Þjóðviljinn - 07.12.1988, Page 11

Afmœli
Jórunn Viðar sjötug
Jórunn Viðar, tónskáld og pí-
anóleikari, er sjötug í dag, og er
hún og fullveldi íslensku þjóðar-
innar þess vegna því sem næst
jafnaldra. Hún er af þeirri kyn-
slóð listamanna sem ruddi listum
í landinu braut til sjálfstæðis, þess
sjálfstæðis sem við af yngri kyn-
slóðunum njótum nú ávaxtanna
af. Jórunn var fyrsta íslenska
konan til að láta eitthvað að ráði
kveða að sér í tónskáldskap, en
einmitt á því sviði hinna fögru
lista hefur konum reynst hvað
erfiðast að kveða sér híjóðs. Sjö-
tugsafmæli Jórunnar er af þessum
sökum tilefni til að staldra við og
spyrja spurninganna: hvaðan ber
okkur að?, hvar stöndum við
nú?, og hvert stefnum við? Ekki
skal þessum spurningum svarað
hér, en spyrji hver fyrir sig.
Jórunn haslaði sér völl sem pí-
anóleikari og tónskáld á árunum
eftir síðari heimsstyrjöldina. Þá
var tónlistarlífið í landinu miklu
mun fábreyttara en það er nú og
höfðu listamenn þar af leiðandi
færri tækifæri til að koma list
sinni á framfæri en nú er raunin á.
Engu að síður voru þetta ár
mikillar umbyltingar í íslensku
tónlistarlífi, og má segja að þá
fyrst hafi þeir múrar endanlega
verið brotnir sem einangrað
höfðu tónlistariðkun landsmanna
frá tónlist menningarlandanna
umhverfis okkur, - múrar sem
staðið höfðu óhagganlegir allt frá
tímum kaþólskunnar hér á landi.
Jórunn var í hópi þeirra tónlistar-
manna, sem skópu þessa umbylt-
ingu, og átti hún það sameigin-
legt með þeim að hafa aflað sér
framhaldsmenntunar í menning-
arsetrum erlendis og að hafa
kynnst þar helstu straumum og
stefnum í samtímalist.
Það má vera augljóst hverjum
þeim, sem þekkir til tónlistar Jór-
unnar, að hún hefur oftar en ekki
leitað í þann arf sem er sameigin-
legur þjóðinni allri: þjóðlögin, og
hefur hennar sérstaki og per-
sónulegi stíll kannski mótast
fremur af áhrifum frá þeim arfi en
nokkru öðru. Fágun og ná-
kvæmni einkenna meðhöndlun
hennar á tónefninu, en umfram
allt er hún tónskáld hinnar syngj-
andi melódíu, hvort sem henni er
ætlað að hljóma úr mannsbarka
eða að vera leikin á hljóðfæri.
Stærstu verk Jórunnar eru ball-
ettarnir Eldurinn (1950) og
Ólafur liljurós (1952) ásamt
píanókonsertinum Sláttu, sem
hún frumflutti sjálf ásamt Sin-
fóníuhljómsveit íslands á tón-
leikum sveitarinnar þann 8. des-
ember 1977. Allt eru þetta verk
sem löngu er kominn tími til að
heyrist aftur, svo að yngri kyn-
slóðir tónlistarunnenda fái
kynnst þeim verkum sem Jórunn
hefur kannski lagt hvað mestan
metnað í. Af kammerverkum
Jórunnar má nefna Islenska svítu
fyrir fiðlu og píanó frá 1974, sem
þær Laufey Sigurðardóttir og
Selma Guðmundsdóttir hafa
leikið á undanförnum árum með
miklum glæsibrag. En það er á
sviði söngtónlistarinnar sem Jór-
unn hefur notið sín best og verið
afkastamest. Mörg sönglaga
hennar eru alþekkt og yrði vand-
fundinn sá söngvari sem ekki hef-
ur einhver laga hennar á söngskrá
sinni. Sönglög eins og Unglingur-
inn í skóginum, Gestaboð um
nótt, Im Kahn og lagið 77/ minn-
ingar um misheppnaðan tónsnill-
ing eru allt lög sem sungin verða
eins lengi og einhver kærir sig um
að leggja rækt við íslenska söng-
list og nennir að hlúa að þeim
ávöxtum sem vaxið hafa í görðum
íslenskra listamanna.
