Þjóðviljinn - 22.11.1989, Blaðsíða 6

Fundarstjórarnir Elsa Þorkels-
dóttir og Guðbjartur Hannesson.
Ragnar Arnalds i ræðustóli. -
Mynd: Kristinn.
launa lækkaði. Þessi öfugþróun
bitnaði sérstaklega illa á konum.
Lífskjörum og afkomu fólks á
landsbyggðinni hrakaði sérstak-
lega sem ýtti undir fólksflótta til
þéttbýlissvæðanna, einkum
Rey kj avíkursvæðisins.
Eftir skýrslu Hafrannsókna-
stofnunar um fiskstofna er nú lík-
legt að árið 1990 verði þriðja
samdráttarárið í röð í þjóðartekj-
um. Leita þarf aftur til áranna í
kringum 1950 til að finna hlið-
stæður. Því er spáð að samdrátt-
arskeiðið nú verði það þriðja
mesta frá stríðslokum á mæli-
kvarða þjóðartekna. Þær dragast
saman um 7,2% 1988-1990, sam-
anborið við 14,3% samdrátt
1945-1952 og 11,3% samdrátt
1967-1968. Umskiptin í þjóðar-
búskapnum sjást glöggt ef tekju-
auki þjóðarbúsins á árunum
1986-1987 er borinn saman við
tekjurýrnunina 1988-1990.
Stjómmálaálykhin
9. landsfundar Alþýðubandalagsins
Við lifum á tímum mikilla
breytinga. Þeir sem fyrir skömmu
héldu sig alvalda í hinni óum-
breytanlegu veröld sem skapaðist
á fyrri hluta tuttugustu aldar,
skjálfa nú frammi fyrir ferskum
vindum hinna nýju tíma. Nú er að
ljúka tímum sem einkenndust af
togstreitunni milli miðstýrðrar
ríkisforsjár og taumlausrar frjáls-
hyggju, þar sem gróðahyggja
ræður ferðinni. Þessi lausnarorð
hafa reynst haldlítil og breyst í
martröð í heilum heimshlutum,
þar sem þau hafa verið gerð að
upphafi og endi þjóðskipulags-
ins. Nýjar áherslur í umhverfism-
álum, afvopnunarmálum og mál-
efnum þriðja heimsins munu
skipta sköpum um þróun mála í
framtíðinni.
Alþýðubandalagið telur að
róttæk jafnaðarstefna - sósíal-
ismi - sé sú stefna sem skilar ár-
angri í baráttu fyrir frelsi og
jafnrétti á nýrri öld.
Róttæk jafnaðarstefna - sósí-
alismi - miðar að félagslegu
jafnrétti og lýðræði,
- setur manngildi í öndvegi og
afnemur vélrænt forræði
auðmagnsins.
- hefur fjölskylduna til vegs
þannig að atvinnulíf og velferð-
arkerfi miði að öryggi í daglegu
lífi fólks og þroskamöguleikum
hvers einstaklings.
- leiðir af sér hófsemi í umgengni
við auðlindir jarðar og landgæði.
- byggist á frjálsri samvinnu
sjálfstæðra einstaklinga sem
tryggi að íslenskt atvinnulíf sé í
fararbroddi meðal þróuðustu
ríkja, standi undir lífskjörum sem
séu með því besta sem gerist í
þróuðum ríkjum.
í róttækri jafnaðarstefnu felst
að íslendingar taki frumkvæði í
alþjóðamálum fyrir friði og stór-
aukinni samvinnu þeirra ríkja
sem mynda þorpið Jörð.
Verkefni Alþýðubandalagsins
og annarra vinstri afla á íslandi
næsta áratuginn beinast að því að
umskapa samfélagið með aðferð-
um róttækrar jafnaðarstefnu, að
leggja þann nýja grundvöll sem
íslenskt samfélag þarf á að halda.
