Þjóðviljinn - 05.02.1988, Blaðsíða 8

HEIMURINN
Afstaða NATO er óráðin
Nú þarfaðfylgja INF-samningnum eftir, segir Egon Bahr,
sérfrœðingur vestur-þýska jafnaðarmannaflokksins
ísamskiptum austurs og vesturs ísamtali við tímaritið Der Spiegel
Bandarísk Lance-eldflaug. „Vlð getum ekki fallist á neina endurnýjun skammdrægu vopnanna."
Sp: Herra Bahr, hafiö þér ósk-
að yðar gamla andstœðingi,
Franz Josef Strauss, til ham-
ingju eftir að hann kom frá
Moskvu og viðurkenndi að So-
vétríkin hefðu ekki lengur nein
árásaráform gagnvart Vestur-
veldunum?
Bahr: Nei, það hef ég ekki gert,
en mér kom hins vegar í hug
sannleiksgildi orðanna að ferða-
lög séu menntandi...En hann
þurfti því miður að fara alla leið
til Moskvu til þess að komast að
þessum sannleika. Hann hefði
getað fengið hann með ódýrari
hætti hér heima. En allir, sem
komist hafa að réttri niðurstöðu,
eru engu að síður velkomnir í
okkar hóp, þótt síðbúnir séu.
Sp.: Eftir þessa skyndiuppgötv-
un Strauss virðist sem nýtt
tímabil sé hafið í Ostpolitik
Vesturþýskalands, þar sem
myndast hefur samsteypa allra
flokka: allt frá Egon Bahr
gegnum Hans Dietrich Gensc-
her til Strauss.
Bahr: Ég held að eitt sé óumdeil-
anlegt: baráttan um hina tvö-
földu núlllausn meðaldrægu
vopnanna er afstaðin. Nú getur
enginn afneitað þeim sannleik
sem einn af yfirmönnum vestur-
þýska hersins orðaði svo: því
sícammdrægari sem vopnin eru,
þeim mun þýskari verða áhrif
þeirra.
Sp. : Hvað þýðir það?
Bahr: Stóru flokkarnir deila ekki
lengur um það sín á milli hvaða
stefnu eigi að taka, því við erum
allir þeirrar skoðunar að nú megi
ekkert hlé verða, afvopnunin
verði að halda áfram, jafnt á sviði
kjamorkuvopna sem hefðbund-
inna vopna. Við getum deilt um
áfanga og hvernig þeim skuli náð,
en ekki um stefnuna. í því felst
hin mikla breyting frá því sem
áður var.
Sp.: Risaveldin eru sammmála
um vopnin sem geta grandað
þeirra eigin landi. Eftir INF-
samkomulagið virðist góður
möguleiki á því að samkomulag
náist um helmingsfœkkun
langdrœgra eldflauga. En hvað
er orðið af slökun hernaðar-
spennunnar í Mið-Evrópu,
stœrsta vígbúnaðarhreiðri
heimsins?
Bahr: Þetta er erfið spurning, og
þá verður að minni hyggju fyrst
að skilgreina markmiðin. Og þau
em einfaldlega fólgin í því að
skapa það ástand í Evrópu sem
geti tekið við af gagnkvæmri
hemaðarlegri ógnun, þar sem við
taki efnahagsleg samvinna og
friðsamleg samkeppni þessara
ólíku þjöðfélkagskerfa (sem
munu halda áfram tilvist sinni).
Það yrði nýr kafli í Evrópusögu
eftirstríðsáranna.
Sp.: Vegurinn þangað er ekki í
augsýn.
Bahr: Bíðið hægir, öryggismálin
em lykilatriðið, og um þau segj-
um við að í Évrópu verði að
byggja á lögmáli sameiginlegs ör-
yggis, en það felur í sér að ekkert
nlci, enginn íbúi, leigjandi eða
húseigandi í þessu evrópska húsi
eigi að búa við minna öryggi en
nokkur hinna.
Sp.: Er það í raun framkvœm-
anlegt?
Bahr: Það felur í sér að afnema
verður alla yfirburði á sviði hefð-
bundins vopnabúnaðar, hvar svo
sem þá er að finna. Það felur í sér
fækkun herliðs og vopna langt
undir það sem annar hvor eða
báðir aðilamir búa við núna. Og
það felur að lokum í sér að árás-
argetu aðilanna verði eytt og að
komið verði á fullkomlega ör-
uggu eftirliti með öllu saman. Þar
með höfum við skilgreint mark-
miðið, og þá getum við snúið
okkur að einstökum efnisat-
riðum.
