Þjóðviljinn - 08.05.1988, Blaðsíða 8

Eg forðast allt sem
Þaö sem við geröum meö
abstraktmálverkinu var aö
láta myndina gerast á fletin-
um en ekki úti í náttúrunni eins
og tíðkaðist í íslenska lands-
lagsmálverkinu. Menn höfðu
alltaf tengt bláa litinn við him-
ininn eða hafið, en við slitum
hann úr tengslum við náttúr-
una og litum bara á hann sem
andstæðu við til dæmis gult.
Annars hef ég unnið svo lengi
með liti að ég er hættur að
botnanokkuðí þeim. Þaðer
línan sem skiptir meginmáli í
mínu málverki, en þó get ég
ekki sagt þér út á hvað hún
gengur. Eg hef hins vegar lagt
áherslu á það að línan sé ekk-
ert hikandi og að liturinn sé
ekki hérumbil, helduralveg
blár. Allt sem er hérumbil hef-
uraldrei höfðaðtil min, það er
eins og sósíaldemókratarnir
sem geta unnið með ölium...
Þetta sagöi Karl Kvaran
listmálari þar sem ég hitti hann á
vinnustofu hans og heimili á efstu
hæö símahússins við Austurvöll.
Þar hefur Karl unnið að myndlist
sinni síðastliðin 30 ár og ekki
fengist við annað en línur og liti.
Og nærri hálfrar aldar reynsla
hans af glímunni við myndflötinn
hefur kennt honum þá sparsemi á
stóru orðin sem við sjáum endur-
speglast í verkum hans þar sem
allt stefnir til einfaldari og skýrari
framsetningar og þar sem línurn-
ar verða þeim mun hlaðnari
merkingu sem þær eru færri og
Iitirnir tala þeim mun sterkar til
okkar sem andstæður þeirra eru
hreinni og klárari. Og þegar ég
spurði hann hvort hann fengi
aldrei þá tilfinningu að þessi
myndflötur með sínum línum og
litaandstæðum væri þröngur
starfsvettvangur svaraði hann:
-Nei, síður en svo, í línunni rúm-
ast svo margt og hún dugir mér
prýðilega. Menn hafa bent mér á
að það sé mikið af bognum línum
í mínum myndum...ég held að
það skipti ekki svo miklu máli á
meðan ekki er eitthvað bogið við
myndirnar...
Það er lítið um það sem telst til
nútímaþæginda á vinnustofu og
heimili Karls Kvaran. Myndir
standa í stöflum meðfram veggj-
um, trönur eru á miðju gólfi með
ófullgerðri mynd, litaslettur
margra ára þekja gólfið og á vinn-
uborðinu eru haugar af litatúp-
um, skyssum og pappírum. Einn
kollur og hægindastóll og skápur
með plötusafni og nokkrum
bókum um myndlist. En á bak við
málaratrönurnar er heimilisdýr-
gripurinn, splunkunýr skápur
með hljómflutningstækjum og
hátölurum sem virðast geta nægt
heilum hljómleikasal.
- Ég er með dellu fyrir hljóm-
flutningstækjum, segir hann, - en
hún er fyrst og fremst tæknileg,
því ég hef ekkert vit á tónlist.
Við komum okkur fyrir í
fremri stofunni þar sem er gamall
legubekkur og hægindastóll og
borð sem er hlaðið yfirfullum
öskubökkum, pípum og píputó-
baki. Á veggjunum hanga nokk-
ur ófullgerð málverk og nokkrar
fjölskylduljósmyndir eru á veg-
gnum í einu hominu. Karl er orð-
inn einbúi í þessu húsi, konan
dáin og börnin flogin úr
hreiðrinu, og það er greinilegt að
innan þessara veggja stefnir allt
að einu marki, hinni hreinu og
sönnu línu sem í spennu sinni og
sveigju birtir af lítillæti sínu það
sem kannski er endanlega hægt
að segja í mynd: hið hreinrækt-
aða form.
- Hvenær byrjaðir þú að fást
við myndlist?