Ný heimsmynd
Með þeirri þróun sem hefur átt
sér stað í Austur-Evrópu hafa
gerst tíðindi sem opna nýjar vídd-
ir í samfélagi þjóðanna. Kafla-
skipti hafa átt sér stað í Evrópu.
Það blasa við nýjar aðstæður og
nýr veruleiki sem verður að taka
tillit til í utanríkisstefnu þjóðar-
innar, ekki síst innan EFTA og
Norðurlandaráðs sem nú hafa
öðlast ný hlutverk til að stuðla að
samvinnu og samstarfi í Evrópu.
íslendingar hljóta í þeim um-
ræðum sem nú eiga sér stað um
samstarf í Evrópu að leggja enn
þyngri áherslu á þá möguleika
sem við eigum vegna sérstöðu
lands og þjóðar. Það er ekki sjálf-
gefið að tengingar við stór
bandalög færi landsmönnum
betri lífskjör við hinar nyju að-
stæður. Þess vegna ber að huga
að mörgum öðrum kostum varð-
andi utanríkisverslun íslendinga
eins og fríverslunarsamningum
við Bandaríkin og Kanada og við-
skiptum við SA-Asíu, Suður-
Ameríku og Austur-Evrópu.
Með greiðum aðgangi að fleiri
markaðssvæðum er líklegra að
unnt verði að ná eins góðum við-
skiptakjörum í útflutningsversl-
un íslendinga og kostur er.
Sigurhorfur
Barátta herstövaandstæðinga á
íslandi fyrir brottför hersins og
hlutleysi hefur verið löng og
ströng. Hinir nýju tímar sem nú
eru að renna upp gefa hinsvegar
miklar vonir um að þeirri baráttu
muni bráðlega ljúka með fullum
sigri. Þessar aðstæður verða her-
stöðvaandstæðingar að hagnýta
sér með markvissu starfi þannig
að vonirnar um herlaust ísland
utan hernaðarbandalaga rætist
og nýr tími taki við þar sem ísland
þjónar hagsmunum friðar í sam-
ræmi við sögu sína og hefðir.
Alþýðubandalagið leggur
áherslu á að íslensk stjórnvöld
hefjist þegar handa um að tryggja
öryggi landsins í samræmi við
endurskoðun og gjörbreytt við-
horf í alþjóðapólitík og hernaðar-
stöðu. Fyrsta skref í þeim efnum
þarf að vera endurskoðun og
uppsögn hins svokallaða „varn-
arsamnings" við Bandaríkin með
það fyrir augum að erlendri her-
setu á íslandi linni.
Alþýðubandalagið telur það
einn mikilvægasta árangur núver-
andi stjórnarsamstarfs að víðtæk
pólitísk samstaða hefur myndast
um frumkvæði að friðun
heimshafanna í samræmi við ís-
lenska hagsmuni, og leggur
áherslu á að því starfi sé fram
haldið af fullum þrótti. Alþýðu-
bandalagið telur að hugleiðingar
um aukin hernaðarumsvif hér-
lendis, þar á meðal nýjan hernað-
arflugvöll, séu fráleit tíma-
skekkja sem gengur þvert á frum-
kvæði íslensku ríkisstjórnarinnar
um afvopnun í höfunum, og
minnir landsfundurinn enn á það
grundvallarákvæði í málefna-
samningi stjórnarinnar að ekki
skuli leyfðar neinar nýjar hernað-
arframkvæmdir hér á landi.
Ætli íslendingar að tryggja
hagsmuni sína er brýnt að
stjórnvöld hætti að bíða þess sem
verða vill í alþjóðamálum heldur
taki virkan þátt í mótun nýs al-
þjóðlegs öryggiskerfis. Augljóst
verkefni er stofnun kjarnorku-
vopnalauss svæðis á Norður-
löndum. Eftir síðustu yfirlýsingar
ráðamanna í Sovétríkjunum hef-
ur mikilvægum hindrunum verið
rutt úr vegi samninga um slíkt
svæði, og er norrænum stjórn-
málaleiðtogum skylt að nýta
þann byr.
