Þjóðviljinn - 08.10.1988, Síða 6

þJÓÐVILJINN Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Lánskjara-
Eitt af því sem stjórnarflokkarnir urðu sammála um, þegar
verið var að mynda núverandi ríkisstjórn, var að lánskjara-
vísitalan skyldi endurskoðuð. Áherslan á þetta atriði var að
sjálfsögðu mismikil hjá ríkisstjórnarflokkunum, en niður-
staðan varð sameiginleg; Seðlabankanum skal falið að
breyta grundvelli lánskjaravísitölunnar þannig að vísitala
launa hafi helmingsvægi á móti framfærsluvísitölu og vísi-
tölu byggingarkostnaðar, sem hafi fjórðungsvægi hvor.
Jafnframt verði heimilað að velja viðmiðun við gengi sem
lánskjaravísitölu. Samkvæmt yfirlýsingu frá ríkisstjórninni á
þessi breyting að verða til að draga úr misgengi launa og
lánskjara samhliða því sem sparifé er varið fyrir verðlags-
breytingum."
Það var í apríl 1979 að í gildi gengu ný lög um stjórn
efnahagsmála. Almennt voru þau kölluð Ólafslög í höfuðið á
Ólafi heitnum Jóhannessyni þáverandi forsætisráðherra.
Með þeim var í fyrsta skipti leyft að verðtryggja fjárskuld-
bindingar. Seðlabankanum var falið að birta vísitölur sem
unnt væri að nota til að reikna út verðbætur jafnt á sparifé
sem lánsfé.
Á þessum tíma höfðu margir um það verulega miklar
efasemdir að verðtrygging lánsfjár hefði heppileg áhrif á
glímuna við verðbólguna. Sumir héldu því fram að verðtryg-
gingin yrði til að auka mjög verðbólguna. En vantrúarmenn
náðu sér ekki almennilega á flug í andófinu. Kannski vegna
þess að ávöxtun hafði um langan tíma verið neikvæð og
enginn maður með fjármálavit vildi eiga peninga sem rýrn-
uðu mjög hratt að verðgildi jafnvel þótt vextir kæmu til. Menn
kepptust við að breyta peningaeign sinni í steinsteypu eða
önnur verðmæti. Sparnaður dróst saman vegna þess að
sparifé í vörslu banka rýrnaði stöðugt. Menn, sem höfðu á
unga aldri eignast dágóðan skilding á bankabók, komust að
raun um að spariféð dugði varla fyrir sígarettupaka þegar til
átti að taka.
Verðtryggingin hafði það í för með sér að höfuðstóll, hvort
heldur var um að ræða innistæðu eða lán, hélt verðgildi
sínu, að skuldarinn þurfti að endurgreiða jafvirði þess, sem
hann fékk að láni, og að sparifjáreigandinn gat tekið út
jafnvirði þess sem hann lagði inn. En vandinn við verðtrygg-
ingu er að ákveða við hvað á að miða verðbæturnar, hvernig
á að mæla verðgildi peninga. Eðlilegast er að miða við sem
flestar gerðir af þeim varningi og þjónustu sem hefur skipta-
gildi. Lánskjaravísitalan, sem er reiknuð út frá framfærslu-
vísitölu og byggingarvísitölu, spannar að þessu leyti býsna
vítt svið. En að sjálfsögðu er hægt að þrengja, víkka eða
breyta því á annan hátt og reikna út annars konar vísitölu.
Á árunum 1983 og 1984 hækkaði verðlag miklu meira en
laun. Upp kom misgengi launa og lánskjara og verðtryggðar
skuldir húsbyggjenda og annarra hækkuðu mun örar en
kauptaxtar. Til að standa undir afborgunum af lánum þurfti
miklu stærri hluta launa en reiknað hafði verið með. Hjá
mörgum skuldaranum, sem ekki hafði möguleika á að bæta
enn við sig aukavinnu og drýgja þannig tekjurnar, kostaði
þetta gjaldþrot og uppboð á þeim húseignum sem fólk var
að reyna að eignast.
