Þjóðviljinn - 26.06.1988, Blaðsíða 12

Blómálfar í sviðsljósi
John Ono Lennon - Yoko Ono Lennon - um ástina og friðinn
„Hvað segir það okkur þegar
friðarsinnareins og Mahatma
Gandhi og Martin Luthereru
myrtir?" sagði John Lennon í
einum af síðustu viðtölunum
sem tekin voru við hann.
Lennon hefur að sjálfsögðu
ekki grunað að hans eigin ör-
lög yrðu að falla fyrir byssu-
kúlu
Á tímum umræðu um afvopn-
un og vaxandi þrýstings almenn-
ings um frið er ekki úr vegi að líta
aðeins yfir feril Lennons, ekki
sem tónlistarmanns, heldur sem
baráttumanns fyrir friði; ástinni.
Sérkennilegar aðferðir hans
vöktu athygli og fengu hóp fólks
til að leggja við hlustir, hóp sem
ráðamenn heimsins náðu ekki til.
Eins og allir sem lifa við kast-
ljós fjölmiðla var Lennon um-
deildur og ósjaldan misskilinn.
Blaðamönnum var oft meiri akk-
ur í að mynda hann og Yoko sam-
an í rúminu en hlusta á þann boð-
skap sem þau fluttu. Eftir morðið
á Lennon hefur Yoko öðlast
mikla virðingu í New York og þá
ekki hvað síst fyrir baráttu sína
fyrir friði.
í lok sjötta áratugarins var sú
manneskja yfir tíu ára aldri varla
til sem ekki þekkti The Beatles.
Plötur þeirra seldust í upplögum
af áður óþekktri stærðargráðu.
Það kom varla svo út dagblað að
ekki væri í því frétt af þessum
ótrúlegu fjórmenningum. Þeir
voru hetjur, saga þeirra ævintýri.
Fjórir strákar úr verkalýðsstétt
frá sjávarplássinu Liverpool
höfðu öðlast ótrúlega frægð og
ótrúlegan auð. En í öllum látun-
um vildi gleymast að The Beatles
voru fjórir venjulegir menn. í
augum almennings voru þeir á
sama bekk og Zorro og
Rauðhetta, tilvera þeirra hlýddi
rökum ævintýrisins.
Bakhliðin
Ótvíræður leiðtogi þessarar
hljómsveitar var John Lennon.
Frumlegheit hans og hvatvísi
gerðu hann snemma að uppá-
haldi fjölmiðla. Hvorki hann né
hinir Bítlarnir gerðu ráð fyrir því
að vinsældirnar entust að eilífu en
svo virtist sem ævintýrið ætlaði
aldrei að enda.
Frægðin hafði fleira en
skemmtilegt í för með sér og
segja má að hún hafi gert þá
fjórmenninga að frægustu föng-
um í heimi. Þeirgátu ekki farið út
fyrir hússins dyr án þess að vera í
fylgd lögreglu, aðdáendur vökt-
uðu þá með vökulu auga fanga-
varðarins.
Allt frá 1965 hafði Lennon
langað að yfirgefa The Beatles. Á
unglingsárum sínum í Liverpool
hafði hann lagt stund á listnám og
hafði mikla þörf fyrir viðurkenn-
ingu sem listamaður. Þessa viður-
kenningu fannst honum hann
ekki fá í The Beatles, múgurinn
hrópaði einfaldlega BRAVÓ yfir
öllu sem þeir sendu frá sér. En að
yfirgefa The Beatles var meira en
að segja það. Hann gerði sér
grein fyrir því að heimurinn elsk-
aði ekki John Lennon heldur the
Beatles og jók það enn á þörfina
fyrir persónulega viðurkenningu.
Hann hafði alla tíð verið óút-
reiknanlegur persónuleiki og það
sem skólayfirvöld á öllum tímum
kalla óróaseggur. Löngunin til að
ögra heiminum með því að slíta
„hjónabandi" fjórmenninganna
lét hann ekki í friði. En eins og
hann sagði sjálfur, vissi hann ekki
hvernig best væri að fara að því.
