Þjóðviljinn - 21.09.1990, Qupperneq 9

„í þessu máli er bitist um atvinnutækifæri og þá spurningu hvort
stjórnvöld vilji í reynd stuðla að þróun byggðar á landsbyggðinni og
sporna gegn auknum fólksflutningum til höfuðborgarsvæðisins. “
Það hefur ekki farið fram hjá
landsmönnum á undanförnum
vikum og mánuðum sú mikla um-
ræða, sem verið hefur um álver á
íslandi og staðsetningu þess. Það
er eðlilegt að skoðanir séu skiptar
um kosti og galla slíkrar verk-
smiðju fyrir einstök byggðarlög
og þjóðarbúið í heild. Stærð
þessa fyrirtækis er slík, að efna-
hags- og félagsleg áhrif verða
mjög mikil. Einnig er ljóst að
áhrif á búsetuþróun geti orðið
afdrifarík, sérstaklega ef verk-
Um
álver
og
staðsetningu þess
smiðjan verður staðsett á Keilis-
nesi. Sú staðsetning myndi soga
til sín vinnuafl í einhverjum mæli
af landsbyggðinni, en slíkt veikir
auðvitað byggðaþróun utan Suð-
vesturlands og kostar þjóðfélagið
og þar með íslenska skattþegna
mikla fjármuni. Það er nauðsyn-
legt að viðhalda hæfilegu
jafnvægi í byggð landsins, en það
gerist ekki með því að flest stór-
fyrirtæki og mestur hluti opin-
berrar þjónustu sé byggður upp
og staðsettur á sama lands-
horninu.
Meðgöngutími væntanlegs ál-
vers er orðinn nokkuð langur. Af
og til hefur örlað á fæðingar-
hríðum, sem ekki hafa borið' ár-
angur enn. Lengi framan af
kepptust ráðamenn þjóðarinnar
við að sannfæra landsmenn um
það, að næsta stóriðja yrði reist á
landsbyggðinni og þá var auðvit-
að átt við það landsvæði sem er
utan Suðvesturlands. Þessar yfir-
lýsingar voru líka gefnar eftir að
fyrir lá að ekki yrði reist annað
álver við Straumsvík. í dag hljóta
landsmenn að spyrja sig hvaða
meiningar hafi legið á bak við
þessar yfirlýsingar. Á undanförn-
um fáum vikum hafa þessir sömu
aðilar keppst við að sannfæra
sjálfa sig og landsmenn alla um
það, að ef við ætlum að fá álver,
þá verðum við að sætta okkur við
Keilisnes. Ástæðan er sögð sú, að
hinir erlendu samstarfsaðilar
velji Keilisnes númer eitt. Fyrri
yfirlýsingar ráðamanna um nauð-
syn þess, að staðsetja þetta álver
úti á landsbyggðinni, virðast ekki
vega þungt lengur. Við hljótum
að spyrja hvaða möguleika ís-
lensk stjórnvöld hafi í reynd, til
þess að hafa áhrif á staðarval, þar
sem tekið væri mið af hagsmun-
um þjóðarbúsins í heild. Alla-
vega virðist kjarkur og geta
stjórnvalda ekki vera í samræmi
við þær yfirlýsingar sem áður
hafa verið gefnar. Ef erlendir að-
ilar eiga að ráða mestu, ef ekki
öllu, um hvar þeir staðsetja sín
fyrirtæki á íslandi, þá er hætt við
að þjóðarhagsmunir verði bornir
fyrir borð. Ástæðan er einfald-
lega sú, að hagsmunir þessara er-
lendu fyrirtækja þurfa alls ekki
að falla að hagsmunum íslensku
þjóðarinnar. Þetta segir aðeins,
að valkostur númer tvö eða þrjú
hjá erlendum aðila gæti í reynd
verið góður kostur fyrir þá, en
bestur fyrir íslendinga.
Undanfarna mánuði hefur
vinna og orka fjölmargra Ey-
firðinga farið í það að vinna að
framgangi málsins og kanna
möguleika og hagkvæmni þess að
nýtt álver yrði staðsett í Eyja-
firði. Ég tel að skoðun flestra sé
að sú atvinnuuppbygging, sem
fylgja myndi nýju álveri hér í
Eyjafirði, myndi styrkja mjög
alla uppbyggingu á þessu svæði
og skapa nýja möguleika til enn
frekari framþróunar. Ef til vill
hafa of margir á undanförnum
mánuðum einblínt á þennan
möguleika sem lausn. Það er alla-
vega nauðsynlegt að sveitarfélög,
fyrirtæki og einstaklingar á Eyja-
fjarðarsvæðinu, hugleiði fleiri
möguleika í atvinnuuppbyggingu
og um leið eflingu byggðar. Ljóst
er, ef marka má umræður síðustu
vikna, að líkur fyrir staðsetningu
álvers í Eyjafirði nú, eru
minnkandi. Það þarf því að horfa
til annarra möguleika, snúa
bökum saman og styrkja sam-
stöðuna og leggjast á eitt um að
finna ný atvinnutækifæri. Einnig
þarf að efla þá starfsemi, sem
fyrir er á svæðinu og vaxtamögu-
leikar eru í. Nauðsynlegt er að
háskólinn á Akureyri eflist og
flutningur á opinberum stofnun-
um á landsbyggðina er mál sem
vinna þarf ötullega að. Ef við
stöndum saman, þá aukast mögu-
leikar okkar á jákvæðum árangri.
Nýlega hafa verið settar fram
af stjórnvöldum hugmyndir um
að nýta hluta af skatttekjum af
álveri sem staðsett yrði á Keilis-
nesi, til að jafna orkukostnað á
landsbyggðinni. Umræða um
jöfnun á aðstöðu og kostnaði á
landsbyggðinni annars vegar og
höfuðborgarsvæðisins hins vegar
er góðía gjalda verð, en á lítið
erindi í þá umræðu, sem verið
hefur um álver og staðsetningu
þess. í þessu máli er bitist um
atvinnutækifæri og þá spurningu
hvort stjórnvöld vilji í reynd
stuðla að þróun byggðar á lands-
byggðinni og sporna gegn
auknum fólksflutningum til
höfuðborgarsvæðisins. Jöfnun
orkukostnaðar kemur ekki í stað
álvers eða kröftugrar upp-
byggingar á atvinnulífi. Dug-
miklu fólki nægir ekki niður-
greidd orka, ef litla eða enga at-
vinnu er að fá.
Álversleiknum 1990 er senn
lokið. Ég bíð reyndar enn eftir að
dómarinn eða leikstjórnandinn
flauti opinberlega til leiksloka.
Það bendir hins vegar margt til
þess að sigur vinnist ekki í þeim
leik, enda leikreglur á margan
hátt óljósar. Það gildir hins vegar
jafnt í þessum leik sem öðrum, að
nauðsynlegt er að yfirfara leik-
skipulag og endurskipuleggja
leikaðferðir fyrir næsta leik. Þeg-
ar leikur tapast, verður þörfin
enn brýnni. Nauðsynlegt er að
styrkja hugsun og anaa liðsins
fyrir næstu leiki, þannig að bar-
áttuþrek og vilji auki líkur á sigri.
Að því skulum við vinna nú.
Halldór
Jónsson er
bæjarstjóriá
Akureyriog
formaður
Héraðsráðs
Eyjafjarðar
Föstudagur 21. september 1990 nvtt HELGARBLAÐ - SIÐA 9