Þjóðviljinn - 12.04.1988, Blaðsíða 4

LEIÐARI
KLIPPT OG SKORIB
Hætta á ferðum
Haft er eftir talsmönnum vinnuveitenda aö kjarasamningar
nú og á undaförnum misserum hafi leitt til stöðugt aukins
kaupmáttar. Þessu finnst mörgum launamanninum erfitt aö
trúa og þeir eru fleiri en einn sem álíta aö kaupmáttur launanna
hafi einmitt dvínað að undanförnu og aö það eigi ekki síst við
um þá kjarasamninga sem gerðir hafa verið nú síðustu vikurn-
ar. Gjarnan er bent á að taxtakaup hefði þurft að hækka nú um
11-12% til að halda í við verðbólguna frá því í október en þá
voru síðustu launahækkanir samkvæmt fyrri samningum fé-
laga í Alþýðusambandinu. En í þeim samningum, sem nú er
verið að gera, er algengast að upphafshækkunin sé 5,1 %. Það
er því engin furða að margir telja að kaupmáttur launa fari
minnkandi en ekki vaxandi eins og talsmenn vinnuveitenda
vilja gjarna halda fram.
Þetta misræmi í lýsingum á breytingu kaupmáttar gæti átt
sér einfaldar skýringar. I öðru tilvikinu er rætt um heildartekjur
þar sem yfirborganir og greiðslur fyrir aukavinnu eru meðtaldar
en í hinu tilvikinu er miðað við taxtabundin laun fyrir dagvinnu.
Og það fer ekkert milli mála að heildartekjur launafólks hafa
hækkað mun meir en taxtakaupið. En það er líka alveg Ijóst að
sú tekjuhækkun hefur ekki dreifst jafnt til allra launamanna.
Hjá stórum hópi launafólks skiptir ekki öllu hvort viðkomandi
verkalýðsfélagi tekst að ná fram sæmilegum kauptöxtum.
Laun eru í mörgum tilvikum greidd samkvæmt persónulegum
samningum um yfirborganir eða launauppbót og stundum eru
gerðir innanhússamningar á vinnustað sem kveða á um
greiðslur ofan á taxtakaupið. Auðvitað er það eðlilegt að verka-
fólk nýti sér alla möguleika til að ná fram kauphækkunum en
auknar yfirborganir eru ekki líklegar til að auka veg verka-
lýðsfélaga því að þeir launamenn, sem yfirborgana njóta, vita
margir hverjir ekki hvert taxtakaupið er og hafa lítinn hug á að
berjast fyrir hækkun þess.
En svo er það hinn hluti launafólks, þeir sem ekki njóta
yfirborgana eða kaupauka og eru eru á strípuðum töxtunum,
eins og sagt er. Þetta fólk á mikilla hagsmuna að gæta að
taxtakaupið dragist ekki aftur úr verðlagsþróuninni. Skýrslur,
sem sýna að heildartekjur launamanna hafa aukist, duga
þessu fólki lítt ef taxtakaupið heldur ekki í við verðbólguna. Eigi
þetta fólk ekki kost á að bæta stöðugt við sig meiri og meiri
eftirvinnu, býr það við kaupmáttarskerðingu.
Innan eins og sama verkalýðsfélagsins geta menn því skipst
í mismunandi hagsmunahópa eftir því hvort þeir fá greitt eftir
grátlega lágu taxtakaupi eða hafa náð fram yfirborgunum. Það
má telja nokkuð víst að í verslunarmannafélögum gæti mjög
slíkrarskiptingar. Formaður Verslunarmannafélags Reykjavík-
ur taldi að það hefði verið afgreiðslufólk sem felldi nýgerða
samninga rétt fyrir páskana af því að meirihluti þess þægi laun
samkvæmt kauptöxtum. Aftur á móti ertalið tiltölulega algengt
að skrifstofufólk njóti einhverra yfirborgana.
Þetta sýnir að verkalýðshreyfingunni er nauðsynlegt að ná
taxtakaupinu að minnsta kosti upp í það sem raunveruleg
meðallaun eru hverju sinni. Að öðrum kosti er verið að dæma
hluta af launamönnum til að lifa við kjör sem samræmast ekki
ríkidæmi samfélagsins. Og fyrirtæki, sem vegna lélegrar
stjórnunar eða rangrar fjárfestingar geta ekki greitt
mannsæmandi laun, fá þá ávísun á framhaldslíf.
