Þjóðviljinn - 04.05.1988, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Kjamorkuvopn
um borð í herskipum
Kosningar í Danmörku hafa beint athygli manna aö kjarnork u-
vopnum þeim sem komið hefur veriö fyrir í kafbátum og
öðrum herskipum. Eins og menn rekur minni til samþykkti
danska þingið að Natóherskipum, sem leituðu hafnar í Dan-
mörku skyldi gerð grein fyrir því sérstaklega, að kjarnorkuvopn
væru óvelkomin í danska landhelgi. íhaldsstjórn Pouls Schlut-
ers tók þetta óstinnt upp, hershöfðingjar Nató í Brussel urðu
hinir verstu - og þetta mál varð sá stóri dropi sem fyllti mæli
pólitískrar kreppu þar suður við Eyrarsund.
Mönnum gæti sýnst sem hér hefði lítil þúfa velt þungu hlassi.
En hér er reyndar stærra mál á ferðinni en menn almennt gera
sér grein fyrir. Eða svo þykir þeim sem skoðar ályktun sem sjö
ágætir friðarrannsóknarmenn hafa sent frá sér nýlega. Þar
leggja þeir einmitt sérstaklega þunga áherslu á nauðsyn þess
að stórveldin láti af þeim ósið, að vilja hvorki játa né neita því að
herskip þeirra hafi atómvopn um borð þegar þau leita hafnar í
öðrum löndum.
Um leið er hvatt til þess, að öll ríki sem ekki ráða yfir kjarnorku-
vopnum fylgi stranglega eftir þeirri stefnu „að banna aðgang
að sinni landhelgi framandi herskipum sem ekki veita nægi-
legar tryggingar fyrir því að þau fari ekki með kjarnorkuvopn".
Ástæðan fyrir því að friðarrannsóknarmenn úr ýmsum áttum
sameinast í yfirlýsingu, sem stofnun er nefnist Transnational
Foundation for Peace and Human Reasearch, sendir frá sér,
er einkum þessi hér: Þótt nokkuð hafi miðað í afvopnunarátt á
afmörkuðum sviðum hefur vígbúnaðarkapphlaupið á höfum úti
haldið áfram og er nú sá vettvangur þar sem harðast er fram
anað. Risaveldin hafa nú um 8500 kjarnaodda um boð í kafbát-
um sínum á alls um 1600 eldflaugum. Önnur kjarnorkuveldi
hafa um 200 eldflaugar búnar kjarnaoddum um borð í sínum
kafbátum. Risaveldin eiga meira en 900 skip sem geta notað
kjarnorkuvopn og um 6200 skammdræg eintök af slíkum vopn-
um hafa ekki enn komið á samningaborð stórveldanna.
Höfundar ávarpsins benda á það, að óttinn við að kjarnorku-
stríð geti byrjað á höfum úti hljóti að vera mjög útbreiddur
vegna þess ekki síst, að meðal herstjóra er sú skoðun útbreidd
að það sé auðveldara að „takmarka" kjarnorkustríð á hafi úti
en á landi. Því beri að leggja sérstaka áherslu á aðgerðir sem
komi í veg fyrir að slys og mistök, sem eru enn líklegri á sjó en
landi, leiði til þess að vígbúnaðarkapphlaup með tilheyrandi
taugastríði verði að stórslysi.
Því er lagt til aö afvopnunarviðleitni verði beint alveg sérstak-
lega að herflotum austurs og vesturs. Strax þurfi að „frysta"
fjölda hinna skammdrægu kjarnavopna sem á skipum eru og
hefja samninga um þau vopn, ekki síður en þau langdrægu.
Draga skuli úr slysahættu með því að semja um hafsvæði þar
sem dregið verður úr umferð herskipa. Ennfremur verði að sjá
til þess að þau kjarnorkuvopnalaus svæði sem nú þegar eru til
verði virt skilyrðislaust.
