Þjóðviljinn - 31.12.1988, Blaðsíða 5

VIÐ ÁRAMÓT
Flest ár eru öðrum lík. Fáein
marka þó þáttaskil. Þau eru í
senn endalok tímaskeiðs og veg-
vísar að nýrri sögu. Eitt slíkt er nú
að líða í aldanna skaut.
Árið 1988 markaði djúp spor í
sögu íslendinga og reyndar
mannkynsins alls. Tilraun hægri
aflanna til að umskapa íslenskt
þjóðfélag í anda hinnar hörðu
peningahyggju rann út í sandinn.
Flokkar félagshyggju og jafnrétt-
is tóku höndum saman um að
reisa atvinnulífið úr rústum og
tryggja réttlæti og jöfnuð meðal
landsmanna allra. Menntun og
menning voru leyst undan oki
blindra ofstækisafla sem í krafti
miðstýringar ríkisvaldsins ætluðu
að gera kreddu markaðarins að
grundvelli skólastarfs og menn-
ingarsköpunar.
Um heim allan voru vígbúnað-
arsinnar á undanhaldi. Kalda
stríðið var á enda runnið og nýtt
skeið afvopnunar og friðsam-
legrar sambúðar setti mark á
samskipti þjóða. Ný hugsun vék
úr vegi gömlum hleypidómum.
Bjartsýni og von komu í stað ótta
og haturs.
Slíkt ár er kvatt með þökk og
lotningu. Nýju heilsað með
fögnuði og eftirvæntingu.
Reynslan færir sóknarhug og
ferskan kraft. Hið ókomna gerir
nýjar kröfur um enn meiri árang-
ur.
Gjaldþrot
frjálshyggjunnar
Fyrir rúmum áratug fóru ungir
forystumenn úr sveit íslenskra
hægrimanna að sækja ný vopn í
erlendar smíðjur. Þeir tóku trú á
bókstaf aldraðra öfgamanna sem
um áraraðir höfðu verið hróp-
endur í eyðimörkinni. Fagnaðar-
erindið um frelsi peninganna
varð hið nýja baráttuljóð flokks-
ins sem áður kenndi sig við
hagsmuni allra stétta.
Valdataka Ronalds Reagans
og Margarétar Thatcher varð
hinum íslensku lærisveinum
hvatning til nýrra dáða. Þeir
gerðu kröfu til forræðis og fengu
um stund stjórnvölinn í sínar
hendur. Tilraun frjálshyggjuafl-
anna til að umskapa ísland í sinni
mynd magnaðist ár frá ári. Þau
sóttu um stund liðsinni til Fram-
sóknarflokksins sem lét
hagsmuni valdsins villa sér sýn.
Og að loknum sfðustu kosningum
gekk Alþýðuflokkurinn einnig
þessa götu, enda í þrjátíu ár hald-
inn þeirri bábilju að framtíð ís-
lands yrði best tryggð í samfylgd
með Sjálfstæðisflokknum.
Þótt valdið blindaði sýn lét
veruleikinn ekki að sér hæða. Af-
leiðingar hinnar blygðunarlausu
peningakreddu blöstu við á öllum
sviðum. Atvinnulíf byggðarlag-
anna var í rúst. Framleiðslan að
stöðvast í flestum landshlutum.
Vofa atvinnuleysisins beið við
dyrnar. Eyðilegging frjálshyggj-
unnar gróf framförunum gröf.
Þróttur framleiðslunnar var að
bresta. Áræði forystumannanna
þrotið. Vonleysið og uppgjöfin
blöstu við á öllum sviðum.
Ný ríkisstjórn
Gjaldþrot frjálshyggjunnar
skóp skyndilega kreppu í
stjórnkerfi landsins. Forystu-
sveitir Framsóknarflokksins og
Alþýðuflokksins urðu á
skömmum tíma að gera upp mis-
tök liðinna ára og ákveða að
halda inn á nýjar brautir.