Fyrir hönd Tónskáldafélags ís-
lands sendi ég Jórunni heillaóskir landsmenn fáum notið áfram
á sjötugsafmælinu með þeirri von nýrra verka úr tónsmiðju hennar.
að við félagar hennar og aðrir Hjálmar H. Ragnarsson
l
Nýjar bækur — Nýjar bækur — Nýjar bækur
... og þá flaug
HRAFNINN
Frjálst framtak hefur sent frá
sér bókina ... og þá flaug
HRAFNINN eftir Ingva Hrafn
Jónsson fyrrverandi fréttastjóra
Sjónvarpsins.
í bókinni fjallar Ingvi Hrafn
um starfsár sín hjá Sjónvarpinu,
fyrst sem fréttamaður í afleysing-
um, síðan sem þingfréttamaður
og þáttastjórnandi í afleysingum,
síðan sem þingfréttamaður og
þáttastjórnandi og loks störf sín
sem, fréttastjóri.
Kaflafyrirsagnir í bókinni eru:
í upphafi skyldi endinn skoða...,
„Grunar þá Gvend og fleiri að
gerist hér saga meiri“, í kynnis-
ferð til „þeirra stóru“, Byltingu
hrundið í framkvæmd, enginn
veit sína ævina..., Slagurinn hefst
við Stöð 2, Leiðtogafundurinn,
Fréttatímaslagurinn, Alberts-
þátturinn, Áform um uppsögn,
Svefneyjamálið, Átakatímar,
Ingvi Hrafn í snörunni, Palldóm-
ar og Eftirmáli.
Þegar Ingva Hrafni var vikið úr
fréttastjórastöðunni í aprílmán-
uði sl. kom fram hjá Markúsi
Erni Antonssyni útvarpsstjóra að
röð af atvikum hefðu legið að
baki. Ingvi Hrafn hefur ekkert
látið frá sér fara um málið fyrr en
nú. Bókin er ekki bara uppgjör
Ingva Hrafns við yfirstjóm Sjón-
varpsins heldur lifandi, létt og
hispurslaus frásögn af lífinu bak
við sjónvarpsskjáinn - frásögn „í
stíl Ingva Hrafns“.
„Ostalyst“
Handbók
fyrir sælkera
Út er komin matreiðslubókin
„Ostalyst“, handbók fyrir sæl-
kera.
Bókin sem er 144 blaðsíður,
samanstendur af 147 uppskriftum
með osti og smjöri auk kafla um
ost í matargerð og ágrips af sögu
ostagerðar. Litmynd er af hverj-
um rétti.
Matreiðslubók þessi er gefin út
í tilefni af 30 ára afmæli Osta- og
Smjörsölunnar sf.
í þessa bók höfum við valið úrval
uppskrifta sem allar hafa verið
margreyndar bæði af tilraunaeid-
húsi Osta- og smjörsölunnar sf.
og af ostadýrkendum um land
allt.
Alfræðibók
um skák
Iðunn hefur gefið út Alfræði-
bókina um skák eftir dr. Ingimar
Jónsson, fyrrverandi forseta
Skáksambandsins.
í Alfræðibókinni um skák er
ítarlega sagt frá fjölmörgum stór-
meisturum og öðrum skáksnill-
ingum, íslenskum jafnt sem er-
lendum, og fjallað um á sjöunda
hundrað einstaklinga sem á einn
eða annan hátt tengjast tafli,
sögu þess eða starfi skákhreyfing-
arinnar.
