Þjóðviljinn - 19.07.1988, Blaðsíða 6

Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Hver borgar
brúsann?
Friðrik Sophusson iðnaðarráðherra hefur fyrir hönd
íslenska ríkisins gert samning við fjóra erlenda
auðhringi um að fram fari athugun á hagkvæmni nýs
álvers í Straumsvík. Mun eiga að athuga hagkvæmni
fyrir hugsanlega eigendur, þ.e. auðhringina, en hag-
kvæmni fyrir íslenskt þjóðarbú ertæpast innan ramma
þessarar athugunar. Áætlað er að athugunin muni
kosta eina miljón Bandaríkjadala og að niðurstöður
liggi fyrir strax næsta vetur eða þann 1. mars
næstkomandi.
Undanfarin misseri hefur ekki farið mikið fyrir um-
ræðu um ný stóriðjufyrirtæki á íslandi og því hefur
margur orðið hissa á því að skyndilega eru stigin þau
skref á þessu sviði að erfitt gæti orðið að ganga til
baka.
Halldór Ásgrímsson sjávarútvegsráðherra hefur
kvartað undan því að hugmyndir um nýtt álver hafi ekki
komið til afgreiðslu í ríkisstjórn né í þingflokkum sem að
henni standa.
Hjörleifur Guttormsson lagði í vetur ásamt öðrum
þingmönnum Alþýðubandalagsins fram tillögu til
þingsályktunar um að fram færi úttekt vegna nýrrar
álbræðslu í Straumsvík. Athuga skyldi hver væri þjóð-
hagsleg hagkvæmni hennar og reynt að meta áhrif af
byggingu hennar ásamt tilheyrandi virkjunarfram-
kvæmdum á íslenskt efnahagslíf og gera auk þess
grein fyrir þeirri þenslu sem fylgt gætu tröllauknum
fjárfestingum á suðvesturhorninu.
Þingsályktunartillagan fékk ekki brautargengi og við
umræður glitti í þau sjónarmið að þessi mál kæmu
alþingismönnum tæpast við. Friðrik Sophusson taldi
ekki nauðsynlegt að ræða þessi mál öfan í kjölinn og
mátti á honum skilja að enn væri langt í land að teknar
yrðu bindandi ákvarðanir. „Það er sjálfsagt, þegar sá
tími kemur að gefa upplýsingar um þessi mál,“ sagði
hann og bætti við að það gætu liðið ár þangað til sá tími
kæmi. En nú er Ijóst að kannski er aðeins um nokkra
mánuði að tefla þar til þingmenn þurfa að taka ákvörð-
un. Spurning er hvort þá verður búið að keyra málið
það langt að þeir telji sig standa frammi fyrir gerðum
hlut.
Umræða um nýtt stóriðjuver getur ekki orðið endur-
tekning á umræðunni um gamla álverið. Á rúmum
tveim áratugum hafa margirefasemdamenn komist að
raun um að þá voru stundum notaðir óþarflega dökkir
litir þegar dregin var upp mynd af sambýli við stóriðju.
En tíminn hefur líka sýnt þeim, sem voru eitilharðir
talsmenn þess að taka skyldi erlendum stóriðjufjár-
festingum opnum örmum, fram á að þar er margt að
varast.
Bitur reynsla hefur kennt okkur að erlendir stóriðj-
uspekúlantar eru engir góðgerðarmenn. Þeir koma
hingað í þeim einum tilgangi að græða fé. í þeim efnum
eiga þeir margra kosta völ og þurfa ekki endilega að
leggja öll sín spil á borðið. Hráefnishækkun í hafi lækk-
ar opinber gjöld og eykur þar með hagnaðinn. Dráttur á
að koma upp hreinsibúnaði getur stóraukið gróðann
en verið starfsfólki og umhverfi öllu skeinuhætt. Sem
betur fer erum við ekki nauðbeygð til að fjölga hér
stóriðjuverum, við eigum margra annarra kosta völ.
Þegar stjórnendur auðhringa reyna að meta hvað
þeir geti grætt mikið á nýju álveri í Straumsvík, hlýtur
raforkuverðið að vera sá póstur sem mestu ræður um
útkomuna. Samkvæmt reikningum Landsvirkjunar
nam meðalframleiðsluverð raforku á síðasta ári um 22
mills fyrir hverja kílówattstund en mill er þúsundasti
hluti úr Bandaríkjadal. Hvernig stendur á því að iðnað-
arráðherra Ijáir máls á viðræðum um raforkusölu fyrir
18 mills eða minna? Hver á að greiða mismuninn?
