Þjóðviljinn - 26.06.1988, Blaðsíða 5

iiMim
líikÉm
mWm
mimiim
Wimiiiim
IllM
En þýða þær breytingar sem nú
verða á stöðu rússnesku kirkj-
unnar að um einskonar trúar-
vakningu sé að ræða? Til dæmis
að unga fólkið flykkist nú í kirkj-
urnar til að forða sér úr andar-
teppu efnishyggju, eins og einatt
er um talað?
Við því fást ekki skýr svör. Fíl-
aret segir að menn hafi of lengi
talið að „rödd úr ræðustóli“ væri
þýðingarmeiri en rödd samvisk-
unnar og sé það vel að menn séu
aftur farnir að lyfta samviskunni
til vegsemdar. Boris Nitsjiporov,
ungur prestur sem einnig hefur
sálfræðipróf frá Moskvuháskóla,
talar um sína leið til kristni: „Ég
var,“ sagði hann, „þreyttur og
tómur á sérgóðri leit að skemmt-
unum, á siðferðilegum sljóleika,
á afskiptaleysi mínu um aðra
menn.“ Kvöldið áður en ég fór
frá Moskvu sat eg á tali við tvo
gamla vini. Annar sagði: Trú mín
á gott þjóðfélag sem rís á þekk-
ingu og einhverri „réttri" pólití-
skri kenningu, hefur verið frá
mér tekin - en aldrei skal ég taka í
staðinn blekkingu trúarinnar.
Hinn sagði: f>ú um það, en ég segi
fyrir sjálfan mig - mér liði betur
hefði ég verið alinn upp í trú.
Þeir Stojkov vararektor og Je-
lagin prófastur töldu ekki að um
verulega aukningu á sókn ungs
fólks í kirkjuna væri að ræða.
Stojkov sagði að áhugi ungs fólks
á kirkjunni væri meiri en áður, en
einatt takmarkaðist hann við
áhuga á sögu og menningu: á
þetta trúðu mínir forfeður, þetta
verð ég að vita eitthvað um.
Stundum kæmu hópar frá nýjum
„óformlegum" samtökum í kirkj-
una að spyrja presta úr þeirra
i ruaoar Konur: einn Kari a moti tiu
frekar í hug en tilboð frá
stjórnvöldum til trúaðra um sam-
starf í þágu perestrojkunnar hans
Gorbatsjovs. Kommúnist tók
það fram að kristnir menn ættu
sérstaka virðingu skilda fyrir það
að margir þeirra væru mjög
heiðarlegir og duglegir og því
mikils virði að þeir treystu
stjórnvöldum til að ganga ekki á
hluta þeirra. Khartsjev, yfirmað-
ur Trúmálaráðs ríkisins, segir
hreinskilnislega:
„Ég er sannfærður um að örlög
perestrojkunnar eru um margt
háð afstöðu trúaðra til hennar...
Hér er um tugi miljóna að ræða...
ef trúaðir sjá að perestrojka hafn-
ar með öllu afstöðu til trúaðs
manns sem „annars flokks“ þá tel
ég víst að þeir verða einlægir
bandamenn og þátttakendur í
breytingunum". (Viðtal í Ogonj-
ok).
Er nóg að gert?
En finnst trúuðum nóg að gert
til að rétta hlut þeirra?
Peir eru varkárir í svörum um
það. Pað er svo margt í athugun,
segja þeir, kannski fáum við að
opna tvær nýjar kirkjur í Lening-
rad, segir Stojkov, kannski verð-
ur opnað klaustur í Novgorod
segir Jelagin. Fflaret mítropolíti í
Kænugarði krafðist þess í viðtali
hátíðisdagana, að hætt yrði að
þjarma að trúuðum á vinnustað
með því að reyna að „ala þá upp“
í guðleysi, eða losna við þá. Megi
hver og einn - guðleysingi sem
trúaður - reyna að nota sína
sannfæringu í friði „til að hreinsa
samvisku sína og bregðast af
næmleika við rangindum,“ sagði
hann.
Jelagin prófastur í Hólmgarði,
staðgengill mitrópolitans i Len-
ingrad, yfirmaður 40 klerka í 25
kirkjum, hann neitaði því hins-
vegar að sér bærust kvartanir um
slíkar hremmingar á vinnustöð-
um trúaðra. Ég veit ekki hvernig
þetta er hjá þeim í Úkraínu, sagði
hann, ég hefi ekki verið þar.
Kannski fór hann undan í flæm-
ingi vegna beiskrar reynslu fyrri
ára, maður veit það ekki. Hann
sagðist hinsvegar fá kvartanir frá
sóknarbörnum um að tilteknir
prestar vanræktu starf sitt eða
virtu ekki rétta siði.
hans gekk með nokkrum blaða-
snápum um prestaskólann
(„Andleg akademía" heitir hann)
og sýndi þeim m.a. prýðilegt ík-
onasafn sem skólinn á. Guð-
fræðineminn nam staðar við
mynd Heilags Georgs sem krem-
ur drekann og segir: Pessi íkoni
segir okkur margt um það, hvers
vegna svo illa er komið fyrir
mennskri kind á okkar öld sem
raun ber vitni - tvær heimsstyrj-
aldir og sú þriðja vofir yfir. Það er
vegna þess að nú eru uppi svo fáir
helgir menn.
