Þjóðviljinn - 16.08.1988, Blaðsíða 4

þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
UppgufucT
niðurfærsla
Efnahagsaögerðasamsuða stjórnarflokkanna tekur á sig
æ furðulegri myndir eftir því sem á líður, og ef til vill má
Þorsteinn Pálsson forsætisráðherra þakka sínum sæla að
geta nú notað strandöldur Karabíska hafsins til að þvo hend-
ur sínar. Þetta yrði sennilega ennþá fáránlegra ef hér væri
Þorsteinn og ætti að skera úr. Því að - einsog Davíð Odds-
son minnti á í hyllingarþætti um sjálfan sig í Sjónvarpi Hrafns
og Baldurs - sumir eiga erfitt með að taka ákvarðanir, og
líður þeim mun betur sem þeir eru staddir fjær vettvangi.
í miðri síðustu viku var fundið upp nýtt lausnarorð, -
niðurfærsla -, og meðan enginn vissi hvað í því hugtaki
fælist var faðmast og kysst á stjórnarheimilinu einsog jólin
væru skyndilega flogin frammávið um fjóra mánuði. For-
stjórunum leist ágætlega á, Friðrik Sophusson var hrifinn,
Framsóknarmenn höfðu himin höndum tekið, Jón var
ánægður og hinn Jóninn yfir sig ánægður.
Síðan var farið að litast betur um. Og þá kom í Ijós að í
raun og veru voru stjórnarflokkarnir sammála um aðeins
eitt, - að lækka kaupið. Allt annað er enn uppí loft. Dagblað-
ið Tíminn vill færa niður vexti með feitletruðu handafli á
sama tíma og Jón Sigurðsson viðskiptaráðherra telur að
jafnvel ekki sín eigin orð dugi til að stilla hið úfna vaxtahaf.
Þórður Friðjónsson forstöðumaður Þjóðhagsstofnunar í um-
boði Sjálfstæðisflokksins lýsir yfir í gær að best sé að hafa
bæði gengisfellingu og niðurfærslu, en Jón Baldvin Hanni-
balsson fjármálaráðherra segir að plús einn og mínus einn
sé samtals núll og gerir opinbert grín að hinum þjóðhaga
forstöðumanni.
Niðurfærslan sem um miðja síðustu viku var það manna
af himnum sem átti að duga okkur til fyrirheitna landsins, -
hún er núna gufuð upp í ekki neitt nema sömu gömlu ráðin:
fella gengi, lækka kaup.
Þegar léttir til í því moldviðri sem þyrlað hefur verið upp
útaf samsuðutilraununum miklu þá standa eftir nokkrar ein-
faldar staðreyndir sem allar lausnir þurfa að byggja á.
Ein þeirra felst í skipbroti þeirrar tilraunar til algerrar frjáls-
hyggju í efnahagslífinu sem ríkisstjórnir Steingríms Her-
mannssonar og Þorsteins Pálssonar hafa reynt hér undan-
farin fimm ár.
Þetta skipbrot kemur þessa mánuðina skýrast fram í
vaxtastiginu. Jón Sigurðsson og aðrir heittrúarmenn í frels-
isbaráttu vaxtanna hafa sagt misseri eftir misseri að nú sé
vaxtalækkun hinumegin við hornið. Jón og félagar eru ekki
einir um slíkt traust á æðri peningaleg máttarvöld, þeir eiga
sér til dæmis sögulegt fordæmi í hinum fræga frjálshyggju-
forseta í Bandaríkjunum, Herbert Hoover, sem raunar fékk
þau laun heimsins að biðlund kjósenda brast einhvern veg-
inn áður en heimskreppunni lauk.
Kenningin um vaxtafrelsi sem virki einsog einskonar hita-
mælir í efnahagslífinu á fullan rétt á sér sem módel í kennslu-
bókum þarsem aðilar í leiknum heita A og B og C. Við búum
hinsvegar ekki í kennslubók og við heitum hvorki A, B né C.
Við búum við þær aðstæður að vaxtastiginu verður að
töluverðu leyti að stjórna, með hnúum og hnefum ef ekki vill
betur. Það er vegna þess annarsvegar að af sjálfræðisá-
stæðum getum við ekki láta múlbinda okkur við peninga-
kerfið frá New York, London og Hong Kong, en erum þó
mjög háð ytri aðstæðum í efnahagslífinu og verðum að geta
brugðist fljótt og vel við sveiflum í náttúru og á mörkuðum.
Það er vegna þess hinsvegar að við viljum ekki taka þá
áhættu að markaðsrúllettan í peningamálum leiði okkur útí
gjaldþrot, atvinnuleysi, móðuharðindi í byggðamálum.
Það sem núna þarf eru ekki gufulausnir og ekki trúar-
kreddur, ekki persónumetingur, ekki yfirlýsingar.