Og þar með er komið að þeim hugmyndum sem snúa bæði
að Dönum í kosningaskapi og okkur íslendingum. Friðarfræð-
ingar leggja til að allar stjórnir sýni af sér frumkvæði í þá veru að
koma á kjarnorkuvopnalausum svæðum. Norðurlanda er þá
sérstaklega getið: þau þurfi að halda sem best vakandi kröf-
unni um kjarnorkuvopnalaus svæði og samkomulag margra
aðila um tryggingu þess. Norðurlönd eru hvött til þess að fá
Sovétmenn til að takmarka flotaæfingar sínar við Barentshaf
og Bandaríkin til að fara ekki með slíkar æfingar norður fyrir línu
sem dregin væri frá Grænlandi um (sland og til Suður-Noregs -
til að tryggt sé að ekki komi til „misskilnings" vegna æfingaum-
svifa þessara aðila.
Það er einnig lögð áhersla á það að svæði sem séu með öllu
laus við skip búin kjarnavopnum séu einkar þýðingarmikil ein-
mitt fyrir Norðurlönd. Og sé það ekki nema eðlilegt að Norður-
lönd taki að sér frumkvæði til að fá þetta mál sem fyrst á
dagskrá og til afgreiðslu.
Sem fyrr segir: það er ekki að ástæðulausu að andúð á
nærveru herskipa með kjarnorkuvopn innanborðs hefur orðið
að pólitísku stórmáli í Danmörku. Um leið er rétt að árétta það,
að varhugavert er að láta úrtölur þeirra Natómanna svæfa sig,
sem reyna að gera sem minnst úr þessum málum.
áb.
KLIPPT OG SKORIÐ
Haustkosningar?
Þaö er mörg mæðan hjá
honum Davíð Oddssyni
borgarstjóra í Reykjavík. í
nýjasta tölublaði af tímarit-
inu Heimsmynd er viðtal við
þennan merka mann og
kemur þar fram að það eru
ekki bara borgarmálin sem
hann hefur áhyggjur af held-
ur sjálfur Sjálfstæðisflokk-
urinn líka. Það er reyndar
engin furða því að sam-
kvæmt viðtalinu kæmi það
borgarstjóranum ekki á
óvart að hann brysti á með
alþingiskosningar í haust og
oft hefur Sjálfstæðisflokkur-
inn verið í betra kosninga-
formi en einmitt þessa dag-
ana.
Davíð telur reyndar að
farið hafi fé betra þar sem er
ríkisstjórn fóstbróður hans
Þorsteins Pálssonar. Hann
er inntur eftir því hvort hann
telji Framsókn vandræða-
barnið í nkisstjórninni.
„Það er ekki bara Steingrím-
ur,“segirhann. „Þetta kem-
ur upp í hverju málinu á fæt-
ur öðru þar sem þingmenn
Framsóknar eru í beinharðri
andstöðu við ríkisstjórnina
og það pirrar hina stjórnar-
flokkana óskaplega. Það
skapar þrúgandi andrúms-
loft í ríkisstjórninni. Þannig
að eins og þessi ríkisstjórn er
núna þá væri enginn sökn-
uður að henni þótt hún
færi.“
Dúllað í
ráðuneytum
Okkur dauðlegum kann
að finnast borgarstjórinn
tala með nokkurri léttúð um
ráðherradóm. En skoðanir
Davíðs byggjast að sjálf-
sögðu á yfirburða stöðu
hans. Hann sér að í raun eru
ráðherrastöður það ómerki-
legar að það skiptir ekki öllu
hverjir skipa svo lág emætti.
Davíð bendir á hve borg-
arstjórastaðan í Reykjavík
sé mikil stjórnunarstaða og
segirsvo: „Efþúskoðar
stöðu ráðherra þá er það allt
annars konar staða.
Ráðherrann situr í sínu
ráðuneyti með sína 5-6
starfsmenn sem hann er í
beinu sambandi við og er að
dúlla við að setja reglugerð-
ir. Það er engin raunveruleg
stjórnun sem á sér stað í
ráðuneytunum.“
Hér talar „sterkur" mað-
ur og því er ástæðulaust að
hlusta ekki grannt þótt
klippara og mörgum öðrum
sýnist að úr því sem komið
er geti blessuð ríkisstjórnin
sem hægast átt það til að
tóra fram á næsta vor.
Loksins, loksins
En það eru ráðhúsmál
Reykvíkinga sem fá einna
mest pláss í viðtalinu við
borgarstjórann. Honum
finnst felast hroki hj á „þessu
fólki sem vill eigna sér þessa
tj örn, hafa hana sem ein-
hvern poll fyrir sig. “ Borgar-
stjóri upplýsir síðan hvað
hann er raunverulega að
gera og satt best að segja
hlýtur öllum Reykvíkingum
að verða hughægt að vita að
þar fer duglegur drengur
sem ekki liggur á liði sínu:
„Ég er að reyna að gera
þessa tjöm núna aðgengi-
lega fyrir alla Reykvíkinga
sem ekki hefur verið raunin.
