Þjóðviljinn - 28.12.1988, Síða 9

Jll viðskiptamanna__________
banka og sparisjóóa
Lokun
2. janúar
og eindagi
víxla
Vegna áramótavinnu verða
afgreiðslur banka og sparisjóða
lokaðar mánudaginn
2.janúar 1989.
Leiðbeiningar um eindaga víxla
um áramót
liggjaframmi í afgreiðslum.
Reykjavík, 14. desember 1988
Samvinnunefndbankaogsparisjóóa —
Tvöfaldur
^áföstudag
Vinningstölurnar 23.12 1988
Heildarvinningsupphæð Kr. 2.707.624.-
Þar sem enginn var með 5 réttar tölur á föstudaginn var, færist 1.
vinningur sem var kr. 2.314.614,- yfir á 1. vinning á föstudaginn
kemur.
Bónustala + fjórar tölur réttar kr. 401.675,- og skiptast á 5 vinnings-
hafa, kr. 80.335,- á mann.
Fjórar tölur réttar kr. 692.820,- skiptast á 135 vinningshafa, kr.
5.132,- á mann.
Þrjár tölur réttar kr. 1.613.129,- skiptast á 4703 vinningshafa, kr.
343,- á mann.
Dregið verður í lottóinu föstudaginn
30. desember klukkan 20.30.
Sölu þann dag lýkur klukkan 20.15.
Gleðilegt nýár.
Leikandi og létt! Upplýsingasími: 685111
Nú þegar rúmlega hálft ár er
liðið frá kosningasigri Mitt-
errands Frakklandsforseta og
valdatöku sósíalista i annað sinn
með Michel Rocard í embætti for-
sætisráðherra, má segja að
„hveitibrauðsdögum“ þjóðarinn-
ar og hinnar nýju stjórnar sé lok-
ið og er því svo komið að spjótin
standa á henni úr mörgum áttum í
senn.
Undanfarnar vikur hafa miklar
verkfallsöldur riðið yfir Frakk-
land og margskyns ólga siglt í
kjölfar þeirra, og hefur Rocard
komist í úlfakreppu sem gæti
veikt stöðu hans til lengdar, en
það er alvarlegt mál þar sem
stjórnin hefur ekki hreinan meiri-
hluta á þingi. Við þetta bætist að
vinsældapendúll Mitterrands
forseta er nú tekinn að sveiflast
óþyrmilega mikið í aðra átt: eftir
þær fádæma vinsældir sem
Mitter'rand naut í fyrra meðan
hann var fráfarandi forseti og síð-
an frambjóðandi er það nú allt í
einu orðin lenska að gagnrýna
hann og finna honum flest til for-
áttu. Hefur hann jafnvel orðið
fyrir ótrúlega hörðum persónu-
legum árásum, en svo er hann
sakaður um að skipta sér lítið af
brýnum vandamálum lands-
manna, heldur láta Rocard eftir
að kljást' við þau, og vanta
heildarhugsjón í upphafi seinna
kjörtímabils síns, - eins og hann
viti ekki fyllilega hvað hann eigi
við kosningasigurinn að gera.
Lítur út fyrir að Mitterrand og
Rocard séu nú á krossgötum og
skipti það miklu máli fyrir fram-
tíðina hvernig þeir bregðast við
vandanum.
Verkfallsbylgja
Verkfallsöldurnar undanfarn-
ar vikur eru í gamalkunnum stíl
og svipaðar þeim sem stjórnvöld
landsins hafa áður þurft að leysa
hverjir sem við völd hafa verið,
en jafnframt hafa í þeim kristall-
ast ýmsar athyglisverðar þver-
sagnir í frönsku þjóðfélagi og
stjórnmálalífi, eins og það er
hvort tveggja að þróast á þessum
tímum. Skiptir það í rauninni
meira máli en atburðirnir sjálfir.
