Þjóðviljinn - 27.04.1989, Qupperneq 4

þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Biðlaunahneisan
Það er mesta furða hvað menn eru fúsir til að gera lítið
úr sjálfum sér. Til dæmis fjölgar þeim nú jafnt og þétt
stjórnmálamönnunum sem eru reiðubúnir að skafa af sér
það sem enn kynni að tolla við þá af reisn og virðingu -
bara til að krækja sér í tvöföld hálaun í nokkra mánuði eftir
að þeir eru hættir þingmennsku - og teknir við embættum
á borð við sendiherrastörf eða bankastjórastöður.
Sverrir Hermannsson fór beint úr þingmennsku í bank-
astjórastarf - og tók sex mánaða biðlaun með sér. Þar
með fylgdi mikið hrap í almenningsálitinu: Sverrir hafði
þótt galvaskur stjórnmálamaður og, þótt umdeildur mað-
ur væri, ekki líklegur til að lúta að slíkri lágkúru. Enda er
eins og bankastjórinn hafi gufað upp þegar spurðist um
biðlaunamál hans, hann hafi orðið að einskonar „ekki-
persónu". Þessu næst kemur svo Albert Guðmundsson,
sem telur að það séu heilög réttindi þess „litla manns“ á
uppleið sem hann hefur leikið í samfélaginu, að fá biðlaun
þingmanns til uppbótar á þá fórnfýsi sína í þágu ættjarð-
arinnar að gerast sendiherra í París. Albert Guðmunds-
son hafði ekki úr háum söðli að detta í þessum málum og
það kom því engum á óvart þótt hann vildi biðlaun og
engar refjar. Þó væri skrýtið ef enginn sá hrekkur við, sem
les yfirlýsingar sendiherrans í blöðum um að þeir sem svo
mikið sem dirfast að spyrja um biðlaun hans og önnur kjör
stundi pólitískar ofsóknir á hendur honum! Það er eins og
frægur samtíðarmaður sagði: það er ekki öll vitleysan
hálf.
Og nú bættist sá þriðji við og vildi biðlaun. Sá er Bene-
dikt Gröndal, fyrrum formaður Alþýðuflokksins og utan-
ríkisráðherra og löngu orðinn sendiherra. Það er mál út af
fyrir sig, að hið pólitíska kerfi á íslandi virðist hafa gengist
undir það ok mótþróalaust að toppkrati megi ekki hverfa
af pólitískum vettvangi án þess að verða sendiherra. En
þetta er semsagt ekki nóg fyrir Benedikt Gröndal. Hann
fór af þingi árið 1982 og gerðist þá þegar sendiherra. Og
tók engin biðlaun. Nú sér hann að „allir eru að gera það
gott nema ég“ og skrifar alþingi bréf og vill fá úrskurð um
það hvort hann eigi ekki, eftir á að hyggja, líka rétt á
biðlaunum. Hvort hann geti ekki eftir sjö ára bið fengið
svosem átta hundruð þúsund krónur úr ríkissjóði.
DV hefur það eftir Guðrúnu Helgadóttur forseta Sam-
eínaðs þings, að hún hafi haldið fyrst að þetta „væri bara
grín hjá Benedikt". En svo var ekki. Honum var rammasta
alvara. „Ég sé enga ástæðu til að gefa ríkissjóði þetta ef
ég á löglega kröfu til þessara biðlauna," segir sendiherr-
ann í viðtali við Þjóðviljann. Það dapurlegasta við þessa
furðulegu kröfugerð er þó ótalið: Benedikt segir í fyrr-
greindu viðtali, að hann sé eiginlega á móti því að lög um
biðlaun séu túlkuð þannig að þeir sem fara beint í önnur
launuð störf - og það á vegum ríkisins - eigi að fá slíkar
sporslur. En fyrst AÐRIR eru á kafi í spillingu, þá verð ég
að fá að vera með líka. Hann segir þetta náttúrlega ekki
með þessum orðum. Hann segir: „þjóðfélagið og lífið er
nú einu sinni þannig að á ég að neita mér um þetta ef ég á
þennan rétt?“ En meiningin er þessi, eins og hver maður
getur séð.
