Þjóðviljinn - 22.11.1989, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Mengun hér og mengun þar
Það er undarleg ósamkvæmni
hjá forustumönnum þjóðarinnar
að mótmæla byggingu stöðvar við
Dounreay í Skotlandi, sem ætlað
er að geyma kjarnorkuúrgang og
endurvinna hann, en andæfa í
engu ferðum kjarnorkukafbáta
um íslandshaf. Við endur-
vinnslustöð þessa er væntanlega
gætt „fyllsta öryggis“ um með-
ferð kjarnorkumengaðra efna og
þrátt fyrir mótmæli náttúru-
verndarmanna, landeigenda og
sjómanna í Skotlandi benda aðrir
á að endurvinnslustöðin skapi
mikla vinnu, á svæði þar sem
atvinna er af skornum skammti.
Kafbátarnir sem sveima um
undirdjúpin hér í grennd við ís-
land nota flestir kjarnorku sem
eldsneyti, og valda með því
mengun í umhverfinu, og þeir
bera með sér sprengjur sem geta
eytt 50-100 miljónum mannslífa á
nokkrum augnablikum. Spreng-
ing um borð í slíkum kafbát á
miðum íslenskra sjómanna væri
rothögg á fiskveiðar og sölu ís-
lendinga. Að minnsta kosti
mundu menn varla deila um
kvóta eftir slík ósköp. Og það
þarf ekki að verða neitt meiri
háttar slys til að valda miklu
tjóni, t.d. urðu brunamir í sov-
ésku kafbátunum undan strönd-
um Norður-Noregs ekki til að
Jón Torfason skrifar
létta sjávarbændum þar afurða- rækt var þar á stríðsámnum. ekki með nein hættulegri „efni“
söluna. Slys í kafbátum eru miklu Þessi lögur hefur verið að síast en þvottalög í neðanjarðar-
tíðari en yfirvöld vilja láta í veðri niður í jarðvatnið á þeim 30-40 vopnabúmnum sínum, sprengju-
„Til þess að íslendingar séu þess umkomnir
að skamma Bretafyrir að setja
kjarnorkuúrgang sinn útáannes íSkotlandi
þurfa þeir að hreinsa til á sínu eigin landi og
miðum“.
vaka og reynt að halda þeim
leyndum því frásagnir af þeim
geta „skaðað sjálfstæðis- og ör-
yggishagsmuni“ viðkomandi
ríkis, eins og það er yfirleitt orð-
að.
Fyrir nokkmm ámm kom í ljós
að vatnsból Suðurnesjamanna
voru menguð og voru rætur
mengunarinnar raktar til Kefla-
víkurvallar. Mengunin stafar af
því að það hafði hellst niður
þvottalögur og ýmis önnur
hreinsiefni í þvottahúsi sem starf-
árum sem liðin em síðan þá og
spilla nú neysluvatni á Suðumesj-
um.
Hver væru nú rökrétt við-
brögð? Jú, þau fjarlægja meng-
unarvaldinn, bandaríska herinn,
og afla síðan betra vatns. Hver
eru viðbrögð íslenskra
stjórnvalda? Jú, að semja við
herinn að borga kostnaðinn við
að virkja ný vatnsból lengra frá í
stíl við góða og gilda Aronsku.
Svo er bara að biðja þess í hljóði
að herinn á Keflavíkurflugvelli sé
heldu flugskýlunum og niður-
gröfnu stjórnstöðvunum, sem
kunni að menga jarðveginn að
öðmm 40 ámm liðnum.
Fað þarf víst ekki að minna á
að bandaríski herinn á Keflavík-
urflugvelli ræður yfir flugvélum,
sem geta borið kjarnorkuvopn,
og að það tekur ekki nema 2-3
klukkustundir að flytja kjam-
orkuvopn til vallarins frá herflug-
völlum í Skotiandi. Einnig eru
kjarnorkukafbátum Bandaríkja-
manna í íslandshafi stjórnað frá
radar- og fjarskiptastöðvum á ís-
landi. Með framkvæmdunum við
radarstöðvarnar í Bolungarvík, á
Langanesi og Stokksnesi, stjóm-
stöðina á Keflavíkurvelli og vara-
stjórnstöðina í Grindavík er verið
að efla þann stjómbúnað svo kaf-
bátunum verði unnt að miða úr
skotmörk sín með enn meiri ná-
kvæmni en hingað til.