Segja má að verkföllin hafi
byrjað með því að hjúkrunarkon-
ur lögðu niður vinnu um miðjan
október til að krefjast betri kjara
og vinnuskilyrða og kannske þó
einkum til þess að tekið yrði
meira tillit til þeirra og vanda-
mála þeirra. Þessi barátta virtist
síður en svo óvinsæl meðal al-
mennings, enda var þess gætt að
t.d. neyðarvaktir á sjúkrahúsum
og annað slíkt yrði ekki fyrir
neinum truflunum, og leystist
þetta verkfall skjótt. En varla
voru hjúkrunarkonurnar farnar
að tvíhenda sprauturnar á nýjan
leik þegar verkföll hófust í póst-
þjónustu landsins. í þetta skipti
voru það fámennir hópar sem
lögðu niður vinnu á ýmsum við-
kvæmum stöðum í kerfinu. Fyrst
hófust verkföll í þeim miðstöðv-
um þar sem póstur var flokkaður,
þannig að talsverð óregla komst á
dreifingu pósts, en síðan lögðu
bílstjórar póstbíla niður vinnu og
gerðu það svo kyrfilega, að þeir
lögðu bílunum beint fyrir utan
flokkunarstöðvarnar og hindr-
uðu allan póstflutning til þeirra
eða frá þeim. Þótt mestur hluti
starfsmannanna héldi áfram að
vinna og pósthúsum væri t.d. yfir-
leitt ekki lokað, höfðu þessi tak-
mörkuðu og staðbundnu verkföll
fljótlega þær afleiðingar að
póstþjónustan stöðvaðist svo að
segja alveg. Stóðu verkföll þessi
yfir í mánuð, og þegar þeim lauk
höfðu margir tugir miljóna bréfa
og annarra sendinga safnast sam-
ast fyrir lífi sínu sem sjálfstæðs
stjórnmálaafls í landinu. Á fáum
árum hefur fylgi þeirra hrunið úr
tuttugu af hundraði kjósenda
niður fyrir tíu af hundraði, er
flokkurinn máttlítill á þingi og
með öllu búinn að missa þá stöðu
sem hann hafði áður í menningar-
lífi landsins. Aðeins eitt vígi er
eftir, en það er staða flokksins í
bæjar- og sveitarstjórnum: þar
hafa þeir víða staðið mjög sterkir
um langan tíma, enda þótt dug-
legir stjórnendur, og hafa völd
þeirra í borgum og stórum bæjar-
félögum (t.d. „rauðu úthverfun-
um“ utan um París) löngum
myndað grundvöllinn að veldi
þeirra annars staðar. Nú er hrun
kommúnista hins vegar orðið svo
mikið, að þeir sjá fram á að þeir
kunni að missa þessa stöðu líka í
næstu bæjarstjórnarkosningum,
en þær eiga einmitt að fara fram
næsta vor. Þótt þeir séu búnir að
rjúfa bandalagið við sósíalista á
þingi og í ríkisstjórn, vilja þeir því
óðir og uppvægir gera bandalag
við þá í hinum ýmsu bæjum og
borgum og þá helst á grundvelli
núverandi styrkhlutfalls, þannig
að þeir geti í raun notað sósíalista
til að halda stöðunni. Sósíalistar
hafa af eðlilegum ástæðum verið
heldur tregir til þess, en reyna
hins vegar að notfæra sér aðstæð-
urnar til að knýja kommúnista til
einhvers samkomulag um stuðn-
ing við stjórnina, sem þannig
hefði tryggan meirihluta á þingi.
Barist
fyrir lífinu
Af þessum ástæðum fannst
fréttaskýrendum það mjög senni-
legt að með því að kynda sem
mest undir verkfallaólgu væru
kommúnistar fyrst og fremst að
reyna að þrýsta á sósíalista þann-
ig að þeir féllust á það bandalag í
bæjarstjórnarkosningunum sem
kommúnistar sóttust eftir án þess
að gera kröfur um víðtækari
stuðning. En bæði fréttaskýrend-
ur og margir stjórnmálafræðingar
töldu líka að annað og meira
kynni að búa undir: það væri sem
sé markmið kommúnista að gera
stjórn sósíalista sem veikasta í
sessi, þannig að hún yrði um síðir
að hrökklast frá, og búa þannig í
haginn fyrir valdatöku hægri
manna. Þá gerðu þeir sér vonir
um að sósíalistaflokkurinn myndi
hrynja saman og kommúnistar
kæmust aftur í þá öfundsverðu
stöðu sem þeir höfðu fyrstu þrjá
áratugi fimmta lýðveldisins og vel
það: að vera eini sterki vinstri
flokkurinn þannig að Gaullistar
(eða aðrir hægri sinnaðir valdhaf-
ar) gætu aftur farið að segja:
„milli okkar og kommúnista er
ekki neitt“...