Ljóðið lifir
Miklar breytingar eiga sér stað á fjölmiðlum jafnframt því að
bylting er að verða á tómstundum þjóðarinnar. Sú bylting er
reyndar fyrst og fremst fólgin í stórauknu framboði á ýmiss
konar afþreyingu og þetta aukna framboð hefur geysimikil áhrif
á daglegt líf.
Margir óttast að viðkvæmum gróðri sé hætt í því fárviðri sem
dynur yfir á þessu sviði. Þess vegna er það gleðilegt að vin-
sældir Ijóðsins virðast ekki dofna. í Reykjavík var síðstliðinn
sunnudag boðið upp á Ijóðalestur í tveimur samkomuhúsum.
Og dagskrá ríkissjónvarpsins endaði það kvöld á Ijóðalestri.
Ljóðið lifir.
ÓP
Harmsaga
af bílum
Elín Pálmadóttir skrifar í
Gárum sínum í Morgun-
blaðinu nú um helgina um
ábyrgðarleysi þeirra sem
ferðinni ráða í stjórnmálum.
Nefnir hún ýmisleg dæmi
merkileg og vill fá að vita
hvernig „löghlýðið fólk“ eigi
að haga sér og „hver er rétt-
ur þess gagnvart þeim sem
lögin setja?“ Ekki vanþörf
að ræða það, vitanlega. En
síðan nefnir hún eitt dæmi
um umkomuleysi almenn-
ings sem vert er að skoða
nánar. Hún segir:
„Ekki alls fyrir löngu voru
tollar skyndilega lækkaðir á
bflum. Þar með lækkaðir í
verði allireldri bflarfólks.
Jafnframt leyfður óheftur
innflutningur á gömlum bfl-
um. Vitanlega tóku bflarnir
að streyma inn í landið.
Menn urðu standandi hissa á
því að fleiri bflar krefðust
rýmri vega og umferðarúr-
lausna. Ogfjölguðuslysum.
Bflainnflutningurinn er enn
að aukast, nú frá áramótum
fluttir inn 5000 bflar. Þegar
svo einstaklingurinn sem ný-
tti tollalækkunina er búinn
að fá sér bílinn, er honum
gert ókleift að eiga hann -
með lögum. Settur á hann
bifreiðaskattur og trygg-
ingagjöldin hækka svo að
mánaðartekj urnar duga
varla til, fyrir utan hækkaða
skatta með bensíninu. Ves-
alings borgarinn veit aldrei
hvaðan á hann stendur veðr-
ið. Hvenær fær hann um-
boðsmann til varnar nærsýn-
um alþingismönnum sem sjá
eðli kjörtímabila samkvæmt
ekki lengra en nefið nær?“
Samstilling
hjartnanna
Það er vafalaust rétt hjá
Elínu Pálmadóttur að uppá-
komur af þessu tagi eru oft
tengdar næstu atkvæða-
veiðum. En þar með er alls
ekki sagt, að bflaharmsagan
sem hún rekur eigi rætur
sínar að rekja til hugsunar-
lausrarskammsýni
stjórnvalda fyrst og fremst.
Öðru nær. Þegar dæmið er
skoðað er næsta auðvelt að
sjá alveg ákveðið pólitískt
mynstur, ef ekki stefnu, í
hegðun ráðherra og þing-
manna sem undir þá heyra.
Stjórnvöld reyna í þessu
dæmi að kaupa sér vinsældir
almennings með því að
lækka tolla og þar með sölu-
verð á bílum. Um leið reyna
þau að láta ríkissjóð halda
sínu með því að láta þeim
mun meira leka til hans af
bflaakstri Iandsmanna
(bensínskattar ofl. sem Elín
nefndi). Þetta byggist á
þeim einfalda líkinda-
reikningi, að menn taka vel
eftir þeirri stóru upphæð
sem þeir greiddu til að
eignast sitt hnoss, þeas bfl-
inn - en miklu síður eftir
hreyfingum á þeim smærri
upphæðum sem þeir eru að
greiða í viku hverri til að
halda bflnum gangandi.
