Þjóðviljinn - 19.07.1988, Blaðsíða 13

HEIMURINN
Vopnahléshorfum fagnaö
íranskir stríðsmenn meðan betur byrjaði. Hrikalegt mannfall af írönum hefur átt þátt í meanri stríðsþreytu á
síðustu misserum.
Vopnahlésbréfi íranska forset-
ans til aðalritara Sameinuðu
þjóðanna í gær hefur allstaðar
verið fagnað enda virðist þarmeð
stutt í lok hinnar langdregnu
mannskæðu og grimmilegu styrj-
aldar Irana og Iraka.
í bréfi Alis Khameini forseta
írans til Javiers Perez de Cuellar
um miðnætti á sunnudag féllust
stjórnvöld í Teheran á vopna-
hlésályktun Öryggisráðs Samein-
uðu þjóðanna frá 20. júlí í fyrra, -
ályktun númer 598 og láta
þarmeð af þeim skilyrðum sínum
fyrir friði að írakar verði opin-
berlega lýstir upphafsmenn
stríðsins og Hussein leiðtogi
þeirra víki.
Viðbrögð íraka virðast ögn
ruglingsleg. A sunnudag hafði
Hussein boðið vopnahlé fyrir sitt
leyti einsog oft áður, en eftir bréf
írana sagði talsmaður utanríkis-
ráðuneytisins í Bagdad að íranar
yrðu að yfirgefa það litla sem þeir
enn héldu af írösku landi áður en
rætt væri saman, síðar sagði upp-
lýsingamálaráðherrann að írakar
mundu athuga málið gaumgæfi-
lega, og það með að enn væri
tónninn í írönum heldur herskár,
væri meðal annars til þess hvatt í
yfirlýsingum heimafyrir að vopn-
ahlé yrði notað til að þrautmanna
á víglínunni.
Strax og fréttist af hinni
óvæntu stefnubreytingu
Teheran-stjórnarinnar upplukust
munnar fréttaskýrenda um að
hér hlyti að vera riðið fjölmennar
en við fyrstu sýn sæist. Ósenni-
legt þykir að íranar snúi svo alg-
erlega við blaði, þrátt fyrir sífellt
veikari stöðu síðustu mánuði, og
leiða menn að því getum að fyrir
bréfasendingu hafi verið gerðir
einhverskonar leynilegir samn-
ingar milli stríðsaðila, sennilega
með þátttöku Bandaríkjanna og
jafnvel Sovétríkjanna einnig.
Það styður heldur þessar raddir
að talsmenn hersins í Washington
skutu ekki fyrir það loku í gær að
bandaríski flotinn hyrfi mestallur
af Flóanum, en slíkan atburð gæti
Teheran-stjórn nýtt sér sem sigur
heimafyrir. Og meira kynni að
liggja óséð, - til dæmis bíður
beggja ríkja gríðarlegt uppbygg-
ingarstarf eftir styrjöldina sem
vandséð er að þau rísi undir.
Helstu ástæður þess að írans-
stjórn fellst nú á vopnahlé eru þá
einfaldlega þær að henni er illfært
að halda áfram blóðbaðinu, sem
hófst með landamæraátökum og
síðan íraskri innrás 22. septemb-
er 1980.
íranar hafa farið halloka í
hernaðarátökum í vor og tapað
fjórum stórorustum, þar á meðal
um Faw-skagann við borgina
Basra sem þeim mistókst að ná í
miklu áhlaupi í fyrra, og í þessum
orustum þykir hafa komið í ljós
að hinn fjölmenni her írana er illa
fallinn til varnarstríðs, - mestu
sigra sína unnu herklerkarnir
raunar með aðferðum sem minna
meira á fyrri heimstyrjöldina eða
borgarastríðið í Bandaríkjunum
en annan nútímahernað: þeim að
senda tugþúsundir misþjálfaðra
manna í árás trausti þess að ein-
hver hluti komist í gegn.