Að svo stöddu er alla vega
hætta á að afstaða kommúnista í
verkfallsmálunum komi sósíalist-
um í talsverða klípu, enda leikur-
inn til þess gerður: Annars vegar
nýtur verklýðsbarátta af þessu
tagi jafnan talsverðs stuðnings
meðal vinstri manna af eðlilegum
ástæðum og einnig hefur hug-
myndin um vinstri bandalag enn
verulegan hljómgrunn meðal só-
síalista. Hins vegar hefur að
þessu sinni gosið upp töluverð
óánægja vegna verkfallanna sem
hafa valdið mikilli truflun á dag-
legu lífi manna af öllum stéttum
og ekki síst alþýðu manna, og
jafnframt eru þær raddir orðnar
mjög háværar sem telja að sósíal-
istar eigi ekki að hjalpa kommún-
istum í einu eða neinu við að
stöðva hru'n flokksins, því hegð-
un þeirra hafi verið á pann veg
undanfarin ár, að engin leið sé til
Sumum þykir Mitterrand „konunglegur" um of og benda í því sambandi m.a. á Louvrepýramídann, sem
reistur var að hans tilhlutan. Einn kunnasti veikleiki valdhafa, allt frá faraóum Egyptalands, hefur verið að
skilja eftir sig fyrirferðarmiklar byggingar og minnismerki.
bágborin kjör opinberra starfsmanna undirrótin.
■ 51
■ mánna með kjör sín og vinnuskil-
yrði, enda hefðu þeir lengi orðið
útundan, en kommúnistar
reyndu að blása að kolunum,
gera hvern óánægjuneista að sem
mestu báli og nota það sér til
framdráttar. Lögðu þessir for-
sprakkar mikla áherslu á að
keppast þyrfti við að ná viðun-
andi samningum sem allra fyrst.
Fréttaskýrendur voru mjög
sammála þessum kenningum.
Um þessar mundir eru franskir
kommúnistar nánast því að berj-
Rocard - „hveitibrauðsdögum"
stjórnar og þjóðar lokið.
þess lengur að mynda nokkurt
vinstri bandalag á ný.
Hingað til hafa þó málin þróast
á þá leið, þótt nokkuð undarlegt
megi virðast, að það eru komm-
únistar sjálfir sem hafa lent í klíp-
unni: hafa óvinsældir verkfall-
anna bitnað fremur á þeim heldur
en stjórninni sem hefur gengið
illa að finna lausn, og einnig virð-
ist pólitískur tilgangur verkfall-
anna ekki hafa dulist vinstri
mönnum. Jafnframt hafa þessir
atburðir stuðlað að því að gera
klofning stjórnarandstæðinganna
enn meiri en áður og augljósari:
Gaullistar gripu tækifærið og
báru fram vantrauststillögu gegn
stjórninni og ætluðu að sameina
um hana alla stjórnarandstöðu-
flokkana undir sinni eigin leið-
sögn, en miðflokkamenn voru í
meira lagi tregir til. Þeir greiddu
reyndar tillögunni atkvæði hang-
andi hendi, flestir nema sjálfur
Raymond Barre, einn af helstu
leiðtogum þeirra, en þeir sögðu
öllum sem heyra vildu, að þeirn
fyndist stjórnin ekki standa sig
svo illa í þessu máli að ástæða
væri til að leggja fram tillögu um
vantraust. Þar sem kommúnistar
þora ekki enn sem komið er að
beita sér beint gegn stjórninni féll
tillagan.
En meðan staðan helst eins og
hún er nú stafar sósíalistum stöð-
ug hætta af „skæruhernaði“
kommúnista, og geta þeir
naumast losnað úr henni nema
með því að reyna að leysa þau
vandamál sem allir verklýðsleið-
togar eru sammála um að séu
helsta undirrót verkfallanna, en
það eru kannske fyrst og fremst
bágborin kjör opinberra starfs-
manna, og svo með því að hafa
mjög skýra - og harða - afstöðu
gagnvart kommúnistum, þannig
að þeim takist ekki að loka sósía-
lista inni í neinni gildru.