Þetta fólk (þ.e. fóikið sem er
að rífa kjaft út af ráðhúsinu,
insk. klippara) hefur aldrei
dýft hendi ofan í Tjörnina til
þess að fá tilfinningu fyrir
henni og það hefur aldrei
skrifað grein í blöðin um
það, að það ætti að gera
eitthvað til að bæta um-
hverfi Tjarnarínnar, aldrei
minnstáþað."
„Ég er að reyna að gera
allt fyrir Tjörnina. Eins og
þú getur séð er ég að láta
Iaga austurkantinn, þar sem
enginn hefur getað komist
að henni lengi. Tjarnargötu-
megin hefur enginn getað
komist að henni. Ég er að
látabreyta því.“
„Ég er bara að byggja upp
þessa borg. Það hefur ekk-
ert verið gert í miðbænum í
40-50 ár. Ég er að bara að
gera það sem þarf að gera.
Nú er loksins verið að gera
eitthvað. Auðvitað getur
það verið viðkvæmt mál.
Það þarf töluverða festu og
hörku til þess. Ég er alveg
maðurtil þess.“
„Onkel Joakims
pengetank“
Líkast til er ráðhúsið hans
Davíðs svo langt fram
gengið að orðið er of seint
að koma með ábendingar í
málinu. Þó getur klippari
ekki stillt sig um að taka
undir með Gesti Guð-
mundssyni en hann benti á
nýstárlega hugmynd í Þjóð-
viljanum í gær. Hún byggist
á nýtingu á glæsihúsi Seðla-
bankans sem Gestur
reyndar leyfir sér að kalla
upp á dönsku „Onkel Joak-
ims pengetank“ . Eins og
menn muna byggði Seðla-
bankinn þetta stórhýsi án
þess að spyrj a alþingi eða
ríkisstjórn leyfis og nýtti til
þess fé sem honum hafði
græðst, líklega vegna góðrar
stjórnunar á bankanum. En
nú berast fregnir af því að
bankinn sé rekinn með tapi
er nam 1100 milj ónum á síð-
asta ári.
„Ef maður leyfir sér það
óþjóðlega athæfi að hugsa
röícrænt, þá hljóta að gilda
sömu reglur um ágóða og
halla.þ.e. aðNordal oghirð
hans verði að standa þjóð
sinni skil á þeim 1100 milj-
ónum sem þeir hafa nú tap-
að, rétt eins þeir máttu áður
ráðstafa ágóðanum að eigin
vild...
Nordal lætur af hendi lén
sitt á Arnarhóli og þá höll
sem hann hefur reist á því.
Þangað flytur annar kóngur,
Bubbi eða Davíð að nafni,
með allt sitt lið, enda er
staðsetningin ákjósanleg
fyrir ráðhús. Þar með er
hægt að hætta við að byggja
ráðhúsið eða ráðhöllina í
Tjöminni... en Jóhannes
getur tekið borgarskrifstof-
umar í Pósthússtræti (og
jafnvel víðar) upp í mismun-
inn, og ættu þau hús að
nægja hirð hans til þeirrar
iðj u að flytj a peninga af ein-
um reikningi yfir á annan.“
ÓP
þlÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Rltstjórar:Árni Bergmann, MörðurÁrnason, óttarProppé.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hjörleifur
Sveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, ólafurGíslason, Ragnar
Karlsson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.), Sævar
Guðbjörnsson, T ómas Tómasson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlltsteiknarar: GarðarSigvaldason, Margrét Magnúsdóttir.
Framkvæmdast jóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjórl: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður HannaSigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Olga Clausen, Unnur
Ágústsdóttir.
Simavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, HrefnaMagnúsdóttir.
lnnhelmtumenn:BrynjólfurVilhjálmsson,ÓlafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 60 kr.
Helgarblöð:70 kr.
Áskrlftarverð á mánuði: 700 kr.
4 SfÐA - ÞJÓÐVILJINN Mi6vikudagur 4. maí 1988