Lánskjaravísitalan var ekki orsök þessa misgengis, held-
ur það að ríkisstjórn Sjálfstæðisflokkks og Framsóknar, sem
settist að völdum á miðju ári 1983 undir forsæti Steingríms
Hermannssonar, ákvað að stöðva allar launahækkanir en
leyfa verðlagi að hækka óhindrað. Misgengið var í rauninni
fyrirfram planlagt.
( allri umræðu um verðtryggingu er án efa hollt að gera
fullkominn greinarmun á annars vegar vísitölu, sem lýsir
verðbreytingum en veldur þeim ekki, og hins vegar vísvit-
andi aðgerðum stjórnvalda til að halda niðri kaupmætti
launa.
ÓP
KLIPPT OG SKORIÐ
1
Meira að tefla
guðs um geim
Maður verður hér og þar var
við aukinn áhuga á öðru lífi. Nú
síðast skýrði Tíminn frá því að
Viktor Kortsjnoj stæði í miðils-
skák við framliðinn ungverskan
stórmeistara. Þeir eru búnir með
þrjátíu leiki og Kortsjnoj hefur
betra tafl. Sú frétt sýnist vísa
mönnum beint á þá útskýringu á
þrálátum áhuga manna á öðrum
heimi sem er aðgengilegust og
fyrst kemur upp í hugann: menn
leita þangað af því að þeir þurfa
þess með. Þeir þurfa til dæmis
einhverja uppbót á þau vand-
ræði, þá óheppni eða ósigra sem
að þeim steðja nú og hér. Korts-
jnoj er ekki lengur hættulegur
keppinautur um skákkórónu
heimsins - en hann getur kannski
orðið skákmeistari andanna.
Hinn íslenski
draumur
En margt fleira hangir á eilífð-
arspýtunni eins og að líkum
lætur. Eitt af því er sú gamla von
íslendinga að þótt þeir séu fáir og
geri ekki stór strik í veraidar-
reikninginn, þá kunni þeir að
luma á einhverju sem ekki er í
vörslum hinna. Til dæmis gæti
þeim dottið í hug að leysa
lífsgátuna í eitt skipti fyrir öll.
Það var einmitt þess vegna að
hér á landi tóku menn mjög vel
undir hugmyndir dr. Helga Pjet-
urss á sínum tíma. En hann hélt
því fram að við dauðann flyttu
menn búferlum til annarra hnatta
og héldu þar áfram að þroskast
von úr viti. Hér var fædd íslensk
heimspeki sögðu menn og voru
mjög glaðir. Það auðveldaði
mönnum líka að faðma framlífs-
kenningar Helga, að hann færði
þær í búnings orkutals, sem
hljómaði eins og rammasta eðlis-
fræði. Þar með gátu elskulegir og
spéhræddir landar okkar
sannfært sjálfa sig um að þeir
hefðu losað sig við TRÚ og aðrar
slíkar bábilj ur - þeir væru barasta
að rannsaka með vísindalegum
aðferðum allt það sem vísaði
þeim sjálfum á tiltölulega þægi-
legt eilífðarlíf
Straumar
koma saman
Að vísu fór svo, að aðrar eilífð-
arfreistingar urðu yfirsterkari
hugmyndum þeim sem Helgi
Pjeturss boðaði í Nýal og víðar.
Hreyfing Nýalssinna hefur starf-
að lengi, en hún hefur ekki látið
mikið yfir sér. Það hlýtur því að
vera áhugamönnum um íslensk-
an sérleika nokkur upplyfting að
heyra, að nú er upp komið nýtt
félag, Félag áhugamanna um
stjörnulíffræði (FÁS), sem hefur,
að því er manni skilst, einsett sér
að sanna hugmyndir dr. Helga
Pjeturss með aðferðum spíritista.