Það sem núna þarf er að félagshyggjuöflin í landinu sam-
einist um að grípa í taumana, leggi niður fyrir sér önnur
markmið, aðrar leiðir. Alþýðubandalagið hefur fyrir sitt leyti
þegar lagt drög að lausnum, nú síðast með tillögum frá
formanni flokksins í vaxtamálum. Önnur félagshyggjuöfl
eiga að segja sína meiningu, - og jafnhliða verða menn að
þora að horfast í augu við hinar pólitísku afleiðingar.
-m

Ollu við snúið
Jóhanna S. Sigþórsdóttir skrif-
ar laugardagspistil í DV um mál-
leysur í útvarpsstöðvum. Hún er
á móti vondu og lágkúrulegu
málfari í útvarpi eins og vonlegt
er. Hitt er svo afleitt að þessi
helgarprédíkun um málvöndun
byrjar á þessum brengluðu for-
sendum hér:
„Þegar útvarpsstöðvunum tók
að fjölga kættust margir málunn-
endur og menningarvitar. Þeir
stóðu nefnilega í þeirri trú að
fleiri útvarpsstöðvar færðu ekki
aðeins með sér betra efni heldur
einnig vandaðra málfar og aukna
menningu. Margir hugsuðu sem
svo að eftir því sem samkeppnin
ykist yrði meira vandað til dag-
skrárinnar að öllu leyti. Þar með
talið notkun íslenskrar tungu.“
Þetta er nokkurnveginn eins
röng staðhæfing og hugsast getur.
Menningarvitar og málunnendur
kættust alls ekki yfir fjölgun út-
varpsstöðva og síst af öllu töldu
þeir að sú þróun mundi geta af sér
vandaðri dagskrá og betra málfar
og „aukna menningu". Þeir voru
ekki kátir heldur fúlir, gramir og
reiðir, þeir vöruðu við því að út-
varpsfrelsið svokallaða mundi
draga úr vandaðri innlendri dag-
skrárgerð og opna enn frekar
fyrir það flæði engilsaxneskra á-
hrifa sem rýrir kost íslenskrar
tungu. Menningarvitar og mál-
unnendur voru svo skammaðir
eins og hundar fyrir að vera
þjóðrembuíhald, forsjármennta-
kommar, hrokagikkir sem ætla
að hafa vit fyrir fólki og margt
fleira var sagt í þeim dúr.
Þeir sem kættust þegar út-
varpstöðvum fjölgaði, það voru
þeir sem héldu það væri auðveld-
ur og ábatasamur leikur að masa í
auglýsingaútvarp og snúa
plötum. Þeir sem kættust, það
voru frjálshyggjumenn svonefnd-
ir, sem hafa komið sér upp þeim
trúarbrögðum að samkeppnin
hljóti ávallt að leiða til góðs og
gera þá ekki mun á ljósvakafjöl-
miðlum og lakkrísgerðum. Einna
mest kættist menntamálaráð-
herra Sjálfstæðisflokksins, Ragn-
hildur Helgadóttir, sem sá fram á
þá gullöld og gleðitíð að nú fjöl-
gaði möguleikum íslendinga til
að búa til „listrænar auglýsing-
ar“.
Tvístraður Moggi
Höldum þá áfram smástund
með fjölmiðla, nánar tiltekið
sjónvarpsmálin.
Morgunblaðið er undarlega
klofið um sjónvarpsfrelsið. Ann-
arsvegar er það trúarjátning
frjálshyggjublaðsins að öil einka-.
væðing og samkeppni hljóti að
vera blessunarrík - og þar með
tilkoma Stöðvar tvö. Á hinn bóg-
inn hafa ábyrgðarmenn á blaðinu
ekki komist hjá því að taka eftir
því að tvær sjónvarpsrásir hafa
leitt til þess að sjónvarp hér á
landi er enn síður íslenskt en áður
- og fylgja þessum skilningi regl-
ubundnar prédíkanir um helgar
um holskeflu engilsaxneskra á-
hrifa og áskoranir um að menn
vandi málfar sitt og efli íslenska
dagskrárgerð.
En því miður: þessi menning-
arbarátta er mjög í skötulíki. Um
leið og blaðið lætur dynja á Ríkis-
sjónvarpinu áskoranir um að það
standi sig sem best, gera ráða-
menn í þeim flokki sem blaðið
tengist hvað þeir geta til að það
sama sjónvarp fái hvorki hrært
legg né lið. Og meðan Reykjavík-
urbréfið kvartar yfir því að ljós-
vakahöfðingjar standi sig ekki í
menningarbaráttunni og fari með
æ meira af því sama, þá reka
dálkahöfundar þess sama Morg-
unblaðs upp ýmisleg fagnaðargól
yfir framsókn einkavæðingarinn-
ar.