Þessar aðferðir hafa meðal
annars valdið því að mannfall ír-
ansmegin er hrikalegt, og þegar
„borgastríðið“ olli mikilli eyðil-
eggingu og mannfalli almennra
borgara í Teheran og öðrum
borgum í fran fór stríðsþreyta hjá
almenningi að verða stjórnvöld-
um verulegur vandi. Árásir fraka
á olíuiðnað írana hafa smám
saman gert írönum erfiðara fyrir
með framleiðslu og útflutning
sem nauðsynlegur er til vopnak-
aupa. Þessar árásir íraka urðu
til þess að íranar svöruðu með
árásum á olíuiðnað íraka og
helstu bandamanna þeirra, þar á
meðal Kúvæt, - og þær árásir
urðu síðan Bandaríkjamönnum
ástæða til afskipta með því að
senda flota sinn í Flóann sem
mjög hefur veikt írana.
Það er síðan útaffyrir sig kald-
hæðnislegt að síðustu afrek
Bandaríkjamanna í Flóanum,
290 mannslífa mistökin í flugvél-
arárásinni fyrir tæpum þremur
vikum, kunna að hafa auðveldað
írönum að gerast friðlegri en um
langt skeið áður. Árásin skapaði
írönum langþráðan samúðarvott
um heiminn og almenningsálit
skyldar Bandaríkjastjórn til hóf-
samlegri afskipta af deilunni eftir
árás en fyrir.
Það kann síðan einnig að
skipta máli að „raunsæ" öfl virð-
ast hafa unnið á í klerkaveldinu í
Teheran, og er ekki ólíklegt að
Rafsanjani þingforseti og yfir-
hershöfðingi sé maðurinn að baki
stefnubreytingunni, þótt hún sé í
fran sögð undan rifjum sjálfs
Khomeinis erkiklerks. Rafsanj-
ani hefur undanfarin misseri ver-
ið að vinna á í valdaspilinu í Te-
heran á kostnað stjórnmála-
manna sem virðast óvægnari og
gjarnari á glæfra.
Perez de Cuellar framkvæmda-
stjóri var að því spurður í gær
hvort til greina kæmi að Samein-
uðu þjóðirnar sendu herlið á
landamæri írans og íraks og
neitaði hann því ekki en taldi að
lið eftirlitsmanna ætti að nægja.
Til slíks þarf ákvörðun Öryggis-
ráðsins en það kom saman í gær
til umræðna um ástandið fyrir
luktum dyrum. Verði af vopnah-
léinu má telja víst að SÞ komi þar
mjög við sögu og virðast stríðs-
lokin munu verða alþjóðasam-
tökunum mjög til framdráttar.
-m/reuter
Suður-Afríka
Afmæli á bak
við rimla
Nelson Mandela varð sjötugur í
fangelsi í Suður-Afríku í gær.
Yfírvöld í landinu þögðu þunnu
hljóði en Mandela var hinsvegar
hylltur víða um heim. Allar á-
skoranir um að Mandela verði
leystur úr haldi hafa fallið í
grýttan jarveg hjá apart-
hcitstjórninni.
Einu viðbrögð yfirvalda voru
að láta óeirðalögreglu halda vörð
um kirkju í Höfðaborg, þar sem
800 manns söfnuðust saman,
þrátt fyrir bann yfirvalda og voru
viðstödd guðsþjónustu til heiðurs
Mandela.
Winnie Mandela þáði ekki boð
yfirvalda um að heimsækja eigin-
manninn í fangelsið. Boðinu var
hafnað í samráði við Nelson, þar
sem þau vilja ekki að hann hafi
forréttindi fram yfir aðra fanga. í
stað þess hélt Winnie blaða-
mannafund, þar sem hún sagði að
yfirvöld hefðu ætlað sér að nota
heimsókn hennar í fangelsið í
áróðursskyni.
Reuter/-Sáf
_ Atlanta
Dukakis og Jackson
sáttir að kalla
Michael Dukakis, sem talinn er
öruggur um að verða útncfndur
forsetaefni demókrata á flokks-
þinginu sem hefst í Atlanta í dag,
og helsti keppinautur hans, Jesse
Jackson, héldu í gær þriggja
klukkustunda fund til að jafna
ágreiningsefni sín, og tilkynntu
að honum loknum, að þeir
myndu nú starfa saman i sátt og
samlyndi.