Sigurvinningar
á öðrum vígstöðvum
í þessari viðleitni eru þær per-
sónulegu árásir sem Mitterrand
hefur orðið fyrir að undanförnu
sósíalistum til talsverðs trafala.
Eftir hina gífurlegu vinsælda-
bylgju síðustu mánaðanna fyrir
forsetakosningarnar, sem jaðraði
við afguðadýrkun, hafa árásirnar
komið mörgum á óvart, en
Herinn í fólksflutningum meðan verkfall lamaði samgöngukerfi Parísar -
an, þannig að það tók ófáar vikur
áður en póstþjónustan komst aft-
ur í eðlilegt horf. Olli þetta veru-
legu öngþveiti í þjóðlífinu: fyrir-
tæki komust í mikinn vanda
vegna þess að hvorki bárust pant-
anir né rukkanir né heldur ávís-
anir, ellilífeyrisþegar fengu ekki
ávísanir sínar, blöð og tímarit
komust ekki til áskrifenda og þar
fram eftir götunum. Varð þetta
verkfal! því fljótt ákaflega óvin-
sælt.
Um leið og póstverkfallinu var
loksins lokið hófust verkföll í
samgöngukerfi ýmissa borga
landsins. Þar voru einnig á ferð-
inni fámennir hópar, þannig að
kerfið lamaðist smátt og smátt.
Sums staðar lögðust strætisvagn-
aferðir niður meira eða minna,
en í París komst fyrst ruglingur á
úthverfalestir: ferðum fækkaði
og sumar línur stöðvuðust alveg.
Hlaust af þessu meiri háttar ring-
ulreið, þannig að stjórnvöld
neyddust til þess að láta herinn
annast fólksflutninga til að leysa
vandræði fólks. Þegar ástandið
fór að batna í úthverfalestunum,
breiddust verkföllin til strætis-
vagna Parísar, sem mikill rugling-
ur komst á, og síðan til neðanj-
arðarlesta. Þar voru það nokkrir
hópar viðgerðarmanna sem
lögðu niður vinnu og bönnuðu
alla starfsemi á verkstæðum, svo
að allt viðhald kerfisins stöðvað-
ist og lestir voru teknar úr um-
ferð. Fór þá ferðum mjög að
fækka og neðanjarðarlínum var
smám saman lokað einni eftir
aðra. Fyrir bragðið síjókst öng-
þveitið í borginni: þar sem menn
áttu í mestu erfiðleikum með að
komast til vinnu sinnar var t.d.
farið að loka söfnum og ýmsum
skrifstofum löngu fyrir lokunar-
tíma eða hreinlega allan daginn.
Áður en nokkur lausn var
fundin á þessum verkföllum í
samgöngukerfinu voru ýmsar
blikur á lofti annars staðar: rugl-
ingur var kominn á flugsam-
göngur innan Frakklands vegna
vinnustöðvana flugumferðar-
stjóra og farið var að hóta verk-
föllum í járnbrautarkerfinu. Alls
staðar voru fámennir hópar að
verki, en reyndar nutu þeir víða
stuðnings annarra sem lögðu ekki
niður vinnu en studdu verkfalls-
menn m.a. með fjárframlögum.
Blásið
að kolunum
Eitt af því sem gerði starfs-
mönnum pósts og samgöngukerf-
is kleift að stunda slíkan „skæru-
hernað“ var að í Frakklandi eru
mjög margvísleg verkamanna- og
starfsmannafélög sem sameinast í
þremur stórum verklýðssam-
tökum: eitt félag eða ein félags-
deild getur því hæglega lagt niður
vinnu án þess að aðrir þurfi að
gera það og þannig lamað vinnu-
stað án þess að til nokkurs alls-
herjarverkfalls komi. Nú vakti
það sérstaka athygli, að í þessum
vinnudeilum voru það deildir úr
verklýðssamtökunum CGT undir
stjórn kommúnista sem voru lang
harðastar og beittu sér fyrir verk-
föllum hvar sem einhver óánægja
var fyrir hendi og börðust í
lengstu lög gegn hverri málamiðl-
un. Sú var hins vegar afstaða for-
sprakka annarra verklýðssam-
taka, að rætur verkfallanna væri
raunveruleg óánægja ríkisstarfs-
Mitterrand (t.h., hér með Kohl, sambandskanslara Vestur-
Þýskalands) - nú er honum flest fundið til foráttu.
