Þjóðviljinn - 07.06.1989, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Alþjóðleg barátta verkafólks
fyrir lýðréttindum
Meðal þeirra sem hafa stutt
baráttu Marks Curtis eru konur í
National Organization for Wom-
en í Bandaríkjunum, sem eru
stærstu kvenréttindasamtök þar í
landi. Hinn 9. apríl s.l. var farin
stærsta mótmælaganga í landinu í
17 ár að tilhlutan þessara sam-
taka. Stærsta mótmælagangan í
Bandaríkjunum frá því á tímum
Víetnam-stríðsins. Þátttakendur
voru yfir V2 milljón manna.
Gangan var farin til þess að mót-
mæla tilraunum Hæstaréttar
Bandaríkjanna til að breyta
ákvörðun réttarins frá 1973 sem
lögleyfði fóstureyðingar þar í
landi.
Árásin á Mark Curtis og rétt-
inn til fóstureyðinga í Bandaríkj-
unum er liður í þeirri atlögu sem
ráðastéttin telur nauðsynlega til
þess að veikja samtök verka-
fólks, veikja stöðu kvenna á vinn-
umarkaði, slá fleyg inn í raðir
vinnandi alþýðu í þeirri von að
geta framkvæmt niðurskurðar-
og kauplækkunaráform sín. í
framtíðinni munum við hér á fs-
landi einnig sjá árásir á réttindi
kvenna í ljósi þeirrar staðreyndar
að á 7 árum hefur orðið sprenging
í atvinnuþátttöku kvenna hér á
landi. Þátttaka þeirra hefur
aukist um 16.4% á þessum tíma.
Þegar kreppan fer alvarlega að
segja til sín verður það hausverk-
ur fyrir drottnara að koma þess-
um konum aftur inn á heimilin.
Það verður ekki létt verk. Það er
styrkur fyrir verkalýðsstéttina að
æ fleiri konur fylla nú raðir henn-
ar. Þetta er vandamál fyrir þá
sem fara með völdin.
Það er vandamál að til skuli
vera ungir verkamenn og verka-
konur, einstaklingar á borð við
Mark Curtis, sem eru að verða afl
í stjórnmálum, að upp eru að
koma nýir ungir leiðtogar verka-
lýðsstéttarinnar alþjóðlegu, sem
geta leitt baráttu hinna kúguðu
fyrir réttindum sínum.
Kapítalisminn er í kreppu.
Kreppan er alþjóðleg, hún ríður
yfir alls staðar og hefur áhrif alls
staðar. Á íslandi lýsir hún sér í
fjölda gjaldþrota í öllum grein-
um, auknu atvinnuleysi, verð-
bólgu og versnandi kjörum al-
mennings. fslenski kapítalisminn
á í strúktúrkreppu, offjárfesting-
ar eru í sjávarútvegi, offram-
leiðslugetá hrjáir fiskvinnslu og
landbúnað, aðrar leiðir eru vand-
fundnar fyrir íslenskt auðmagn.
Auðvaldið finnur ekki vettvang
til þess að fjárfesta auðmagn sitt í
Síðari hluti - Ólafur Grétar Kristjánsson skrifar
með þeim gróða sem það sættir
sig við. Þarafleiðandi hefur hvers
kyns brask og spákaupmennska
farið vaxandi hér á undanförnum
árum. En það hefur líka gert það
erlendis, því ástandið er hið sama
þar. Og ein sápukúlan sprakk
hinn 19. október 1987, þegar
verðbréfahrun átti sér stað á Wall
Street í New York, meðalverð á
hlutabréfum féll um 23% og
hverri grimmdarlegustu aðför að
verkafólki sem um getur í blöð-
um sögunnar. í Þýskalandi og ít-
alíu létu ríkjandi stéttir nasista og
fasista um það að ganga á milli
bols og höfuðs á verkafólki og
leiðtogum þess. Annars staðar
var meðferðin litlu skárri. Mark-
miðið var að ryðja hindrunum úr
vegi fyrir því að hefja það blóð-
bað sem heimsstyrjöldin síðari
og ómennska þjóðanna sem
byggja þessi lönd. Ástæðan er
aídalangt arðrán og kúgun kapít-
alismans. Velferðarþjóðfélög
kapítalismans hafa verið byggð
upp með vinnuafli og hráefnum
þessara þjóða. Þegar nýlendust-
efnan varð að víkja fyrir frelsis-
baráttu hinna kúguðu þjóða, var
ekki endi bundinn á arðránið.