Og með því að spíritisminn hefur
verið vinsælasta hamingju-
hreyfing á íslandi allt fram á daga
Lottósins í sjónvarpinu og löngu
orðin rammíslensk í sínum
töktum, þá hafa nú náð saman
þeir andlegir straumar hérlendir
sem einna líklegastir eru til að
halda mannskapnum á floti nú á
þessum myrku tímum trúleysis á
handboltann, ullarútflutninginn
og gjaldmiðilinn.
Lítilþægnin
undursamlega
Að vísu er það svo, að þegar
menn lesa sér til um hinummeg-
insambönd, þá sest einatt að
þeim undrun yfir því hve litlu þeir
verða fegnir sem í þeim standa.
Gott dæmi um þetta má finna í
nýju hefti tímaritsins Mannlíf,
sem hefur sent blaðamann á mið-
ilsfund hjá Stjörnulíffræðingum
i,,til að komast að hinu sanna“
eins og þar segir. Þetta sýnist vera
ósköp elskuleg samkoma en ógn
tíðindalaus. Þar kemur persóna
úr Laxdælu og heilsar fundar-
mönnum, enda gamalreyndur
fundastjóri „að handan". Svo
segja „gestirnir framliðnu" frá
því aðspurðir, að vont veður hafi
ekki áhrif á þá, og sé fundurinn í
daufara lagi af öðrum ástæðum.
Þá taka fundarmenn sér það fyrir
hendur að sætta látna konu við
dauðann. Svo eru stundaðar
andalækningar með „blandaðri
tækni“. Kvenréttindakona kem-
ur að handan og lætur í ljós
ánægju sína yfir kvennaþinginu í
Osló. Boð koma um að „dýrðleg
vera biði eftir því að komast í
samband við fundinn en orkan
væri tæplega nægileg“. Og svo
framvegis. Ef að líkum lætur
kemur þeim sem eitthvað hafa
áður séð af skrifum spíritista um
skilaboð að handan allt þetta
kunnuglega fyrir sjónir. Eins og
fyrri daginn líkjast skilaboðin
einna mest þeim stjörnuspádóm-
um um framtíðina sem nú eru
meir í tísku en nokkru sinni fyrr:
svo almennt orðuð að þau geta
þýtt nánast hvað sem óskhyggjan
vill. Og ekki þyrftu menn að
reyna mikið á sig í skopstælingu
til að fyrrnefndur fundur félli eins
og flís við rass við óviðjafnanlega
lýsingu Halldórs Laxness á mið-
ilsfundi í Heimsljósi. En satt best
að segja tekur því varla að jagast
mikið út af því, nær að undrast
eina ferðina enn þá hugkvæmni
mannsins og sveigjanleik, sem
einmitt á sviði eilífðarmála finnur
alltaf leiðir til að gera óskina að
þeim veruleika sem mark er tekið
á
Blaðamaðurinn frá Mannlífi
stillir sig um að dæma um gildi
þess sem hann sér og heyrir og er
það náttúrlega mjög skynsam-
legt. En hann rambar svo á niður-
stöðu um allt þetta sem er jafn
stórnsnjöll og hún er óhrekjandi.
Hann segir: „Auðvelt er að finna
sannleikann trúi maður á hann“.
Það hefur aldrei verið neinn
vandi að reisa mörg musteri hát-
imbruð á slíkri forsendu.
ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, MöröurÁrnason, ÓttarProppé.
Fróttastjórí: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: DagurÞorleifsson.GuömundurRúnarHeiðarsson,
Heimir Már Pótursson, Hjörleifur Sveinbjörnsson, Kristófer
Svavarsson, Magnús H. Gíslason, Lilia Gunnarsdóttir, Ólafur
Gíslason, Páll Hannesson. Siguröur Á. Friðþjófsson, Sævar
Guðbjörnsson, ÞorfinnurÓmarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Jim Smart.
Útlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, Kristberguró. Pétursson
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrif stof u st jóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guörún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgeröurSigurðardóttir.,
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Anna Benediktsdóttir
Útbreiðslu-og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Nýtt helgarblað: 100 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 800 kr.
6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 8. október 1988