Að tala við fólk
Guðfræðineminn var helst til
ánægður með sjálfan sig, en ég
fór að hugsa um unga stúlku sem
ég hafði heyrt tala við heittrúað-
an karl í Úspenskíkirkjunni þá
um morguninn. Hún var feimin
og bljúg og vildi gjarna eignast
trú, en karlinn var frekar við-
skotaillur við hana og sagði að
hún teldi sig betri en aðra, af því
hún hefði gengið á háskóla og
vildi vísindaleg svör um hluti sem
slík svör giltu ekki um. Ungt fólk
í Sovétríkjunum spyr meira um
trú en áður - en eins víst að kir-
kjan sé illa í stakk búin til að
svara. Meðal annars vegna skorts
á mönnum sem geta brúað þau
fljót sem skilja að venjulegt ungt
fólk sovéskt og heim kirkjunnar,
sem í mörgum skilningi talar á
annarri tungu en það. Pað
skrýtna er, að sagnfræðingurinn í
útvarpsþættinum, sem ég áður
nefndi, var betri talsmaður
kristni en sumir klerkar sem ég
hitti. Hann brýndi fyrir fólki að
kristileg auðmýkt væri ekki nið-
urlæging heldur viðurkenning á
eigin ófullkomleika. Hann sagði
að kristin siðfræði byði mönnum
að fyrirgefa móðgun sem þeim
sjálfum er sýnd, en ekki að þeir
fyrirgefi yfirgang við aðra menn -
„því þá ert þú sjálfur kominn í
flokk með yfirgangsmönnum,"
sagði hann.
Svona eru þverstæðurnar
margar og sérkennilegar á þús-
und ára afmæli kristnitöku í
Rússlandi.
Staða kirkjunnar
Staða rússnesku kirkjunnar nú
um stundir er í stuttu máli þessi:
Starfandi eru tæplega 7000
kirkjur, 20 klaustur og þrír
prestaskólar með eitthvað á ann-
að þúsund nemendur. Enginn
veit hve marga á að telja trúaða
(eru það þeir sem eru skírðir, þeir
sem koma í kirkju á páskum, þeir
sem sækja kirkju reglulega?) en
þeir skipta áreiðanlega tugum
miljóna. Kirkjan sætti miklum
kárínum (eignaupptöku, lokun
kirkna, handtökum presta) á
þriðja og fjórða áratugnum. Én á
stríðsárunum samdi Stalín eins-
konar frið við kirkjuna og voru
um 15.000 kirkjur starfandi þegar
hann lést. Khrúsjof gerði svo
nýja atlögu að kirkjunni um 1960
- hann þóttist vera á hraðferð inn
í kommúnismann og þar væri
ekkert pláss fyrir trúarbrögð. Nú
keppast menn við að játa slíka
viðleitni rangláta og heimsku-
lega. Embættismenn ríkisins
stíga á stokk og iðrast þess að
söfnuðum hefur verið neitað um
að opna kirkjur, að synjað hefur
verið um fjölgun munka í
klaustrum (þeir fá ekki búsetu-
leyfi hjá yfirvöldum), að allskon-
ar fáránlegir hlutir hafa verið
hafðir að yfirvarpi til að þrengja
kost safnaða („þið megið ekki
hafa hvelfingu á bænahúsinu ykk-
ar, hún sést frá barnaskólanum,"
segir í einni tilskipan í tilteknum
bæ). Þessir embættismenn ríkis-
ins segjast að vísu sem fyrr vona
að trúarbrögð séu á undanhaldi,
en það verði að vera eðlileg þró-
un og óþvinguð og án þess að
þjarmað sé að samviskufrelsi
manna.
Yfirbótarverk
ríkisins
Yfirbótarverk ríkisins núna
eru sem hér segir: Það er verið að
opna nýjar kirkjur og skrá nýja
söfnuði (70 rétttrúnaðarsöfnuði
til þessa á afmælisárinu). Kirkjan
opnar á ný þrjú klaustur, m.a.
eitt nunnuíclaustur sem mun m.a.
fást við aðhlynningu aldraðra (en
kirkjan hefur til þessa ekki fengið
að reka líknarstofnanir). Greitt
hefur verið fyrir því að guðfræð-
inemum hefur fjölgað um allt að
því helming. Við erum alltaf að
bæta við okkur nemendum og
húsnæði, sagði vararektor guð-
fræðiakademíunnar í Leningrad,
Stojkov, í viðtali við mig. Biblían
kemur út í hundrað þúsund ein-
tökum, og leyfi fékkst fyrir innf-
lutningi á 150 þús. gjafabiblíum-
„en það er of lítið,“ sagði Stojk-
ov. Kannski fáum við bráðum að
gefa út kver handa börnum, sagði
hann.
Bandalag við
perestrojkuna
Almenningur verður svo mest
var við breytta afstöðu til kirkj-
unnar í fjölmiðlum: kirkja og
kristni eru ekki sífellt tengd við
eitthvað neikvætt (ofstæki, and-
stöðu við vísindi, spillingu klerka
osfrv.) heldur er þvert á móti
reynt að sýna hlutlægni, draga
fram kosti, menningarsögulegt
gildi kristninnar og þar fram eftir
götum. Petta sá ég greinilega,
m.a. á Guðleysissafninu sem er
til húsa í Kazandómkirkjunni í
Leningrad - þar hafði síðan ég
kom þar síðast verið tekið niður
ýmislegt herfilegt um trúarbrögð-
in, í máli leiðsögumanna var lögð
áhersla á fegurð og hreinleika
frumkristninnar sem hefði spillst
síðan af samkrulli kirkjunnar við
ríkisvaldið.
Reyndar er stundum skrifað
svo í sovésk málgögn, m.a. fræði-
legt málgagn flokksins, Komm-
únist, að manni dettur ekkert
* JSs^ ’V s - ' , '
____ f"' * ■ -' '■;-/'■ V ■ -
Kropið við helgimyndavegginn - konungshliðið til hægri.
Sunnudagur 26. júní 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5