Á sameiginlegum blaða-
mannafundi, sem frambjóðenda-
efnin héldu, hrósaði Dukakis
blökkumannaleiðtoganum Jack-
son mjög mikið og sagði, að hann
myndi leika lykilhlutverk í kosn-
ingabaráttunni gegn George
Bush, sem verður frambjóðandi
repúblikana. „Hann mun taka
fullan þátt í baráttunni, á þann
hátt að við sameinumst og mynd-
um sterkustu grasrótarsamtök
sem nokkru sinni hafa verið
mynduð í forsetakosningum,“
sagði Dukakis.
Jackson, sem stóð við hliðina á
Dukakis og Lloyd Bentsen öld-
ungadeildarmanni fráTexas, sem
Dukakis hefur útnefnt sem vara-
forsetaefni sitt, staðfesti það sem
sagt var, og bætti því við að rætt
hefði verið um að mynda banda-
lag. „Við töluðum um að skil-
greina hlutverk okkar, og er það
mikilvægt skref.“ Bætti hann því
við, að rætt hefði verið um mikil-
væg málefni, sem gætu stuðlað að
því að minnihlutahópar þeir sem
Jackson er leiðtogi fyrir tækju
virkari þátt íkosningabaráttunni.
Virtust báður mennirnir vera
léttir í lund.
Jackson varð foxvondur í síð-
ustu viku þegar Dukakis gekk
ekki aðeins fram hjá honum í vali
varaforsetaefnis síns, heldur van-
rækti líka að segja honum frá þvi
áður en fréttin var komin til fjöl-
miðla. En þótt Dukakis sé þegar
öruggur um að verða útnefndur
forsetaefni demókrata þarf hann
nauðsynlega að fá stuðning Jac-
ksons.
m m r f* Sri Lanka
Þjooarsorq vegna fils
Heilagur ffll, sem Sri Lanka-
menn höfðu mikla elsku á og
andaðist úr elli á laugardaginn,
verður stoppaður upp og varð-
veittur sem þjóðarfjársjóður, að
sögn presta í Tannarhofínu.
Ffllinn Raja, sem var 81 árs að
aldri, hafði í hálfa öld haft þann
starfa að bera í árlegum prósessí-
um gullskrín með helgasta dómi
Tannarhofsins í Kandy í Sri
Lanka, en það var tönn Búddha.
Hundruð manna, sem flestir
voru nokkuð við aldur, grétu, er
þeir gengu fram hjá jarðneskum
leifum fflsins á laugardaginn.
„Enginn gat haldið sorginni í
skefjum. Raja var einn af fjöl-
skyldunni," var haft eftir manni á
staðnum. Sögðu dagblöð að um
leið og fréttir hefðu borist um
andlát fílsins hefði sorgin lagst
yfir Kandy, sem einu sinni var
höfuðborg Sri Lanka. Alls staðar
voru hvít sorgarflögg dregin að
hún.
Það var Junius Jayewardene
forseti, sem gaf skipun um að
varðveita iík hins heilaga fíls, en
hann er dýravinur mikill og gerði
hóp af dýralæknum út af örkinni í
hvert skipti sem Raja varð
misdægurt.
Haft var eftir staðarbúum, að
menn hefðu haldið áfram að
streyma hópum saman að íbúð
tannarhofsvarðarins, jafnvel eftir
að farið hafði verið með skráp
Raja og höfuðskel til Colombo
og aðrar jarðneskar leifar fflsins
greftraðar.
Talsmaður safnsins í Colombo
sagði að ffllinn yrði nú stoppaður
upp og hafður til sýnis í hofinu.
„Við höfum stoppað upp önnur
dýr, en aldrei ffl,,“ sagþi
talsmaðurinn.„Þetta verður eng-
inn barnaleikur.“ reuter/e.m.j.
Þriðjudagur 19. júlí 1986
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13