kannske eru þær ekki annað en
eðlileg „sveifla", og þá eru öfg-
arnar nú ekki annað en afleiðing
af fyrri öfgum. Eins og Giscard
fyrirrennari hans, en af talsvert
minna tilefni, hefur Mitterrand
verið ásakaður um að koma fram
eins og einhver „konungur", og
hefur því gælunafni sem honum
er gjarnan gefið „Tonton" eða
„frændi" verið snúið þannig hon-
um til háðs að kalla hann „Hans
hátign Tonton 2.“ Svo hafa menn
eignað honum í hvíslingum ýmsa
sigurvinninga á vígstöðvum
veikara kynsins, væntanlega til
að reyna að koma á hann sams
konar höggi og því sem sló Gary
Hart út af laginu hinum megin
Atlantsála. Væri slíkt dapurlegt
dæmi um forkönun Frakka, því
hingað til hafa franskir þjóðmála-
skúmar ekki reynt að beita slík-
um vopnum gegn andstæðingum
sínum, þar sem viðbúið hefði ver-
ið að þau snerust illyrmislega í
höndum þeirra: hefði það orðið
hvaða stjórnmálamanni sem
væri, og ekki síst manni á aldur
við Mitterrand, til verulegs fram-
dráttar í Frans að vera bendlaður
við virka kvensemi. En það hefur
oft komið í ljós að Fransmenn eru
alls ekki eins forkanaðir og ýmsir
afvegaleiddir forsprakkar þeirra
halda, og því er ekki líklegt að
þessar kviksögur dragi langan
slóða á eftir sér.
Þörf á
heildarsýn
Það er hins vegar öllu alvar-
legra, þegar Mitterrand er ásak-
aður fyrir að vera „fjarverandi"
og skipta sér ekki af daglegri
stjórn landsins, meðan allt logar í
verkföllum, heldur láta Rocard
einan um að leysa vandann, og
jafnframt fyrir að boða enga
heildarhugsjón sem þjóðin gæti
haft að leiðarljósi. Þessar ásakan-
ir eru ekki réttlátar - og fráleitt
að tengja þær við hinar sem áðan
voru nefndar, - því að Mitterrand
hefur ekki aðeins látið töluvert
að sér kveða á sviði alþjóðamála
að undanförnu (en á því gagnlega
umsvifi byggjast m.a. ásakanirn-
ar um að hann komi fram eins og
„konungur") heldur hefur hann
líka markað stefnuna í verkfalls-
málum og öðru í samvinnu við
Rocard. En ásakanirnar tengjast
eigi að síður vandamáli sem er
mjög raunverulegt: vegna þeirra
miklu breytinga sem verða í
Vestur-Evrópu eftir ein fjögur ár
geta Frakkar ekki leyft sér neina
„forneskju", sem geri stöðu
þeirra í Evrópubandalaginu
verri. Þeir geta ekki leyft sér að
láta ríkisstarfsmenn búa við kjör,
sem eru verri en gerist og gengur
annars staðar í álfunni, þeir geta
ekki leyft sér að láta vinnudeilur
breiðast út og lama landið vikum
saman eins og gerst hefur nú, og
þeir gætu heldur ekki leyft sér að
láta það stjórnmálaástand
skapast aftur að stór og forpok-
aður afturhaldsflokkur standi
einn andspænis harðfreðnum og
mammútslegum kommúnista-
flokki en öll önnur stjórnmálaöfl
séu lömuð. Þess vegna er einmitt
brýn þörf á skapandi heildarsýn
til að undirbúa framtíðina, og
ætti það að verða hlutverk Mitt-
errands eftir hinn mikla kosn-
ingasigur sinn í vor að móta hana.
e.m.j.