Það tók eingöngu á sig eilítið fín-
„Á sama tíma og þessar þjóðir skortir allt til
alls draga bankar heimsvaldasinna tugi milj-
arða dollara á hverju ári í vaxtagreiðslur út úr
þessum löndum. Það eru vextir aflánumsem
ruku upp úr öllu valdifyrir tíu árum með
hœkkandi vöxtum.“
verðmæti að jafngildi 500
milljarða dollara glötuðust
(26.500 milljarðar ísl. kr.). Að
mati þeirra sem til þekkja var að-
eins naumlega komist hjá algjöru
hruni vegna aðgerða ríkisstjórn-
arinnar, sem lagði mikið fjár-
magn í bankakerfið til þess að
bjarga því sem bjargað varð.
Þessi kreppa heyrir ekki sög-
unni til. Hún hefur ekki verið
leyst enn. Á árinu 1988 hefur átt
sér stað fjöidi sameininga stórfyr-
irtækja eða uppkaupa, og sam-
fara þeim hefur skuld fyrirtækj-
anna vaxið gífurlega - hið sama
gildir um Bretland og önnur kap-
ítalísk lönd. Bankar, sparisjóðir
og lánastofnanir eiga i kreppu
sem ógnar fjármálakerfi alls
heimsins. Kapítalismirin er ákaf-
lega viðkvæmur fyrir hvers kyns
samdrætti ogáföllum. Næsta áfall
á borð við verðbréfahrun í októ-
ber 1987 getur leitt til alþjóð-
legrar efnahagskreppu í líkingu
við þá á fjórða áratugnum.
í sögunni hafa kreppur verið
leystar á ýmsan hátt, með
útþenslu- og landvinningastríð-
um til þess að vinna nýja markaði
og nýlendur, eða skipta gömlum
ránsfeng milli stríðandi ríkja
heimsvaldasinna. Kreppa fjórða
áratugarins var „leyst" með ein-
varð, og er hin klassíska lausn
kapítalismans á vandræðum sín-
um. Við vitum ekki hvernig
auðvaldið ætlar að koma sér úr
klípunni í þetta skiptið, en við
vitum það eitt að eftirgiftir eru
ekki rétta leiðin til þess að mæta
kreppuráðstöfunum þess. Eftir-
giftir leiða bara til fleiri eftirgifta
og verri baráttustöðu síðar meir.
IV
Ég hugsa að fátt veki jafn dapr-
ar tilfinningar með fólki og að
lesa í blöðum um örkuml eða lát
barna og ungs fólks í bflslysum.
Þegar æska landsins sem á fram-
tíðina fyrir sér lætur lífið fyrir
sakir glannaskapar eða stundar
hugsunarleysis. Á íslandi deyr
fólk ekki af sulti eða læknan-
legum sjúkdómum. En á hverj-
um degi deyja 40.000 börn í van-
þróuðu löndunum af sulti eða
læknanlegum sjúkdómum. Á 3
dögum deyja jafnmörg börn
undir 5 ára aldri og dóu af
sprengjunni sem varpað var í Hir-
oshima 1945. Á 3 dögum. Og
þetta eru bara börn. Fullorðnir í
þessum löndum eiga sér helmings
lífslíkur á við fullorðna í heims-
valdasinnuðu löndunum. Ástæð-
an fyrir þessu ástandi er ekki leti
legra og flóknara form. Á sama
tíma og þessar þjóðir skortir allt
til alls, skortir mat til þess að
brauðfæða sig, skortir innri upp-
byggingu til þess að hafa viður-
væri af og geta lifað
mannsæmandi lífi, skortir fjár-
festingar, draga bankar
heimsvaldasinna tugi milljarða
dollara á hverju ári í vaxta-
greiðslur út úr þessum löndum.