Sp.: Getið þér sem reyndur
samningamaður við austur-
blokkina sagt okkur í grófum
dráttum hvaða skref séu vœn-
leg ef byggja á upp kerfisbund-
ið „getuleysi til árásar“ eins og
SPD talar um?
Bahr: Reynslan hefur kennt mér
að það þurfi að beita öðmm
samningaaðferðum við austur-
blokkina en innan vesturblokkar-
innar. En í öllu falli er þó betra að
vita fyrirfram hverju maður vill
ná fram áður en sest er að samn-
ingum, og þá jafnframt að fá úr
því skorið hvort gagnaðilinn sé
reiðubúinn að stefna að svipuðu
eða sama marki.
Sp.: Af síðustu yfirlýsingum
Gorbatsjovs að dœma verðurað
álykta að vilji sé fyrir hendi hjá
mótaðilanum fyrir takmörkun
kjarnorkuvopna og hefðbund-
inna vopna.
Bahr: Ég geng líka út frá því. Ég
hef líka lagt fram nokkur grund-
vallaratriði: útrýmingu yfir-
burða, jafnt öryggi o.s.frv.
Sp.: Hverju œttu Þjóðverjar að
svara Gorbatsjov?
Bahr: Þegar menn hafa náð ein-
ingu um grundvallarreglurnar -
og ég sé fyrir mér slíka einingu,
þá er að hefja næsta skref: hvaða
þýðingu hafa þessi grundvallar-
atriði fyrir einstakar tegundir víg-
búnaðar, fyrir einstök vígbúnað-
arkerfi, fyrir uppbyggingu herj-
anna, fýrir Norðurvænginn, fyrir
Suðurvænginn, fyrir Mið-Evró-
puríkin í NATO, fyrir staðsetn-
ingu vígbúnaðar, endurnýjun
hans og eftirlit með honum? Síð-
an myndi ég spyrja Sovétmenn
hvaða tölu þcir myndu vilja
nefna. Ef þeir vildu 10.000 bryn-
varða vagna á báða bóga, þá
myndum við takmarka okkur við
10.000, ef þeir segðu 15.000, nú
þá 15.000. En ennþá minna væri
einnig í lagi.
Það skiptir mig engu máli í
þessu sambandi, hversu margir
slflcir vagnar eru nú hér eða þar.
Það sem ég vil er að fest verði
með samkomulagi og síðan með
pottþéttu eftirliti hversu margir
megi vera og hvar þeir megi vera.
Ég hef engan áhuga á umræðum
um tölur um núverandi vígbún-
að, þær leiða bara út í villu.
Sp.:En þértókuð engu að síður
þátt í slíkri umrœðu í samn-
ingaviðrœðunum um hefð-
bundin vopn í Vínarborg þegar
þér voruð ráðherra.
Bahr: Já, það voru mikil mistök.
En mistökin eru til þess að læra
af. Deilurnar um talnatúlkunina
kostaði okkur tíu ára seinkun.
Við megum ekki endurtaka þessi
mistök.
En höldum áfram með leik
okkar: Ef Sovétmenn segja
10.000 brynvagnar hvorum
megin, þá spyrjum við næst:
hversu margir í Mið-Evrópu? Ef
þeir byðu 40% væri það rausnar-
legt. Og þannig verður það síðan
að halda áfram með hin vopna-
kerfin. Að lokum næðum við svo
langt að við hefðum eyðilagt ár-
ásargetuna.
Sp.: Hafið þérgefið upp á bát-
inn hugmyndina um skrið-
drekafrítt belti beggja vegna
landamœra Austur- og Vestur-
Þýskalands?
Bahr: Nei, alls ekki. Það væri
gott að hafa slflct belti, þar sem
sem minnst og helst ekkert af víg-
búnaði væri að finna, sem hægt
væri að nota til árásar.
Sp.: Að þungavopnin yrðu
dregin til baka?
Bahr: Fyrst í stað fækkun. Það
verður að nást sami varnarmáttur
á báðum vígstöðum á sama tíma.
Ég myndi hins vegar ekki vilja
leggja neinar hömlur á varnarvið-
búnað aðila, hversu vel þeir efldu
vamir sínar. Það verður að skapa
það ástand, að árás með hefð-
bundnum vopnum hefði í för með
sér óbærilega áhættu fyrir árásar-
aðilann. Árásaraðilanum verður
að vera það ljóst að grípi hann til
árásar bíði hans ekkert nema
ósigur. í því felst það sem við á
torskildu máli höfum kallað
„kerfisbundið getuleysi til árás-
ar“.