Menning og tunga
- undirstaða
íslenskrar tilveru
Undirstaða þjóðlífs okkar er
íslensk menning og íslensk tunga.
Alþýðubandalagið leggur
áherslu á að verja menningarlífið
í þeirri ágjöf sem tímabundnir
erfiðleikar valda í samfélaginu.
Um leið þarf að undirbúa í þeim
efnum sókn sem skili íslending-
um 21. aldarinnar öflugu og
framsæknu menningarlífi þar
sem íslensk nýsköpun og alþjóð-
leg áhrif haldast í hendur.
Menningarlíf okkar stendur
nú á þeim tímamótum að raun-
hæft er að ræða um aukinn út-
flutning menningarefnis sem eina
af auðlindum næstu aldar, og
leggjast þannig á eitt félagsleg,
þjóðræknisleg og efnahagsleg
rök fyrir stórauknum stuðningi
og fjárfestingu á þessu sviði.
Forsenda þróttmikillar og
skapandi íslenskrar menningar er
að vegur íslenskrar tungu sé eins
og best verður á kosið. Því mál-
ræktarátaki sem staðið hefur nú
nokkra hríð þarf að fylgja eftir
með skipulegum hætti og skapa
samstöðu í þjóðfélaginu um við-
gang íslenskrar tungu og fullt
forræði hennar hér á heimaslóð-
um. Gera verður áætlun um meg-
inverkefni í menningarmálum til
10 ára í senn þar sem fjallað er um
allar listgreinarnar, menningar-
starfsemi um land allt og um
kynningu á íslenskri list erlendis.
Undirstaða átaks í menningar-
málum þarf svo að vera stóraukin
fræðsla um listir í skólum sam-
hliða mótun nýrrar skólamála-
stefnu fyrir öll skólastig.
Efnahagserfiðleikarnir
- viðskilnaður
Sjálfstæðisflokksins
Þegar Alþýðubandalagið gekk
til samstarfs við Alþýðuflokkinn,
Framsóknarflokkinn og Samtök
jafnréttis og félagshyggju um
myndun nýrrar ríkisstjórnar
haustið 1988 voru útflutnings-
greinarnar komnar á heljarþröm
vegna rangrar efnahagsstefnu
ríkisstjórnar Þorsteins Pálssonar.
Við blasti stöðvun þeirra og
fjöldaatvinnuleysi. Jafnframt
voru ytri skilyrði þjóðarbúsins
farin að versna og aflaaukningu
áranna á undan var lokið. Það
jók við þessa erfiðleika að halli
var viðskiptum við útíönd í góð-
ærinu 1987 og ríkissjóður var rek-
inn með halla. Góðærinu var só-
að í stað þess að skapa svigrúm til
að mæta erfiðleikum í framtíð-
inni.
Við verulega erfiðleika hefur
verið að glíma í íslenskum þjóð-
arbúskap að undanförnu. Vand-
inn hefur verið erfiðari viðfangs
vegna þess að hann á sér víða ræt-
ur. Þessir erfiðleikar eru skýring-
in á því að örðugt hefur reynst að
ná fram ýmsum þeim réttinda- og
baráttumálum sem flokkur okkar
hefur sett á oddinn á undanförn-
um árum og áratugum.
Að hluta til er orsakanna fyrir
erfiðleikum þessum að leita í ytri
skilyrðum. Að hluta til felast þær
í jafnvægisleysi undanfarinna ára
í efnahagsmálum sem m.a. kem-
ur fram í skuldavanda einstak-
linga og útflutningsgreina þrátt
fyrir undangengið góðæri. Veru-
legur hluti vandans á rætur að
rekja til vaxtasprengjunnar þegar
raunvextir voru gefnir alfrjálsir
með þeim afleiðingum að þeir
margfölduðust á skömmum tíma.