Þetta er í rauninni mjög
einfalt dæmi - svo einfalt að
það er ofmælt að segja að
„vesalings borgarinn“ viti
aldrei á hverju hann á von.
Hann ætti að vita það fyrir
löngu. Sú hegðun
stjórnvalda sem að ofan
greinir er nefnilega ná-
kvæmlega sú sama og þeirra
sem selja bfla. Þeir reyna að
koma fólki á bragðið, gera
bflana aðlaðandi með því að
hafa kaupverð þeirra í lægra
Iagi. Hinsvegar reyna þeir
að hala sem mest inn á vara-
hlutum eins og verðkannan-
ir sanna. Allt í anda þeirrar
sálfræði sölumennskunnar
sem segir: þú iðrast ekki
eftirá.
í bflasögunni sem flaut á
Gárum Elínar Pálamdóttur
haga ráðandi stjórnmála-
menn og bflasalar sér alveg
eins. Ogsú ramma
heimspekilega eða siðferði-
lega forsenda sem þeir gefa
sér er þessi: því fleiri bílar,
þeim mun betra. Það er gert
ráð fyrir rammri samstöðu
um það, að í rauninni sé það
mælikvarði á gæði eins
þjóðfélags að hver þegn á
aldrinum sautján ára til
sjötugs ( eða meir) sitji við
stýri í eigin bíl og bfllinn -
það er hamingjan og frelsið.
Bfllaus maður er ófrjáls,
asnalegur og hallærislegur
og fær ekki að vera í friði
með sína sérvisku nema
hann setji upp auðmjúkan
afsökunarsvip og segist vera
íhjartavernd. Ogsvosem til
að tryggja að bfllinn haldi
sínum sessi í sálarstofunni,
og sé tekinn fram yfir aðrar
þarfir fólks, þá verður til hin
fróðlega og útsmogna
samstilling stjórnmála og
sölunauðsynjar: ódýr kaup
endýrnotkun.
Ekki við bjargandi
Tíminn er í leiðara sínum
nú um helgina að gera grín
að Jóni Baldvin fjármála-
ráðherra fyrir yfirlýsingar
hans og auglýsingar um að
hann ætli að finna óráðsíu-
lekann í ríkisbúskapnum og
setjaundirhann. Blaðið
glottir vorkunnsamlega með
lífsþreyttri lífsreynslu Fram-
sóknarmaddömunnar og
segir: ojæja, annað einshef-
ur maður nú heyrt. Síðan
huggar blaðið fjármálaráð-
herra með þessum orðum
hér:
„Það hefur komið fyrir
bestu lækna að sauma sam-
an aftur í flýti er þeim varð
ljóst hvað fyrir innan bjó.“
Með öðrum orðum: það
þýðirekkert, segirTíminn,
að brydda upp á neinum
breytingum í íslensku
stjórnkerfi: - það er haldið
krabbameini á háu stigi og
verðurekki viðbjargað. Og
gerast nú fleiri byltingar-
menn en við hugðum: slíkur
dómur hlýtur náttúrlega að
kalla á það næst, að menn
slái af kropp hins gjörspillta
skipulags og veki upp annan
ístaðinn. Eða hvað? Eðaá
hérbetur við að líkjaTíman-
um við kapítalistann sem
sagði: Það getur vel verið að
við séum á leið til helvítis, en
ég ætla þangað á fyrsta far-
rými.
ÁB.
þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Utgofandi: Útgáfufólag Þjóöviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Arnason, Ottar Proppé.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Biaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hjörleifur
Sveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur Gíslason, Ragnar
Karlsson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.). Sævar
Guðbjörnsson, Tómas Tómasson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útiitsteiknarar: GarðarSigvaldason, MargrétMagnúsdóttir.
Framkvæmdastjóri: HallurPáll Jónsson.
Skrifstofustjóri:Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Augiýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Olga Clausen, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ÓlafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 60 kr.
Helgarblöð:70kr.
Áskriftarverð á mánuði: 700 kr.
4 SÍOA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 12. apríi 1988