Frelsandi engill
eða kvendjöfull
Árið 1966 urðu straumhvörf í
lífi Lennons þegar hann kynntist
Lennon var mikill aðdáandi Bob Dylan. Hér er hann með Yoko sinni á tónleikum goðsins íseptember 1969.
japönsku framúrstefnulistakon-
unni Yoko Ono. Yoko hafði unn-
ið sér nafn í New York sem ein af
frumlegustu framúrstefnulista-
mönnum samtímans. Lennon
frétti af væntanlegri sýningu
hennar í London og kvöldið fyrir
opnun sýningarinnar kíkti hann
inn. Honum fannst list samtí-
mans yfirleitt leiðinleg vegna
þess hve hún var neikvæð að hans
mati. Eitt af verkum Yoko gerði
það hins vegar að verkum að
forvitni hans fyrir þessari konu
var vakin. Verkið var stigi og við
hlið hans skilti þar sem gestum
var boðið að ganga upp. Lennon
prílaði upp stigann og þegar hann
skoðaði pínulítið orð á loftinu
með stækkunargleri sá hann að
orðið var JÁ.
Þessum kynnum lýsti hann sem
frelsun og í fyrsta skipti hitti hann
einhvern sem þekkti ekkert af
lögum The Beatles og hafði eng-
an áhuga á dægurtónlist. í Yoko
sagðist hann hafa fundið mann-
eskju sem skildi hann fullkom-
lega sem listamann og sem mann-
eskju. Þau fundu til sams konar
einmanaleika sem hafði fylgt
þeim frá barnæsku. Þau höfðu
lifað við foreldraleysi, þó af ólík-
um toga. Yoko var dóttir eins
ríkasta manns heims, eiganda
Bank of Tokyo og var
mestmegnis alin upp af barnfóstr-
um. Móðir Lennons dó þegar
hann var barn og föður sinn sá
hann svotil aldrei. Hann var alinn
upp af frænku sinni og þó hún sæi
ekíci sólina fyrir honum, bætti
það ekki að fullu foreldramiss-
inn. „Einmanaleiki okkar var sá
sami, við vorum sama persónan í
tveimur líkömum. Báðum fannst
okkur við vera misskilin, loksins
höfðum við fundið einhvern sem
skildisagði Yoko í viðtali 1983.
Sams konar yfirlýsingar hafði
Lennon margoft gefið.
En aðdáendurThe Beatles sáu
hlutina í öðru ljósi. í þeirra
augum var Yoko Ono kvendjöf-
ull sem furðuleg uppátæki hennar
og Lennons sönnuðu. Hún var
kolrugluð japönsk gribba sem
hafði tangarhald á goðinu og síst
af öllu datt aðdáendunum list í
hug þegar Yoko var annars veg-
ar. Þegar heiminum var svo til-
kynnt að The Beatles heyrðu sög-
unni til varð hún að blóraböggli
og á örfáum dögum ein hataðasta
kona heims. Blaðamenn sýndu
engu meiri þroska en hinir blindu
aðdáendur og gerðu engar til-
raunir til að komast að því hver
Yoko Ono var í raun. Tíminn
hefur hins vegar leitt í ljós að
Yoko var að mörgu leyti langt á
undan sinni samtíð. Hún var að
gera svipaða hluti fyrir 10-15
árum og þykja hvað frumlegastir
í dag.
Lennon tók miskunnarlausar
árásir á Yoko ákaflega nærri sér
enda fólst í þeim ákveðið van-
traust á hann. Listrænt samstarf
þeirra hjóna leiddi hann inn á
nýjar brautir, stórstjarnan var
lögð á hilluna og ímyndunarafl-
inu gefinn laus taumurinn.
Nýtt þroskaskeið
Saman frömdu Lennon og
Yoko hina ýmsu gjörninga sem
oftar en ekki voru misskildir.
Einn af þeim var nokkuð sem þau
hjónakorn kölluðu Pokastefnu
(Bagism). Þau tóku upp á því að
mæta opinberlega innpökkuð í
hvítan poka. Meiningin með
þessu var að fólk væri svo upp-
tekið af Lennon sem stjörnu að
það heyrði ekki hvað hann segði.
Til að valda fólki minni truflun-
um talaði hann innan úr poka.
Flestir urðu svo slegnir yfir uppá-
taíkinu að skilaboðin fóru fram-
hjá þeim. Þá víkkuðu þau gjörn-
inginn út og sendu annað fólk í
staðinn fyrir sig í pokanum. Seg-
ulbandsupptaka með röddum
þeirra var spiluð en sjálf fylgdust
þau með atburðinum í beinni út-
sendingu í sjónvarpi.
Frægasti gjörningur hjónanna
var á efa „friðarvika í rúminu".
Þann 20. mars 1969 flugu þau til
Gíbraltar þar sem þau stoppuðu í
12 SÍÐA - ÞJÖÐVILJINN Sunnudagur 26. júnf 1988