Það eru vextir af lánum sem veitt
voru á sínum tíma, og ruku upp
úr öllu valdi fyrir 10 árum síðan
með hækkandi vöxtum. Suður-
Ameríka ein saman skuldar 410
milljarða dollara. Hálfnýlend-
urnar greiða 43 milljarða dollara
á hverju ári í vexti af þessum lán-
um.
Alþýða hálfnýlendanna, van-
þróuðu landanna, hefur þurft að
bera byrðarnar af þessum vaxta-
greiðslum. Ef ríkisstjórnir land-
anna fara fram í skuldbreytingar
eða ný lán verða þær að fylgja
kröfum Alþjóða gjaldeyrissjóðs-
ins um „aðhaldsaðgerðir" í ríkis-
fjármálum, þ.e. hækka verð á
varningi eða lækka kaup alþýðu
manna. Nýlega áttu sér stað
óeirðir í Venesúela vegna til-
rauna ríkisstjórnarinnar þar til
þess að fylgja ráðum IMF. Um
150 manns voru drepnir. Þetta er
bara eitt dæmið um örvæntingar-
fulla tilraun hinna kúguðu til þess
að spyrna við fótum og stöðva
arðránið. Um tíma var mikil
hreyfing meðal þjóða S-Ameríku
fyrir því að hætta að borga af er-
lendu skuldunum. Hún hefur að
mestu lognast út af nú. En vand-
inn er ekki þar fyrir leystur, S-
Ameríka er púðurtunna sem get-
ur sprungið hvenær sem er. Málið
er bara það að í dag verður
sprengingin tífalt öflugri en hún
hefði orðið fyrir nokkrum árum.
Og afleiðingarnar eftir því. Það
er því sjálfsögð krafa að skuldir
vanþróuðu þjóðanna verði af-
skrifaðar.
í hálfnýlendunum snýst bar-
átta fólksins um réttinn til lífs, til
sjálfstæðis, til virðingar. Þessar
þjóðir vilja ekki lifa sem betli-
þjóðir heimsvaldasinna.
Til eru þær þjóðir sem hafa
brotist undan valdi heimsvalda-
stefnunnar og tekið framtíð sína í
eigin hendur. Þeirra á meðal eru
Kúba og Nicaragua. í þessum
löndum sitja við stjórnvölinn
ríkisstjórnir sem byggja vald sitt á
alþýðunni, hafa stuðning hennar
og starfa í þágu meirihluta þjóð-
arinnar, en ekki lítils minnihluta.
Sú uppbygging sem hefur átt sér
stað á Kúbu undanfarin 30 ár á
sér enga hliðstæðu í nokkru kap-
ítalísku landi, þróuðu eða van-
þróuðu. Heilbrigðiskerfið er á
við heilbrigðiskerfi ríku land-
anna, barnadauði er svipaður þar
og meðal velstæðra ameríkana,
en mun lægri en í Harlem í New
York. Sama má segja um
menntakerfið. Þar er markmið
þess að útskrifa fólk í greinum
sem koma öllu mannkyni til
góða, en sanda ekki endilega
hæst í kúrs á markaðnum hverju
sinni, eins og er reglan í Háskóla
íslands. Kúba er fátækt land, en
afkoma almennings er góð.
í ræðu sem Fidel Castro hélt
hinn 5. desember s.l. sagði hann
meðal annars: „Sósíalisminn er
og mun ætíð verða vonin, eina
vonin, eina leiðin fyrir þjóðir
heims, kúgaðra, arðræðna. Só-
síalisminn er eini valkosturinn."