Þessi vandi kemur enn fram í
gjaldþrotum og nauðungarupp-
boðum sem allt fram undir þetta
hefur farið fjölgandi. Þessi vandi
er lfka að stórum hluta til ástæða
þess atvinnuleysis sem fólk býr
nú við í einstökum greinum fram-
leiðslu og þjónustu. En að hluta
til stafar sá vandi sem hér er um
að ræða af skipulagskreppu í
helstu atvinnugreinum þjóðar-
innar, og jafnvægisleysi í fjárfest-
ingu og uppbyggingu þessara
greina.
Á þensluárunum tók verslunin
til sín stórfellt fjármagn sem ekki
verður með neinu móti nýtt við
venjulegar aðstæður. Þessi of-
fjárfesting í verslunargreinum
birtist nú sem sérstakur vandi
þess fólks sem missir atvinnu í
þj ónustugreinum sem sumpart
voru ekki byggðar á eðlilegum
þjóðhagslegum forsendum.
Sókn frjálshyggju og mark-
aðsaflanna á undanfömum árum
leiddi til vaxandi ójafnaðar í lífs-
kjörum.Launamunurhefur vaxið
milli hárra og lágra, milli karla og
kvenna og kaupmáttur lægstu
Aukning þjóðartekna á fyrra
tímabilinu samsvarar 52 miljörð-
um króna á verðlagi þessa árs, en
tekjurýrnunin á seinna tíma-
bilinu samsvarar nærri 22
milljörðum króna á sama verð-
lagi. Af þessu má ljóst vera að
efnahagsþrengingarnar að und-
anförnu eru meiri og illviðráðan-
legri en verið hefur um langa
hríð. ^
Áhrif björgunar-
aðgerðanna
Þótt enn sé við mikla erfiðleika
að stríða er ástæða til að benda á
þann árangur sem náðst hefur af
störfum ríkisstjórnarinnar í efna-
hagsmálum.
- Vöruskiptajöfnuður verður
jákvæður í fyrsta skipti síðan
1986.
- Nýjustu áætlanir Þjóðhags-
stofnunar benda til þess að fisk-
vinnslan sé í heild rekin ofan við
núllið og að 2% hagnaður sé af
frystingu.
- Tekist hefur að hamla gegn
aukningu verðbólgu en það er
nánast einsdæmi að verðbólga
aukist ekki á samdráttartímum.
- Útlit er fyrir að halli ríkis-
sjóðs minnki um helming frá því í
fyrra og það takist að fjármagna
stóran hluta hans á innlendum
fjármagnsmarkaði. Jafnvægi á
peningamarkaði hefur ekki verið
betra um langan tíma. Innlán
hafa aukist meira en útlán.
- Raunvextir hafa lækkað
nokkuð frá því að ríkisstjórnin
tók við. Vextir á ríkisskulda-
bréfum og útlánum hafa lækkað
um 2% og vaxtalækkunin á gráa
markaðnum er meiri. Ef tekið er
tillit til breytinga á lánskjaravísi-
tölunni telst raunvaxtalækkunin
vera enn meiri.
Nú er að ljúka því tímabili í
landsstjórninni sem einkenndist
af bráðabirgðaráðstöfunum til að
koma í veg fyrir fjöldaatvinnu-
leysi, stórfellda byggðaröskun og
stöðvun undirstöðuatvinnuveg-
anna. Til að ljúka þessu tímabili
þarf ekki að móta nýja stefnu í
grundvallaratriðum, heldur að
ljúka þeirri framkvæmdaáætlun
sem markaði upphafsskeið ríkis-
stjórnarinnar.
Alþýðubandalagið hefur í
ríkisstjóminni náð margvíslegum
árangri í efnahagsmálum, ríkis-
fjármálum, landbúnaðarmálum,
samgöngumálum og mennta- og
menningarmálum. Engu að síður
er ljóst að miklu verki er ólokið
og við blasa margvísleg verkefni
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 22. nóvember 1989