Einnig er sagt frá öllum helstu
skákbyrjunum, vörnum og af-
brigðum þeirra á þann hátt að les-
andinn eigi auðvelt með að
glöggva sig á þessum þætti skák-
fræðinnar. í bókinni er jafnframt
að finna upplýsingar um ýmsa
skákviðburði, tafltegundir, al-
gengustu skákhugtök og margt
fleira, og veitir hún því svör við
flestum þeim spurningum sem
upp kunna að koma þegar skák er
annars vegar.
Efni bókarinnar er afar að-
gengilega sett fram, birtur er
mikill fjöldi stöðumynda og ann-
arra mynda til nánari skýringar.
Sígild ævintýri
fyriryngstu
börnin
Bókaútgáfan Forlagið hefur
sent frá sér þrjár bækur í nýjum
bókaflokki fyrir yngstu börnin og
nefnist hann Ævintýri barnanna.
Þetta eru sögurnar um
Rauðhettu, Pétur Pan og Hans
hugprúða.
Hér eru sögð sígild ævintýri
sem börn hafa skemmt sér við
kynslóð fram af kynslóð. Hver
hefur ekki tekið þátt í raunum
Rauðhettu litlu og baráttu henn-
ar við úlfinn ógurlega eða dáðst
að stráknum honum Hans, sem
ekki kunni að hræðast og hlaut að
lokum prinsessuna sem allir vildu
eiga, segir m.a. í freft frá For-
laginu.
Ævintýrin eru endursögð við
hæfi yngstu barnanna og mynd-
skreytt af nokkrum þekktustu
Iistamönnum Spánar. Þorsteinn
skáld frá Hamri þýðir sögurnar.
Míðvikudagur 7. desember 1988 ÞJÓÐVILJINN — SfÐA 11
Minning
Una Thoroddsen
Fædd 22.12. 1909
Dáin 25.11.1988
Una Thoroddsen, sem nú skal
lítillega minnzt, fæddist 22. des-
ember í fjörðum vestur árið 1909;
hún andaðist hér í bæ föstudaginn
25. nóv. og var því komin fast að
áttræðu. Með henni er hnigin um
margt hin athyglisverðasta kona.
Una var síðari kona móður-
bróður míns, Bolla borgarverk-
fræðings Thoroddsen, þau giftust
26. ágúst 1948 og stofnuðu heim-
ili á Miklubraut 62. Atvikin hög-
uðu því svo, að ég bjó vetrarlangt
hjá þeim hjónum. Við Bolli yngri
deildum þá herbergi, og var oft
glatt á hjalla og þétt setinn Svarf-
aðardalurinn í Bellmannskjallar-
anum svonefnda, þótt óneitan-
lega létu námsafrek nokkuð á sér
standa.
Því er skemmst frá að segja, að
Una reyndist mér þá og ávallt síð-
an sem bezta móðir, fylgdist
grannt með högum mínum og
vildi allt fyrir ntig gera. Löngu
eftir að ég var horfinn á braut
gekk ég inn án þess að hringja
dyrabjöllu, svo rækilega hafði
„Miklabrautin“ orðið mitt annað
heimili.
Una heitin var hin fríðasta
kona og fönguleg eftir því, naut
þess að skemmta sér og skemmta
öðrum og sómdi sér hvarvetna
vel. Hún var með fádæmum
greiðvikin ög hjálpsöm og mun-
aði þá heldur en ekki um liðveizl-
una enda forkur dugleg: „Svo
kem ég með fjóra menn!“ var
setning sem móðir mín vitnaði oft
í og lýsir Unu vel, hversu rétt sem
eftir kann að vera hermt. Mann
sinn dáði hún og dýrkaði og var
óþreytandi að vinna að velferð
hans.
Mér fannst Una aldrei bera sitt
barr eftir að hún missti Bolla; átti
enda lengst af við vanheilsu að
stríða eftir það. En reisn sinni
hygg ég hún héldi til hinzta dags.
Hennar er gott að minnast, láti
guð henni nú raun lofi betri.
Jón Thor Haraldsson
(Una var jarðsett í gær, þriðjudag.)