Og Benedikt Gröndal tekur að sér að hlaða enn undir
það almenningsálit, að engu sjái krati eins mikið eftir og
bitlingi sem hann missti af. Það er svo ekki hans verð-
leikum að þakka að þessi sérstæða launakrafa reyndist
fyrnd
Allt ber þetta vott um undarlega brenglað pólitískt sið-
gæði. Og eins gott að forsetar alþingis hafa nú borið fram
frumvarp sem á að taka frá mönnum hina óviðráðanlegu
freistingu tvöfaldra hálauna. Oft var þörf en nú er nauð-
syn.
ÁB
KLIPPT OG SKORIÐ
BHMR
Við gefumst ekki upp
FjölmennurfundurBHMR-félaga bar vott um sterka samstöðu ídfram-
haldandi bardttu
Háskólamcnntaðir starfsmcnn
r
I ríkisins héldu baráttufund f
. Bíóborginni í gær. Fundurinn
, sýndi stcrka samstöSu þeirra á að
i f engu á kröfum sfnum.
\ Langvarandi verkfall virSist þvf
sfSur en svo draga úr fólki innan
BHMR.
Fundarstjóri í þétt setnu bíóinu
var Gunnlaugur Ástgeirsson
kennari. Ávörp fluttu Lilja Stef-
í ánsdóttir, hjúkrunarfræðingur,
| Magnús Guðjónsson, dýra-
| læknir, Margrét Heinreksdóttir,
[ lögfræðingur og Wincie Jóhanns-
! dóttjr-Taniiaður HÍK og varafor-
-4«amafSj
■ ___ A • -----------------------------------'---------------------------------
k O w •‘‘w —*&kndö.Ove Engman, kollega
-neí, I «a semfJ'■;£» J,að rov™ I <*Wtekfet tyri, ^

Þrjár vikur
Verkfall BHMR-félaganna
hófst fimmtudaginn 5. apríl, og
hefur því staðið í réttar þrjár vik-
ur. Rúmlega tvöþúsund opinber-
ir starfsmenn eru núna að hefja
fjórðu verkfallsvikuna.
Þrjár vikur eru langur tími í
verkfalli, og má marka af því
meðal annars að ef ekki verður
samið í einum spretti næstu dæg-
ur er nokkurnveginn víst að
BHMR-verkfallið nær að tíma-
lengd hinu fræga BSRB-verkfalli
1984, þótt það sé ennþá aðeins
hálfdrættingur verkfalls verkfall-
anna í sögu lýðveldisins, Dags-
brúnarslagsins 1955, þegar Guð-
mundur jaki varð helsti skelfir
borgarastéttarinnar. En það
verkfall stóð sex vikur.
Orð eru ekki ókeypis
í>ótt verkfalls BHMR-
félaganna gæti hvergi nærri í dag-
legu Iífi á sama hátt og BSRB-
átakanna fyrir fimm árum (hvað
þá í samanburði við styrjaldar-
ástandið 1955) er tónninn í verk-
fallsmönnum jafnvel enn bitrari
en þá, og forystumenn BHMR
segjast vera reiðubúnir til þess að
berjast nánast til síðasta manns,
nú uppá síðkastið með taktík
hinnar sviðnu jarðar: eftir því
sem líður á hafa verkfallsmenn
skorið undanþágur niður við trog
og gengið langt í yfirlýsingahern-
aði.
Auðvitað er tungumál í verk-
falli ekki það sama og sunnudags-
spjall yfir rjómakaffi og teboll-
um. Hitt verða menn svo að
muna að orð eru dýr. Að kalla
mann verkfallsbrjót er til dæmis
þess eðlis að sterk rök verða að
fylgja, jafnvel þótt ráðherrar eigi
í hlut.