Sp.: Sovétmenn hafa tekið
þetta hugtak upp hjá sér.
Bahr: Já, og forseti Sambands-
lýðveldisins.
Sp.: En hvernig œtlið þiðykkur
aðfinna lausn á hinu flókna og
umdeilda vandamáli með
skammdrœgu eldflaugarnar?
Verður um þriðju núll-
lausnina að rœða?
Bahr: í augnablikinu fjallar
spurningin um það hvort þau 23
ríki sem eiga aðild að Vínarviðr-
æðunum um öryggi og samvinnu
fái umboð til þess að semja þar
um. Það mun fela í sér að þau
Evrópuríki sem eiga ekki kjarn-
orkuvopn fái aðgang að samn-
ingaborðinu um kjarnorkuvop-
nin. Annað væri ekki verjandi.
Sp.: Þessari kröfu verður varla
sinnt. Kjarnorkuveldin, hvort
sem það eru Englendingar,
Frakkar eða Bandaríkjamenn,
munu ekki veita þeirn kjarn-
orkuvopnalausu aðgang.
Bahr: Þar eruð þér of svartsýnn.
Þegar við höfum átt viðræður við
SED (Sósíalíska einingarflokk-
inn í Á-Þýskalandi) um kjarn-
orkuvopnalaust belti í Mið-
Evrópu, þá höfum við heyrt
margar gagnrýnisraddir innan-
lands og utan. Eina höfum við þó
aldrei heyrt: að við skulum í
fyrsta skipti hafa rætt um vopn,
sem við hvorki eigum né höfum
yfirráð yfir. Ég veit vel að við
munum aldrei fá neinn með-
ákvörðunarrétt um kjarnorku-
vopn.
Sp.: Ekki neins staðar frá?
Bahr: Hvergi. Það verður heldur
ekki um nein evrópsk kjarnorku-
vopn að ræða. Énginn þýskur
kanslari mun nokkum tíma fá svo
mikið sem meðákvörðun í formi
neitunarvalds. En þar sem hér er
um að ræða vopn, sem ógna til-
veru þjóðar minnar, og sem ég
hef engin yfirráð yfir, þá hef ég
engu að síður þann náttúrlega
rétt að fá að minnsta kosti að taka
þátt í samningaviðræðum um
þau. Við viljum ekki fá aðgang að
byssugikknum, heldur að samn-
ingaborðinu. Og mér þætti fróð-
legt að sjá þann sem vildi neita
okkur um þann rétt.
Sp.: Við erum ekki enn komnir
að þriðju núlllausninni. Verð-
ur um slíka lausn að rœða?
Bahr: Um þetta er mikið rætt.
Hvað varðar skammdrægar eld-
flaugar með kjarnorkuvopn, þá
hefur mótaðilinn yfirburði sem
samsvara 15 á móti einum. í
fyrsta lagi væri það sorglegt, ef
Ámeríkanar og Rússar settust nú
enn einu sinni að samningaborði
til þess að fjalla um mál, sem eru
þó fyrst og fremst okkar mál. í
öðru lagi myndi það valda mér
öðrum áhyggjum: þótt skamm-
drægu eldflaugarnar séu hættu-
legar, þá eru hin svokölluðu ví-
gvallarvopn sýnu hættulegri, en
það eru sícotvopn sem skotið geta
bæði hefðbundnum sprengjum
og smærri kjarnorkusprengjum.
Þau skipta nokkrum þúsundum
og eru staðsett í fremstu víglínu.
Hættan á að kjarnorkuþröskuld-
urinn verði yfirstiginn er mun
meiri með þessum vopnum held-
ur en með eldflaugum.
Egon Bahr er einn helsti sérfræðingur Vestur-
Þjóðverja í samskiptum við Varsjárbandalagsríkin
og hefur í áraraðir verið einn helsti
baráttumaðurinn fyrir bættri sambúð austurs og
vesturs í vestur-þýskum stjórnmálum. í
eftirfarandi viðtali greinir hann með einkarskírum
hætti frá þeim meginvanda sem NATO-ríkin
standa frammi fyrir eftir INF-samninginn og
hvernig umræðan sem nú á sér stað innan NATO-
ríkjanna snýr við Vestur-Þjóðverjum
8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN. Föstudagur 5. febrúar 1988