Þorsteinn frá Hamri orðaði
þetta viðhorf blindingjans, að
beina sjónum frá því þýðingar-
mikla til hins smávægilega, eitt
sinn þannig
Mengurt er nú sðgð komin
á það stig
að úrrœða verði að leita í skyndi
og er því ráð í tíma tekið
að sporna við hundahaldi.
Til þess að íslendingar séu þess
umkomnir að skamma Breta fyrir
að setja kjarnaúrgang sinn út á
annes í Skotlandi þurfa þeir að
hreinsa til á sínu eigin landi og
miðum. Fyrsta skrefið í þá átt er
að banna umferð kjarnorkukaf-
báta í landhelginni. Besta leiðin
til þess er með samningum sem
tengist áætlunum Norðurlanda-
þjóða um kjamorkuvopnalaust
svæði á Norðurlöndum.
Höfundur er íslcnskufræðingur.
Lægst verð á íslandi á
kindakjöti og nautakjöti
Gunnar Guðbjartsson skrifar
Verð án söluskatts Hiuttaiistöiur
Lambalæri Kótelettur Nautahakk
Kaupmannahöfn 49 58 57
Þórshöfn 53 66 47
Stokkhólmur 77 82 83
London 78 114 64
Reykjavík 80 80 80
Osló 83 122 138
Helsinki 126 124 105
Hinn 25. október sl. sendi
Verðlagsstofnun út fréttatilkynn-
ingu um verðsamanburð á mat-
vælum samkvæmt niðurstöðum
könnunar, sem hún gerði í
sumar.
í fréttatilkynningunni eru
fjögur atriði undirstrikuð með
því að prenta þau með svörtu
letri. Þau eru:
- Verð á landbúnaðarvörum var
almennt hæst í Reykjavík en
lægst í Þórshöfn í Færeyjum.
- Söluverð í Reykjavík, á öðrum
innlcndum matvörum og inn-
fluttum matvörum var ekki
óhagstætt í samanburði við
sams konar vörur erlendis.
- Verslunarálagning var að jafn-
aði lægri í Reykjavík en í öðr-
um borgum sem samanburður
var gerður við.
- Söluskattur var hæstur I
Reykjavík.
í fyrstu setningunni er fullyrt
að landbúnaðarvörur séu al-
mennt hæstar í verði í Reykjavík.
Þá er gengið fram hjá því að tvær
þýðingarmestu kjöttegundir í
neyslu íslendinga, kindakjöt og
nautakjöt eru skv. könnuninni
verulega lægri í verði hér á ís-
landi heldur en er í flestum þeirra
landa, sem samanburðurinn nær
til, sbr. súlurit sem fylgdu könn-
uninni.
Þetta er niðursaðan þrátt fyrir
miklu hærri söluskatt hér heldur
en er í smanburðarlöndunum.
Frásögn Verðlagsstofnunar hvað
þetta varðar getur ekki talist hlut-
laus frásögn og er furða að ekki
skuli hafa verið vakin athygli á
þessum ágalla í fjölmiðlum.
Athyglisvert er hve kjötverð er
hátt í London. Framleiðslu-
styrkir eru miklir í Bretlandi.
Auk þess flytja Bretar inn kjöt
frá Nýja-Sjálandi, en þar er kjöt
talið ódýrast í heiminum.
Niðurgreiðslur á
landbúnaðarvörum
í tilkynningunni er tafla, sem
og söluskatts á innfluttar matvör-
ur.
Framleiðslustyrkir
í töflunni er einungis tekið tillit
til niðurgreiðslna á heildsölu- og
smásölustigi. Hins vegar er vitað
að í öllum EB löndum eru niður-
greiðslurnar nær allar á
framleiðslustigi. Veittir eru fram-
leiðslustyrkir, sem eru metnir að
sjóðum EB og greiddar útflutn-
ingsbætur.
Sams konar styrkir eru í Noregi
og eitthvað er um þá bæði í Sví-
þjóð ogFinnlandi. Byggðastyrkir
eru mikiir í Noregi. Verðlags-
stofnun nefnir ekki í sinni verð-
könnun þessa styrki eða niður-
greiðslur á framleiðslustigi.