Hitt er jafnrétt, að þótt hér ríki
stjórnarskrárbundið frelsi til að
finnast hvað sem manni sýnist um
tilætlanir náungans er ekki hægt
að segja að það hjálpi mikið til
við að finna lausn, eða lýsi yfir-
höfuð mikilli kurteisi, að kalla
kjarakröfur rúmlega tvöþúsund
opinberra starfsmanna vitfirr-
ingu, jafnvel þótt maður sé for-
sætisráðherra.
Alvarleg áhrif
Fjölmiðlar hafa nú í þrj ár vikur
verið uppfullir af fréttum um
áhrif verkfallsins, sem vissulega
eru mikil, og meiri en sést á til-
tölulega lygnu yfirborði samfé-
lagsins. Alvarlegust afleiðing
þessa verkfalls er sennilega í skól-
unum þótt slík áhrif verði ekki
metin í dagsfréttum, - það mælist
ekki í krónum eða sentímetrum
hvað það kostar að hverfa frá
námi eða missa úr ár. Að ó-
gleymdu hættuástandi á sjúkra-
húsum, þeim búsifjum sem geta
hvenær sem er hlotist af því að
menn styðjast ekki við spár veð-
urmanna, - og því tjóni sem ekki
verður ljóst fyrren löngu síðar.
Til dæmis er skógræktarstöðin í
Hallormsstaðaskógi lömuð og
þessvegna líkur á að ekki komist
upp allar plöntur sem í vor áttu að
verða til, sem ekki einungis dreg-
ur úr árbundnum störfum við
Hallormsstaðaskóg heldur gæti
tafið bændaskógræktina á Héraði
um eitt ár.
Vegna lesendabréfanna og út-
varpshringjaranna undanfarið er
rétt að leggja á það þunga áherslu
í takt við verkfallsmenn hvað það
er fráleitt að leggja sjálfkrafa
„sök“ og „ábyrgð“ á slíkum af-
leiðingum kjaradeilna á launa-
menn. Og í kjaradeilunni nú er
eitt sterkasta vopn BHMR-
manna einmitt saga síðustu miss-
era, sem sýnir vel að viðbrögð
ríkisins hafa verið já, já í orði og
nei, nei á borði, þannig að full
ástæða hafi verið til harðra að-
gerða nú.
Óraunhæft stöðumat
Það er hinsvegar engin
launung á því að margir hollvinir
verkfallshópanna telja að for-
ystumenn BHMR hafi látið
stjórnast af óraunhæfu stöðumati
þegar þeir tóku þá ákvörðun að
leggja til við félagsmenn sína að
leggja strax í harðar aðgerðir.
Ljóst var að þráttfyrir samúð
með opinberum starfsmönnum,
sem hafa dregist verulega afturúr
í launum á undanförnum góðær-
istímum, mundu viðsemjendur
ríkismenn ekki vera reiðubúnir
Ul verulegra krónuhækkana eftir
heit um að rétta af fjárlagahalla
og erfiðar sparnaðaraðgerðir í
opinbera geiranum. Jafnvel þótt
Alþýðubandalagsmenn sætu við
stjórnvöl, - eða kannski einmitt
þess vegna?
Jafnljóst var að sá tími þegar
stjórnmál og stéttaátök snúiast
um það hvernig eigi að mæta
kreppu í kjölfar góðærisins er
ekki besti tíminn til að fara í hart
til að knýja fram meiriháttar
uppstokkun í launakerfinu.
Efasemdarmenn um þetta
benda auðvitað á það núna að
BHMR-félögin standa ein uppi í
verkfalli sínu. BSRB samdi fyrir
hálfum mánuði og Sókn fylgdi á
eftir fyrir nokkrum dögum, - óyf-'
irlýst takmark Alþýðusambands-
félaganna og annarra samtaka
launafólks, til dæmis Bókagerð-
armanna, er að ná fram BSRB-
samningum og eiga við ramman
reip að draga.
