kleifum fara svo illa með mæður
söguhetja sinna. Annað hvort
eru þær dánar áður en sagan
hefst, eða þær eru stórgallaðar á
flesta vegu. Hins vegar eru feð-
urnir miklu betri, og stundum
nærri algóðir, eins og Sighvatur
faðir Tinnu er í þessari sögu.
Hann er svo góður og fullkominn
að það er með ólíkindum. Alveg
ógeðslega góður sagði lítil stelpa
við mig um daginn. Hann verður
aldrei reiður eða geðvondur.
Hann er þolinmóður, blíður,
skilningsríkur, vitur, fordóma-
laus listamaður og náttúruunn-
andi. Að auki setur hann á lang-
ar, viturlegar ræður „um guð, al-
heiminn og sitthvað fleira“. Þá er
ég komin að helstu ókostum þess-
arar bókar. Persónurnar eru al-
góðar eða óttalega lélegar, þær
lélegu þó svolítið fjölbreyttari.
Höfundur predikar líka allt of
mikið. Atburðarásin verður of
hæg, og allt þetta góða kemst
ekki nærri eins vel til skila í pre-
dikunartón og ef það hefði flétt-
ast eðlilega inn í söguþráðinn og
persónur ekki verið alveg svona
hvítar eða svartar. Vegna þess
verður bókin bragðdaufari og á-
hrifaminni en ella. Magnea frá
Kleifum hefur margt vel gert sem
barnabókahöfundur, en þessi
bók er ekki meðal bestu bóka
hennar.
Myndir eru ágætar og falla vel
að texta. Pappír, prentun, band
og allt útlit bókarinnar er í besta
lagi, og ekki rakst ég á nema eina
prentvillu.
Bókin er fyrir 4-10 ára.
Helga K. Einarsdóttir
Árni Sigurjónsson
Ný bók um
Laxness og
þjóðlífið
Hjá Vöku-Helgafelli er kominn
út annar hluti af ritverki dr. Árna
Sigurjónssonar bókmenntafræð-
ings um Nóbelsverðlaunaskáldið
Halldór Laxness, Laxness og
þjóölífið 2: Frá Ylfíngabúð til
Urðarsels. í þessari bók er fjall-
að um skáldsögur Halldórs fram
á miðjan fjórða áratuginn, en sór-
stök áhersla lögð á Sjálfstætt
fólk.
Fyrsti hluti verksins kom út hjá
Vöku-Helgafelli í fyrra. Þar er
sagt frá árunum milli stríða, mikl-
um umbrotatímum í íslensku
þjóðlffi, ekki síður í skáldskap en
bókmenntum. Fjallað er um
Rauða penna og þá rithöfunda og
fræðimenn sem hæst bar í þjóðfé-
lagslegri bókmenntaumræðu
þess tíma með hliðsjón af starfi
og skáldverkum Laxness.
í Laxness og þjóðlífíð 2: Frá
Ylfíngabúð til Urðarsels fjallar
Ámi Sigurjónsson um stíl og hug-
myndir í skáldsögum Laxness,
um fjarlægð og sjónarhorn, nafn-
aval, grundvallarmynstur og trú-
arhugmyndir. Ýmislegt markvert
er dregið fram úr verkum höf-
undarins og er meðal annars fjall-
að um tengsl þeirra við lífssýn
hans, skoðanir og afstöðu
gagnvart viðfangsefninu.
Einnig er í bókinni rætt um við-
tökur þær sem verk skáldsins
fengu og fram koma umsagnir um
bækumar og deilur sem af þeim
vöknuðu. Aftast í bókinni er við-
amikil skrá yfir ritverk Halldórs
Laxness.
Dr. Ámi Sigurjónsson (f.
1955) lagði stund á bókmennta-
fræði við Háskóla íslands og síðar
við háskóla í Róm, Kaupmanna-
höfn, Konstanz og Stokkhólmi.
Árið 1984 varði hann doktorsrit-
gerð sína í Stokkhólmi. Hún fjall-
aði um baksvið Sölku Völku og
Sjálfstæðs fólks eftir Halldór
Laxness.
1. bindi bókaflokksins
íslensk
þjóðmenning
er komið út. Bókaflokkur-
inn er skipulagður sem 9
binda ritröð sem spannar
yfir rúm þúsund ár í ís-
lenskri menningarsögu. í
heild sinni verður þetta
mikla listaverk samið af
rúmlega 40 íslenskum
fræðimönnum.
1. bindið fjallar um uppruna og umhverfi íslenskrar þjóðar og
menningar. M.a. er leitast við að svara því hvers vegna íslendingar
virðast samkvæmt rannsóknum á ABO-blóðflokkunum skyldari írum en
Norðmönnum, með hvaða hætti íslensk náttúra hefur myndast og
mótast og hvernig og hvers vegna torfbærinn þróaðist í aldanna rás úr
tiltölulega rúmgóðum og vistlegum híbýlum í þröngar og dimmar
vistarverur. Á þriðja hundrað myndir eru í 1. bindinu, þar af 60 litmyndir.
ítarleg atriðisorða- og nafnaskrá fylgir.
Höfundar 1. bindisins eru 8 kunnir fræðimenn. Guðmundur Ólafsson
fornleifafræðingur, Haraldur Ólafsson mannfræðingur, Hörður Ágústs-
son listmálari, Páll Bergþórsson veðurfræðingur, Stefán Aðalsteinsson
búfjárfræðingur, Sturla Friðriksson erfðafræðingur, Þorleifur Einarsson
jarðfræðingur og Þór Magnússon þjóðminjavörður.
Póbaíitgáfan jóösaga
Guðrí*
Da^r

VATNIÐ
Guðmundur
Daníelsson
Sviprík og frumleg skáldsaga eftir einn af snjöllustu rithöf-
undum okkar nú á dögum. Svið sögunnar er Vatnið mikla í
ÞjóðvaUahreppi, vesturströnd þess með ógnarlegri gufuorku
sinni og væntanlegum aflstöðvabyggingum, eyjan úti í Vatn-
inu - Bjarteyja, höfuðstaðurinn, á Grundum - lítið þorp á
suðurströnd landsins. Tími sögunnar er áraskeiðið frá 1930
fram yfir 1950, en rætumar liggja aftur til ársins 1914. Þá varð
getnaður úti í Bjarteyju, þá varð dauðaslys á Vatninu. Eftir-
köst þessara atburða verða uppistaða sögunnar.
Bökaúlgöfa
4 2
Q
O
ö
bd
O
W
Þd
Þd
Q
Þd
Þd
LO
Þd
/YIENNING4RSJOÐS
SKALHOLTSSTlG 7. REYKJAVlK • SfMI 6218 22