ÓP
KLIPPT OG SKORIÐ
Ofstækið og
okkar menn
Ámi Páll Árnason, varafor-
maður Alþýðubandalagsins í
Reykjavík, kom inn á merka
hluti sem nauðsyn er að skoða í
viðhorfsgrein hér í blaðinu á
föstudaginn var. Tilefni greinar-
innar var lektorsmálið fræga. Þar
lét hann þess m.a. getið að sér
sýndist „ótrúlega grunnt" á því
ofstæki sem hefur verið kennt við
kalda stríðið - og þá ekki síður hjá
samherjum vinstrisinnuðum en
öðrum. Árni Páll segir:
„Þetta ofstæki á sér ýmsar birt-
ingarmyndir sem margir kannast
án efa við. Fangar kalda stríðsins
tala einatt um skáldin og rithöf-
undana „okkar“ og eru þá aðrir
vart taldir með. Það eru fræði-
mennirnir „okkar“ og menn bíða
í ofvæni eftir því að ungt og efni-
legt fólk „gefi sig upp“ og taki
undir „okkar viðhorf“ í fræðilegri
umræðu, gangi í Keflavíkur-
göngu, kaupi Þjóðviljann eða í
versta falli skrifi þó undir á móti
ráðhúsinu".
Meinlaust ofstæki?
Það er rétt hjá Árna Páli að það
„ofstæki“ sem hann hér nefnir
var sterkara miklu í öllum hreyf-
ingum á tímum kalda stríðsins en
nú er - og það er líka rétt, að það
getur verið „grunnt" á þessum
viðhorfum. En þessum Klippara
hér sýnist, að hér sé enn ekki um
verulega skaðlegðan einstreng-
ingshátt í hugsun að ræða. Mest
af því sem Árni Páll tilfærir er
tiltölulega meinlaus afleiðing
þess, að menn skipta sér í flokka
og þykir hverjum sinn fugl fagur.
Það eru líka ýmsar gildar ástæður
fyrir því að einmitt vinstrimenn
eru kannski enn meira en aðrir
uppteknir af skiptingunni í „okk-
ar menn“ og „hina“. Vinstrimenn
eru minnihlutamenn, þeir hafa
flestir komið sér upp með nokk-
urri fyrirhöfn (vonandi) viðhorf-
um, sem ganga um margt þvert á
það sem gott þykir, þeir eru tor-
tryggðir fyrir bragðið fyrir sam-
særi gegn þjóðfélaginu, eignar-
éttinum og dyggðunum. Oftar en
ekki hafa þeir keypt skoðanir
sínar því verði, að þær eru þeim
með einum eða öðrum hætti
kjaraskerðing eða framskerðing í
lífsbaráttunni. Það er því ekki
nema eðlilegt að einmitt vinstri-
menn fagni mjög Iiðsauka „okk-
ar“ rithöfunda eða annarra sem
nokkur miðmundi er að - þeir
menn þurfa fremur á andlegri lið-
veislu og uppörfun að halda sem
eiga undir högg að sækja og taka
samfélagsvandann nærri sér en
þeir sem samsama sig nokk-
urnvegin hinu ríkjandi viðhorf-
amynstri.
Illkynjuð þróun
ofstækis
Þetta „ofstæki" er því mjög
skiljanlegt, og varla ámælisvert.
Hitt er svo rétt, að það getur þró-
ast áfram í hverjum og einum og
heilum hreyfingum og orðið
mjög illkynjað: þá sjá menn ekk-
ert gott í annarra garði og annað-
hvort hefja eigin menn til skýj-
anna eða - ef í móti blæs - sjá í
sumum þeirra helga menn og
dýrlinga en í öðrum svikara og
útsendara hins illa. Um þessar
„ógöngur" segir Árni Páll ágæt-
lega:
„Menn hneigjast til sjálfsdýrk-
unar og úrvalshyggju, samfara
óumflýjanlegri stöðnun, hætta að
geta brugðist við nýjum aðstæð-
um, fyllast kreddufestu og sjúk-
legum ótta við einhvern óskil-
greindan „kratisma", sem verður
samheiti yfir allt í þessum heimi
sem hvorki var til í gær né í fyrra-
dag“.
