Þjóðviljinn - 24.06.1988, Blaðsíða 7

HEIMURINN
Hve lengi ætlar þú, málfrelsistrantur, að níðast á þolinmæði ábyrgra og reyndra manna? (Teikning úr Krokodíl).
Sovétríkin
samtök sem væru öllum opin. Þar
fyndu sér vettvang verklýðsfélög,
ungkommúnistafélög, samvinnu-
félög og allskonar samtök önnur,
einnig þau sem kallast óopinber.
Við þurfum að fá í lið með okkur
æskuna sem enn óttast ekki neitt.
Ná sambandi við eftirlaunamenn
sem eru hættir að vera hræddir.
Nota sem best fjölmiðla sem
mjög hafa eflst að krafti. Með
öðrum orðum - við þurfum að
skapa raunverulegt svigrúm,
skapandi hugsun, sem laus er
undan kreddu og þjónustuvilja
við háttsetta menn... En þetta er
því aðeins mögulegt að starfið
komi að neðan, að frumkvæði
fjöldans, en ekki að ofan, ekki í
framhaldi af tilskipunum."
Og þá er næst að spyrja: hvað
þýða slíkar hugmyndir, ef
reyndar yrðu, fyrir stöðu Komm-
únistaflokksins, sem hefur farið
með einokunarvald á pólitískum
hugmyndum og stjórnsýslu?
Svona er rætt í Moskvu um
þessar mundir. Þessir hluíir og
margir aðrir verða á dagskrá í frá-
sögnum fréttamanns Þjóðviljans
í næstu helgarblöðum. Fyrstu
greinarnar birtast í blaðinu á
morgun og fjalla um „Kristnihald
undir Gorbatsjov“ - það er að
segja um hátíðahöld í tilefni þús-
und ára afmælis kristnitöku í
Rússlandi.
ÁB
Gestur í Moskvu verður fyrst
af öllu var við eitt: menn hafa
fengið málið. Hann ræðir við
flokksstarfsmenn og hálfgerða
andófsmenn, presta og blaða-
menn og samtalið er fyrst og síð-
ast eðlilegt: menn eru hættir því
að vera sífellt að líta um öxl og gá
hvort einhver er að hlusta. Menn
eru heldur ekki að fyrtast í tíma
og ótíma við útlendinginn og segja
honum að hann beri fram ókurt-
eisar spurningar og efasemdir og
móðgi föðurlandið.
Og hvað er þetta fólk að segja?
Það er nú af ýmsu tagi. En fyrst
og síðast ber mönnum saman um
að glasnost gangi nokkuð vel en
perestrojkan hægt.
Hvað er átt við með því?
Rætt er um
flesta hluti
Glasnost er málfrelsið og það
stendur með blóma. Menn tala
og skrifa mikið um „auða bletti í
sögunni“ - um gífurlegar blóð-
tökur Stalíntímans og þá glæpi
alla. Menn leggja og ótrauðir út í
að skilgreina þá tíma, ekki bara
sem „frávik" frá góðum sósíal-
isma - þeir tala um stjórnkerfi
Stalíns sem blöndu af herskála-
kommúnisma og lénsveldi og
margt fleira segja þeir sem til
skamms tíma hefði verið ramm-
asta villukenning og glæpsamleg-
ur fjandskapur við Sovétríkin.
Menn ræða og spillingu og yfir-
gang í samtímanum, óleyst þjóð-
ernavandamál. Lesendabréfin
hundskamma flokkinn fyrir risa-
vaxnar skrifstofubyggingar
(ráðhús!) sem rísa meðan fólk
vantar sárlega húsnæði og sjúkra-
hús eru yfirfull. Og þar fram eftir
götum.
Hvert sinn sem fólk kemur
saman, sagði gömul vinkona mín,
er haldinn málfundur. Ég var í
sextugsafmæli um daginn og þar
kom að afmælisbarnið hrópaði á
okkur: munið þið ekki tilefni
veislunnar, á ekki að segja eitt
orð um mig, ætla allir að tala um
perestrojku og ekki annað?
Maður er að kafna í merki-
legum bókmenntum, sagði annar
vinur minn. Ég er áskrifandi að
Heyrt og séð í Moskvu skömmufyrir flokksráðstefnu
eftirArna Bergmann
Kommúnistaflokkurinn á þingi: ekki verður allt samþykkt samhljóða.
um flokksins - og gátu andmælt
þeim og mælt með öðrum í stað-
inn. Og allvíða gerðist það, að
frambjóðandinn að ofan var
felldur, en annar kosinn. En
endanlega voru það héraðs- og
borgar- og hverfanefndirnar sem
ákváðu hverjir skyldu fara á
flokksráðstefnuna. Með þessu
móti voru ýmsir hörðustu bar-
áttumenn perestrojkunnar felldir
frá þátttölu í ráðstefnunni sem
fulltrúar Moskvu (Korotsitj rit-
stjóri Ogonjok, Zaslavskaja fé-
lagsfræðingur, Popov hagfræð-
ingur og fleiri) - meðan starfs-
menn flokksins héldu sínum
tryggu sætum og þeir sem þeir
hafa velþóknun á. Að vísu tókst
að bjarga málum fyrir horn með
því að ýmsar flokksdeildir úti á
landi tóku að sér menn eins og
Korotsitj en sama er: mörgum
finnst þeir hafi verið blekktir,
einn sem svo kemst að orði er
hinn áhrifamikli fréttaskýrandi
fzvestía, Bovín. Aðrir segja að
mjór sé mikils vísir og á ráðstefn-
unni sjálfri muni búið til það
kosningakerfi í flokknum sem rísi
undir nafni.