Alþýðubandalagið hafði um
áraraðir varað við afleiðingum
hinnar óheftu peningahyggju. Á
fáeinum dögum varð flokkurinn
að taka örlagaríkar ákvarðanir.
Sagan kenndi að flokkar félags-
hyggju og jafnréttis hefðu of
sjaldan borið gæfu til að taka
höndum saman um stjórn lands-
ins. Aðeins þrisvar áður í sögu
lýðveldisins höfðu þessir flokkar
unnið saman.
Á fáeinum dögum í septemb-
\ermánuði opnuðust tækifæri til
hinnar fjórðu tilraunar. Aðkom-
an var erfið og aðstæðurnar óhag-
unarlestin skilað jafnt og þétt ný-
jum árangri í vaxtamálum.
Fjárlög ríkisins skapa skilyrði
fyrir nýtt tímabil jafnvægis og
stöðugleika. Snúið verður burt
frá braut erlendrar skuldasöfnun-
ar og styrkari stoðum skotið
undir sjálfstæði þjóðarinnar og
velferð almennings. Slíkt krefst
þó óhjákvæmilega nýrrar tekju-
öflunar í formi breytinga í skatt-
amálum. Það er sjaldan til vin-
sælda fallið, en óhjákvæmilegt ef
árangur á að nást. í þeim efnum
hefur verið reynt að gæta rétt-
lætis. Þeim sem lægst hafa launin
er hlíft en hinir eignameiri og
tekjuhæstu bera stærstan hluta
byrðanna.
Verkefni
næstu mánuða
Þannig hefur á þremur mánuð-
um verið skapaður víðtækur
grundvöllur að nýrri sókn. Próf-
steinninn mun hins vegar felast í
þeim árangri sem næst á vett-
vangi atvinnulífsins. Þar er upp-
spretta verðmætanna og jarðveg-
ur nýrra framfara. Tæknibylting
og markaðsþróun í heiminum
öllum setja íslensku atvinnulífi
nýja kosti. Eldri aðferðir verða á
skömmum tíma úreltar. Atorka
og áræði verða að vera í fyrirrúmi
ef við íslendingar eigum að halda
hlutdeild okkar á hefðbundnum
mörkuðum og vinna ný lönd fyrir
útflutningsvörur okkar.
Á nýju ári verður hin víðtæka
sókn í atvinnumálum íslendinga
stærsta verkefni ríkisstjórnarinn-
ar. Hún þarf að bjóða öllum til
samstarfs um endurreisn og nýj-
an kraft í útflutningi íslendinga.
Þar þarf að leita liðsinnis hjá
þeim fjölmörgu sem reynsluna
hafa en einnig opna nýjar leiðir
fyrir ferska krafta. Hagsmunir
gamalla fyrirtækja mega ekki
vera nýjum þrándur í götu.
Áræðni og atorka þurfa að fá
svigrúm. Samtök eldri útflutn-
ingsgreina og einstaklingar með
ferskar hugmyndir þurfa að sitja
við sama borð. Fuiltrúar launa-
fólks og starfsmenn fyrirtækja
þurfa að skynja víðtækt hlutverk
sitt í þessari mikilvægu endur-
reisn.
Árangur í þessum efnum mun
ráða úrslitum. Hann ákveður
hvort okkur tekst að draga úr er-
lendum skuldum og byggja vel-
ferð framtíðarinnar á traustum
stoðum. Hér verður ríkisstjórnin
í senn að sýna forystu og
frjálsræði. Hún verður að vera
opin fyrir nýjum hugmyndum og
bjóða öllum til leiks sem raun-
verulegan áhuga hafa á árang-
ursríku samstarfi.
Atvinnulíf
á nýrri öld
í raun og veru blasir við það
stórbrotna verkefni að tryggja
grundvöll atvinnulífs íslendinga á
nýrri öld. Við þurfum að búa
okkur undir heim sem verður all-
ur eitt markaðssvæði þar sem
hraðfleyg tækniþróun og bylting í
samgöngum verða undirrót fram-
vindunnar. Slík umbylting getur
orðið lítilli þjóð erfið þraut.