Vitanlega kannast gamall
hundur í íslenskri sósíalistahreyf-
ingu mætavel við allt þetta, og
hver kannast ekki við þá einstak-
linga sem sigla í strand ágætri
réttlætiskennd einmitt með þeirri
hreintúarstefnu sem bæði stór-
spillir mennskri sambúð og trufl-
ar stórlega raunsæan skilning á
tíðindum í samfélaginu?
Upprisa
á hægrivængnum
En - eins og Árni Páll Árnason
segir - „þetta ástand virðist sem
betur fer vera í rénum“. Hitt er
svo dálítið skrýtið, að um það
leyti sem vinstrimenn þokast til
umburðarlyndis, þá myndast á
hægrivængnum hugmynda-
straumur sem ber afar skýr ein-
kenni „sjálfsdýrkunar og úrvals-
hyggju" - og er þá vitanlega átt
við þá frjálshyggju sem lektorinn
umdeildi, Hannes Hólmsteinn
Gissurarson, hefur verið öðrum
iðnari við að breiða út. Það er
reyndar stórfurðulegt, hve ræki-
lega Hannes og hans menn hafa
farið í flíkur okkar kommanna
eins og við létum á gullöld
heittrúnaðarins, þegar við vissum
alla hluti best og vorum „rúblu
dýrari" en aðrir menn. Allt er á
sínum stað: fögnuðurinn yfir
„okkar fræðimönnum“ (Hayek
og Frideman ofl), persónudýrk-
unin á þeim, viðleitnin til að lyfta
sjálfum sér upp í endurskini
Ijóma þess sem stafar af frægð-
arnöfnum. Frek vitneskja um
eigið ágæti („háskólinn verður að
fá til sín menn sem hafa unnið
það sem hæst ber hverju sinni“
segir Hannes Hólmsteinn) - og
fylgir með píslarvættisárátta:
samsæri vill koma fyrir það að
ÉG fái að njóta mín! (Munurinn
er svo sá, að atvinnuofsóknir á
hendur rauðliðum eru rammur
veruleiki meðan lektorinn frægi á
sér liðsmenn í öflugum valdastól-
um). Og svo mætti lengi áfram
telja. Það vill meira að segja svo
undarlega til, að bæði hið rauða
„ofstæki" og það ofstæki sem
kenna má við nýfrjálshyggjuna á
sér samnefnara í „sjúklegum ótta
við einhvern óskilgreindan krat-
isma“, sem Árni Páll talar um í
sinni grein. Séð frá ystavinstrinu
er þar um að ræða sviksamlega
málamiðlanastarfsemi við hin
borgaralegu öfl. Séð frá hunda-
þúfu nýfrjálshyggjunnar er með
„kratisma“ átt við málamiðlun
hinna og þessara Sjálfstæðis-
manna, sem þykja daufir í andan-
um, við velferðarríkið og aðra
skelfilega „forsjárhyggju“, sem í
augum hinna hjartahreinu hægri-
manna endar hvergi nema í Gú-
laginu miðju.
Gáum að þessu.
AB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 •
108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandl: Útgáfufólag Þjóöviljans.
Rlt8tjórar: Árni Bergmann, Möröur Árnason, óttar Proppé.
Fréttastjóri: Lúövík Geirsson.
Blaöamenn: Guömundur Rúnar Heiöarsson, Hjörleifur
Sveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, MagnfríðurJúlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, ólafurGíslason, Ragnar
Karlsson, Siguröur Á. Friöþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.), Sævar
Guöbjömsson, Tómas Tómasson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrfta- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ.Pétursson
Framkvæmdastjórl: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglyaingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guömunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgeröurSiguröardóttir.
Bíl8tjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Bjöm Ingi Rafnsson.
AfgreiÖ8la: Halla Pálsdóttir, HrefnaMagnúsdóttir.
Innheimtumenn: Katrín Báröardóttir, ÓlafurBjömsson.
Utkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavfk, símar: 681333 & 681663.
Auglý8lngar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiöja Þjóöviljans hf.
Prentun: Blaöaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Helgarblöð:80 kr.
Áskriftarverð ó mónuði: 800 kr.
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 19. júlí 1988