Vinnunni við verðkönnunina er
því mjög áfátt. Niðurgreiðslur
„Verðlagsstofnun nefnir ekki ísinni
verðkönnun þessa styrki eða niðurgreiðslur á
framleiðslustigi. Vinnunni við
verðkönnunina erþvímjög áfátt. - Þvíersú
ályktun röng hjá Verðlagsstofnun, að
niðurgreiðslur séu miklu meiri á íslandi en í
samanburðarlöndunum. “
sýnir óniðurgreitt heildsöluverð
tíu landbúnaðarvara í fjórum
borgum. Þá er Osló, Kaup-
mannahöfn og London sleppt úr
samanburðinum. Þá kemur í ljós
að Þórshöfn í Færeyjum er með
hæst verð í þeim tveimur vöru-
flokkum þegar Færeyingar fram-
leiða vörurnar sjálfir, þ.e. mjólk
og jógúrt. Hinar vörurnar kaupa
þeir niðurgreiddar frá öðrum
löndum og eru þá oftast með
lægst verð. Þetta kemur engum á
óvart. Vafasamt er talið að þetta
lága verð í Færeyjum geti haldist.
Vegna erfiðleika í ríkisfjármálum
Færeyinga eru þar uppi háværar
kröfur um álagningu vörugjalds
meðaltali til 50% af framleiðslu-
kostnaði búvaranna. Það er land-
búnaðarpólitík EB að lækka verð
þessara þýðingarmiklu vara,
landbúnaðarvaranna, með þeim
hætti og um leið heldur EB niðri
kaupgjaldi til að iðnaðarvörur
þess verði betur samkeppnishæf-
ar á svokölluðum heimsmarkaði.
Þessir framleiðslustyrkir eru
með ýmsum hætti. Sumt af þeim
er bundið magni framleiðslu eða
stærð lands eða bús. Annað er
mismunandi eftir byggðarlögum
eða löndum, svokallaðir byggða-
styrkir. Veittir eru styrkir til
vinnslufyrirtækja, birgðir af um-
framframleiðslu eru keyptar af
framleiðslukostnaðar eru í nær
öllum Evrópulöndum, megin-
hluti niðurgreiðslnanna. Þvíer sú
ályktun röng hjá Verðlagsstofnun
að niðurgreiðslur séu miklu meiri
á Islandi en í samanburðarlönd-
unum. Væru þessi framleiðslu-
styrkir ekki fyrir hendi myndi bú-
vöruverð þessara landa vera
miklu hærra en nú er og í flestum
tilfellum miklu hærra en á ís-
landi.
Söluskattur og
virðisaukaskattur
Söluskattur er mjög hár á ís-
landi. I öllum samanburðar-
löndunum er virðisaukaskattur
sem er lægra hlutfall en söluskatt-
urinn á sölustigi er hér. Enginn
söluskattur er í Þórshöfn og eng-
inn virðisaukaskattur er í
London.
Söluskatturinn er svo hár á Is-
landi að hann ásamt aðfanga-
skatti étur upp allar niður-
greiðslurnar sem eru á landbún-
aðarvörum sbr. meðfylgjandi
súlurit og meira til.
Það er einnig rangt sem haft
var eftir Sighvati Björgvinssyni í
Morgunblaðinu í síðustu viku að
bændur á íslandi fengju 1,5
milljón króna hver í rekstrar-
styrki frá ríkinu.
Niðurgreiðslurnar hér á landi
eru allar greiddar til lækkunar á
verði til neytenda. Sölu-
skatturinn er næstum jafnmikill
og allar niðurgreiðslumar og ger-
ir allan samanburð í þessu efni
rangan.
Söluskatturinn hefur spillt og
spillir samkeppnisstöðu íslenskr-
ar búvöru, ekki síst í verðsaman-
burði við niðurgreiddar erlendar
vörur.
En spyrja má hvort svona verð-
samanburður sé marktækur, þeg-
ar niðurgreiðslur og fram-
leiðslustyrkir eru með mismun-
andi hætti, skattlagning er afar
mismunandi og gengi gjaldmiðla
er rangt skráð.
Hitt er fagnaðarefni hversu
hagstætt verð er á íslensku kjöti í
samanburði við flest Evrópulönd
skv. þessari könnun Verðlags-
stofnunnar.
Gunnar Guðbjartsson frá Hjarðar-
felli í Miklaholtshreppi er fyrrverandi
framkvæmdastjóri Framleiðsluráðs
landbúnaðarins og var áður formað-
ur Stéttarsambands bænda.
Miövikudagur 22. nóvember 1989 ÞJÖÐVILJINN - S(ÐA 5