Sem fyrr segir: mönnum ber
saman um að perestrojkan gangi
ekki nógu vel. En samt hafi mikið
gerst.
Kreddufesta
fólksins
í þesu samhengi er fróðlegt að
vitna til greinar sem fyrir
skömrnu birtist í Ízvestía. Þar var
fjallað um skoðanakönnun með-
al almennings: fólk var spurt að
því hvernig perestrojkan gengi.
Þar svöruðu furðu margir á þá
leið, að perestrojkan hefði þegar
tekist, að málfrelsið væri nú orðið
fullkomið, að þjóðernamálin
væru leyst og annað eftir því. Það
merkilega var, að greinarhöfund-
ur var mjög óánægður með þessa
útkomu. Hann sagði að hún bæri
vitni um „kreddufestu hjá al-
menningi,“ sem svaraði hugsun-
arlaust eins og hann héldi að til
væri ætlast: slíkur væri arfur fort-
íðarinnar. í rauninni væri svo ótal
margt ógert og ótal margur háski
á ferðum. Ekki síst hjá þeim sem
ættu hagsmuna að gæta í hinu
gamla stjórnsýslukerfi, og ætluðu
sér að kæfa perstrojkuna - ein-
mitt með því að faðma hana sem
fastast að sér og þykjast allt vilja
fyrir hana gera. Aður en lauk tók
þessi greinarhöfundur á loft og
talaði á þessa leið:
Nýr vettvangur
„Við þurfum skipulag við hæfi
sem gæti tekið að sér almenna
leiðsögn fyrir óslitinni umræðu
meðal þjóðarinnar. Skipulag sem
drægi til sín nýjar pólitískar hug-
myndir um land allt, skilgreindi
þær og styddi við bakið á prakt-
ískri nýtingu þeirra. Við þurfum
átta tímaritum og ég kemst ekki
út úr húsi fyrir lestrarfreistingum.
Það sem hœgt gengur
En perestrojkan - fram-
kvæmdin sem á að taka við af
orðunum - hún er öllu erfiðari.
Allir tala um það hve erfitt það
reynist að breyta stjórn efnahags-
mála og koma á því sjálfstæði fyr-
irtækja í innbyrðis samkeppni
sem ætlast er til að rífi landið upp
úr feni stöðnunar. Og eftir því
sem gesturinn kynnir sér þau mál
lengur, skilur hann betur það
undarlega ráðleysi sem grípur
viðmælendur hans öðru hvoru.
Frá þeim hlutum - erfiðleikum
perestrojkunnar, mun sagt í
Moskvupistlum hér í blaðinu um
næstu helgar.
En tökum annað dæmi sem
lítur að þeirri þróun til lýðræðis-
legri starfshátta sem allir hafa á
vörunum, en mætir drjúgum
hindrunum.
Þegar ég var í Moskvu skömmu
eftir heimsókn Reagans var
mikið rætt um kosningar fulltrúa
til þeirrar flokksráðstefnu sem nú
er að hefjast. Menn búast ekki
við stórtíðindum af henni - en
hún verður engu að síður merki-
leg fyrir margra hluta sakir. Þar
mun rætt um erfiðleika perest-
rojkunnar, kannski verða sett ný
ákvæði um kosningar í flokknum
og takmarkanir á því hve lengi
menn geta setið í ábyrgðarstöð-
um. Einnig mun fjallað um hlut-
verk Ráðanna - það er verulegur
vilji til að gera kosningar til
þeirra marktækar og auka umboð
þeirra og vald - en í rauninni hafa
Kommúnistaflokkurinn og deild-
ir hans á hverjum stað stungið
Ráðunum í vasann.
Fulltrúakjör
á ráðstefnu
Ráðstefnan er altént nógu
merkileg til þess að mönnum
hitnar í hamsi við fulltrúakjör.
Við það kemur nefnilega í Ijós
hve margt vantar til að hægt sé að
kjósa eðlilega og engar refjar.
Einstakar flokksdeildir í fyrir-
tækjum og stofnunum fengu til
umsagnar frambjóðendur frá
héraðsnefndum og borgarnefnd-
Tekist á um perestrojku Goitatsjovs
Föstudagur 24. júni 1988 ÞJÖÐVILJINN - SÍÐA 7