Það er aðeins undir merkjum só-
síalismans sem hægt er að byggja
réttlátt þjóðfélag, þar sem kúgun
og arðráni hefur verið útrýmt. í
þeim heimi sem við búum í er
kapítalisminn engin lausn, hann
er vandamálið. Lausnin er sósíal-
isk.
Höfundur er járniðnaðarmaður og
félagi í Dagsbrún.
Hverju erum við að mótmæla?
hiinHÍQt • s >c t r • .• !✓..• t • r* nÍÖUT VI
Ég get nú ekki orða bundist.
Nú hefur verkalýðshreyfingin
fundið það út að hún skuli mót-
mæla óréttlæti peningavaldsins
og stjórnvalda en eins og vitað er,
þá fara hagsmunir þeirra alltaf
saman. Auðvaldið og ættar-
samfélagið stjórna að meginhluta
öllu hér á landi. Kosnir fulltrúar
þjóðarinnar fá að dingla með ef
þeir eru góðir. Verkalýðshreyf-
ingin vill hér greinilega engu
breyta. Því eigum við nú launa-
fólk að mótmæla og hverju eigum
við að mótmæla? Jú, við eigum
að hætta að kaupa mjólk vegna
þess að stjórnvöld hafa ekki stað-
ið sig í sambandi við niður-
greiðslur á landbúnaðarvörum.
Ég hefði talið það stórmann-
legra ef við launafólk hefðum
mótmælt með því að sleppa utan-
landsferðum sem hafa hækkað
um 8% til þess að hægt sé að
borga flugstjórunum 45.000
króna hækkun á launum á mán-
uði en það er um 7.000 krónum
meira en fólk fær greitt í atvinnu-
leysisbætur. Það hefði líka verið
Sigríður Kristinsdóttir skrifar
ráðist á undanfarin ár og virðist
alltaf liggja vel við höggi. Það eru
bændur sem ég hélt að ættu sam-
álíka gosdrykkjaframleiðendur
þessa þrjá daga. Verður nú veisla
hjá þessum atvinnurekendum.
,Nei, nú skulum við ráðast á eina þá stéttsem
mest hefur verið ráðist á... Það eru bændur
sem ég hélt að ættu samleið með okkur
launamönnum. “
nær að segja okkur að leggja bíl-
unum okkar og kaupa ekki bens-
ín.
Nei, nú skulum við ráðast á
eina þá stétt sem mest hefur verið
leið með okkur launamönnum.
Það er því greinilegt að verka-
lýðshreyfingin hlýtur þá jafn-
framt að vera að hvetja okkur til
að styðj a Coka-Cola og Sól Vf eða
Snöfurmannlegra hefði mér
fundist að fara út í raunhæfar að-
gerðir sem hefðu verið til þess að
atvinnurekendur og ríkið hefðu
fundið fyrir reiði fólks með því að
leggja niður vinnu, jafnvel efna
til hópfunda á stærstu vinnustöð-
unum. Það væri gaman að sjá þá
félaga Ásmund og Magnús L.,
sem báðir eru í Verslunar-
mannafélagi Reykjavíkur, halda
stormandi fundi í öllum Kringl-
unum og Hagkaupunum þar sem
arðræningjarnir virkilega eru.
Ég hefði líka frekar viljað sjá
forustu BSRB mæta á fundi á
stærstu vinnustöðum ríkis- og
bæjarstarfsmanna. Til dæmis má
taka sjúkrahúsin - en á einu
þeirra vinn ég - en þar er oft rætt
um léleg laun og þá gleymir
starfsfólkið því að það mikilvæg-
asta í kjarabaráttunni er að vera
virkur í samtökum launafólks.
Með því að forystan kæmi á þessa
staði, héldi stóra útifundi fyrir
utan sjúkrahúsin þá mundum við
kannski vakna og koma til bar-
áttu.
Höfundur er sjúkraliði.
Midvikudagur 7. júní 1989 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5