Reynslan sýnir þó að mannvit og
áræðni skipta þar sköpum.
Breytingin á efnahagskerfi
Evrópu er aðeins lítill hluti
þeirrar umbyltingar sem nú fer í
hönd. Forysturíki Asíu eru að
verða leiðandi afl í hagkerfi
heimsins. Þungamiðjan mun fær-
ast frá Atlantshafi til strandríkja
Kyrrahafsins. Hin öflugu ríki
latnesku Ameríku, sem nú eru
þekktust fyrir miklar skuldir,
verða um aldamótin komin í
fremstu röð hagvaxtarþjóða.
Forystumenn Sovétríkjanna hafa
skilið þróunarlögmál hinna
breyttu tíma. Þeir leita nú nýrra
leiða í viðskiptum við umheiminn
og knýja á um stórfelldar
breytingar í eigin kerfi.
Allt þetta færir okkur íslend-
ingum í senn nýja möguleika og
erfiðar prófraunir. Sjávarútvegur
okkar þarf að taka miklum
breytingum til að laga sig að nýj-
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5
Ólafur Ragnar Grímsson
Ný verkefni
ný tækifæri
ný heimssýn
stæðari en flestir hefðu kosið. í
hugum okkar allra var ákvörðun-
in erfið. Engu að síður hefur tím-
inn sýnt að niðurstaðan var rétt.
Ný ríkisstjórn markaði söguleg
tímamót. Rekunum var kastað á
kreddu frjálshyggjunnar. Nýr
grundvöllur félagshyggju og
jafnréttis mótar nú ákvarðanir
landstjórnarinnar. Ný kynslóð ís-
lenskra vinstrimanna hefur tekið
höndum saman í endurreisnar-
starfi. Mistök sögunnar eru víti til
varnaðar. Framtíðin felur í sér
fyrirheit um varanlegan árangur
og langvarandi samvinnu.
Þúsundir jafnréttissinna í
flokkunum þremur og þjóðfé-
laginu öllu setja fram afdráttar-
lausar kröfur um að hin fjórða
tilraun verði öðruvísi en hinar
þrjár. Peningaöflin verði um
langa hríð utan dyra landstjórn-
arinnar. Hugsjónir jafnréttis og
félagslegs réttlætis fái þann tíma
sem þarf til að festa í sessi samfé-
lag velferðar og lýðræðis.
Árangur
fyrstu verka
Á skömmum tíma tókst ríkis-
stjórninni að koma í veg fyrir
stöðvun atvinnulífsins. Lagður
var grundvöllur að víðtækri
endurskipulagningu á fjárhag og
rekstri í helstu útflutningsgrein-
um. Viðræður um samstarf og
sameiningu ólíkra fyrirtækja sem
þó eru tengd hagsmunum sömu
heimabyggða eru nú hafnar í
öllum landshlutum. Verðstöðv-
unin hefur skilað meiri árangri en
nokkur þorði að vona. Verðbólg-
an mælist nú langt undir 1% í
mánuði hverjum og jafnvel
gengisfellingin í septembermán-
uði kom hvergi fram í verðlags-
hækkunum.
Tímabil þenslu og offjárfest-
ingar virðist á enda. Nýjar og
raunsæjar kröfur um hagkvæmni
og raunverulega arðsemi ráða nú
för í flestum fyrirtækjum. Koll-
steypunni var forðað og vofu
atvinnuleysis vísað á bug. Tíma-
bil stöðugleika í verðlagsmálum
og jafnvægis í efnahagslífinu virð-
ist nú raunhæfur möguleiki á nýju
ári.
Aðgerðirnar í september voru
aðeins upphafið á langri braut.
Þær sköpuðu nauðsynlegan for-
leik að varanlegri umsköpun.
Lækkun vaxta og fjármagns-
kostnaðar líkist lestarför þar sem
hver vagn tengist í annan. Þótt
hægar hafi miðað í þeim efnum
en flestir hefðu kosið hefur lækk-
v