Menntagjáin víkkar
Ýmsar líkur eru á að næstu
dægur gefi möguleika til að leysa
kjaradeilu BHMR, - og síðustu
tíðindi benda til að kennarar í KÍ
og uppí háskóla kynnu að gerast
ljósmæður slíkrar lausnar.
Hætt er við að þær afleiðingar
verkfallsins sem mest áhrif hefðu
á næstu framtíð í verkalýðsmál-
um séu sá brestur sem verkfallið
hefur leitt skýrt í ljós á samstöðu
launafólks.
í verkfallinu hefur nefnilega
sést að gjáin milli „mennta-
manna“ og „verkamanna" er
óhugnanlega miklu breiðari en
áður var haldið.
BHMR-mönnum hefur því
miður mistekist að koma sínum
kröfum á framfæri við almenn-
ingsálitið, og hafa kannski ekki
skilið til fulls mikilvægi þeirrar
hliðar í baráttunni. Ónógur
undirbúningur við þetta verk hef-
ur kynt undir þá landlægu skoðun
í óæðri skúmaskotum meðal fé-
laga hinnar hefðbundnu verka-
lýðshreyfingar að í fyrsta lagi séu
opinberir starfsmenn flestir skít-
apakk og í öðru lagi hafi háskóla-
menn svimandi laun og vinni þar
að auki ekkert að gagni. Saman-
ber þjóðarsálir útvarpsrásanna.
Satt að segja hélt sá sem hér
klippir að þessir fordómar væru á
undanhaldi. Aukin menntun í
öllum stéttum væri að eyða þess-
ari tortryggni frá því samfélags-
skeiði þegar lærdómur var sér-
eign yfirstéttar. Að kjaraþróunin
sjálf hefði átt sinn þátt í að út-
rýma andstæðum milli „verka-
fólks“ sem sífellt verður faglærð-
ara og „menntamanna" sem
augljóst er að deila kjörum með
öðru alþýðufólki.
Þessi gjá hefur víkkað verulega
í verkfalli BHMR, meðal annars
fyrir tilverknað fjölmiðla and-
stæðra launamönnum, - en ein af
orsökunum er því miður sú að
málflutningur sumra BHMR-
manna er ekki í átt að launa-
jöfnuði og kjarasamstöðu heldur
er þar leitað röksemda fyrir „eðli-
legum" kjaramun, sem jafnvel er
talinn samfélaginu skynsam-
legur, - sjá til dæmis annars
ágæta grein Hólmgeirs Björns-
sonar tölfræðings hér í blaðinu í
fyrri viku.
Það er skylda BHMR-foryst-
unnar og samningamanna ríkis-
ins að einbeita sér næstu daga að
því að finna hugnanlega lendingu
í þessari erfiðu stöðu. Og þegar
núverandi kjaraátökum er lokið
á öllum vígstöðvum hlýtur það að
verða næsta verk í ýmsum her-
búðum launafólks að hugleiða
orsakir fyrir því af hverju ekki
tókst betur að standa saman
núna. -m
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 -108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, MörðurÁrnason, SiljaAðalsteinsdóttir.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Aðrlrblaðamenn: DagurÞorieifsson, ElíasMar(pr.),Elísabet
Brekkan, Guðmundur Rúnar Héiðarsson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim
Smart (Ijósm.), Kristófer Svavarsson, ÓlafurGíslason, Páll
Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (umsjm. Nýs Helgarblaðs), Þor-
finnurómarsson (íþr.), ÞrösturHaraldsson.
Framkvœmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Simavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Erla Lárusdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: HallaPálsdóttir.HrefnaMagnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsia, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúia 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Augiýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljanshf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 80 kr.
Nýtt Helgarblað: 110 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 900 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 27. apríl 1989