Lofsöngur um
einkasjonvarp
Gott dæmi er pistill „ai“ (Guð-
að á skjáinn). Þar segir fyrir
nokkru á þessa leið:
„Hvað er að frétta af sjónvarpi
í Evrópu? Ekkert ósvipað og er
að frétta af sjónvarpinu hér á ís-
landi; einkavæðingin kemst í
gagnið, dagskráin verður fjöl-
breyttari og meiri og menning-
arfrömuðir hafa áhyggjur af af-
leiðingunum, m.a. því sem
menningarráðherra Frakklands,
Jack Lang, kallar „menningar-
lega heimsvaldastefnu“ Banda-
ríkjanna."
Það er augljóst að dálkasmiður
er hreint ekki á þeim buxunum að
taka undir rausið í einhverjum
skelfilegum „menningar-
frömuðum". Hann segir:
„Fyrir fimm árum lifðu sjón-
varpsáhorfendur á heimatilbún-
um frétta-, skemmti- og listaþátt-
um, sem kryddaðir voru með ein-
staka „Dallas" og „Dynasty". En
ekki lengur. Tækniframfarir,
auknar kröfur áhorfenda og al-
þjóðlegir fjölmiðlarisar hafa séð
um að brjóta höft ríkiseinokunar
og bylta evrópsku sjónvarpi".
Það er vert að gefa því gaum,
hvernig þessi fjölmiðladálkur
Morgunblaðsins gerir einmitt yf-
irlæti hinnar bandarísku „menn-
ingarlegu heimsvaldastefnu" að
sínu. Fyrir skömmu, segir þar,
urðu Evrópumenn að láta sér
nægja „heimatilbúna" þætti
(hugsið ykkur, þvílíkt ófrelsi,
þvílík skelfing) og þessi sveita-
mennsku í fréttaflutningi og
skemmtan var svo rétt aðeins
„krydduð“ með bandarískum
glæsiafurðum - Dallasarlanglok-
um og Dynasty. En sem betur
fer, segir þar, er þetta nú liðin tíð,
nú er búið að „brjóta höft
ríkiseinokunar“ - með þeim af-
leiðingum væntanlega að
„heimatilbúið“ efni hopar fyrir
„vefi alþjóðlegra dagskráa sem
munu sameina Evrópu á nýjan -
að ekki sé minnst á lokkandi-
hátt“ ( þetta er seinna í sömu
grein). Og náttúrlega er þetta allt
sett upp sem einskonar fyrirmynd
fyrir fslendinga sem hafa reyndar
sýnt mikinn dugnað við að út-
rýma „heimatilbúnu" efni og
þurfa ekki einusinni að bíða eftir
gervihnattasjónvarpi til að ánetj-
ast „vefi alþjóðlegra dagskráa“.
Það er að segja amrískra.
í títtnefndum fjölmiðlapistli
Morgunblaðsins er vitnað í Berl-
usconi hinn ítalska, sem á sinn
þátt í því að gera ítalskan sjón-
varpsheim einn hinn ömurlegasta
sem til er- og teygir nú klær sínar
víða um Evrópu. Hann segir: „f
framtíðinni getur hver sem er
horft á hvað sem er“. Þetta er
rangt. Ef „alþjóðlegir fjölmiðla-
risar“ halda áfram sinni sigur-
göngu og borgaralegar ríkis-
stjórnir hamast við það í nafni
markaðsfrelsis að leggja niður
alla viðleitni til sjálfstæðrar
menningarstefnu, þá mun í fram-
tíðinni „hver sem er“ horfa á
sömu bandarísku moðsuðuna.
Og stöku sinnum „þjóðlega"
undanrennu af henni, meðan
tungur eins og hollenska, danska
eða íslenska hafa ekki með öllu
glatað sínu markaðsverði.
Eða eins og mismæltur þing-
maður sagði: það er eins og hver
sjái upp undir sjálfan sig með
það.
ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útg«fandl: Útgáf ufélag Þjóöviljans.
Rltatjórar: Ámi Bergmann, Möröur Ámason, Ottar Proppó.
Fréttastjóri: Lúövík Geirsson.
Blaöamenn: Guömundur Rúnar Heiöarsson, Hiörteifur
Sveinbjömsson, Kristófer Svavarsson, Magnfríður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, Olafur Gíslason, Ragnar
Kartsson, SiguröurÁ. Friöþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.), Sœvar
Guöbjömsson, Tómas Tómasson, Þorfinnur Omarsson (íþr.).
Handrfta- og próf arkaleatur: Elías Mar, Hikfur Finnsdóttir.
Ljóámyndarar: Einar Ólason, Siguröur Mar Halldórsson.
Útlitataiknarar: Kristján Kristjánsson, Kristbergur 0. Pétursson
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglysingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorqeröur Sigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Utbreiftslu-og afgrelðslustjórl: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Katrín Bárðardóttir, ÓlafurBjömsson.
Utkeyrsla, afgreiösla, ritstjórn:
Siftumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiöja Þjóöviljans hf.
Prentun: Blaöaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Helgarblöft: 80 kr.
Askrlftarverð á mánuði: 800 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þrlðjudagur 16. ágúst 1968
/
/