- Ætli ég hafi ekki verið 15 ára
þegar ég fór í teikniskóla til
þeirra Marteins Guðmundssonar
og Björns Björnssonar. Eftir það
fór ég líka til þeirra Jóhanns Bri-
em og Finns Jónssonar, það var á
árunum 1941-42. Það var Finnur
sem sagði að línan í myndinni
skipti öllu máli, að hún væri nógu
kröftug. Jóhann sagði hins vegar
að aðalatriðið væri að hafa enga
línu, því línan væri ekki til. Þegar
menn voru orðnir þreyttir á þess-
ari þrætu hættu menn í þessum
skóla. Svo fór ég í Handíða- og
myndlistaskólann þar sem Þor-
valdur Skúlason var aðalkennar-
inn, þá nýkominn frá námi. Hann
hafði mjög ákveðnar skoðanir og
var bæði greindur og áhrifamikill
sem kennari. Hann og Jóhann
Briem voru af gagnstæðum skóla
°g gjörólíkir, en báðir sannir í því
sem þeir voru að gera og gegnum-
vandaðir málarar.
Síðan lá leiðin til Kaupmanna-
hafnar, þar sem ég var í 3 ár á
Listaakademíunni hjá Kirsten
Iversen. Hann var góður maður
en lélegur kennari og sagði aldrei
neitt sem skipti mig máli. Aðrir
kennarar þar voru Axel Jörgen-
sen sem hafði tfma í listasögu og
svo Lundström, sem var stórkost-
legur málari en beitti sér lítið við
kennsluna. Hann kom kannski
inn í vinnustofuna og spurði: Skal
jeg sige noget? Ef enginn svaraði
var hann rokinn á dyr. Hann var
líka oft við skál.
Þessi fátæklega reynsla mín af
Akademíunni gekk mest út á það
að teikna módel, og þar sem
kennslan var ekki upp á marga
fiska, þá fór ég á einkaskóla til
Boyesen þar sem við teiknuðum
afsteypur af gömlum grísk-
rómverskum styttum undir járn-
aga. Boyesen skammaði okkur
gríðarlega og talaði gjarnan um
heimska íslendinga. Eitt sinn
spurði hann mig hversu margar
kindur væru á Islandi. Ég svar-
aði: „tre“. Eftir það skildum við á
jöfnu.
- Varst þú fyrir áhrifum af
abstrakt-málverki á þessum
árum í Danmörku?
- Nei, abstraktlistin var varla
orðin til þar þá, þeir voru ákaf-
Iega fáir sem lögðu stund á hana.
Ég sá til dæmis engar myndir eftir
Richard Mortensen á þessum
tíma. Ég var alltaf að teikna og
hafði ekki áhuga á öðru. Þeir
málarar sem höfðu mest áhrif á
mig í Danmörku á þessum tíma
voru Lundström, Leergaard og
Hoppe.
Þegar ég kom heim 1948 mál-
aði ég myndir af húsunum og
sjónum, mínu nánasta umhverfi.
Húsin voru brún og hafið blátt,
ég átti heima þarna við sjóinn.
Það var viss breyting frá róman-
tíska landslagsmálverkinu þar
sem fjöllin og firnindin réðu ríkj-
um og smám saman fór maður að
víkja frá þessum ytri mótífum.
Danmerkurárin voru þýðingar-
mikil fyrir myndbygginguna og
teikninguna, en maður gat ekki
haldið áfram að teikna módel
endalaust. Það er betra að gera
eitthvað annað við konurnar en
að teikna þær...
- Hvenær ferð þú að mála ab-
straktmyndir?
Það var um 1951. Það var Val-
týr Pétursson sem varð fyrstur til
þess að tileinka sér geómetríuna
út í París. Hann kom með þessar
hugmyndir hingað heim. Og svo
auðvitað Þorvaldur sem fór að
gera geómetrískar myndir 1952
og var mjög fljótur að tileinka sér
þessa myndhugsun og ná góðum
árangri. Við hittumst á þessum
tíma reglubundið, Jóhannes Jó-
hannesson, Kjartan Guðjónsson,
8 SfÐA - ÞJÓÐVIUINN, Sunnudagur 8. maí 1988
6jS LUSQfl