Þjóðviljinn - 09.11.1990, Blaðsíða 16

Ingunn
Ásdfeardóttir
Afmælisár
RÚV
Um þessar mundir er haldið upp
á 60 ára afmæli RÚV, eins og sjón-
varps- og útvarpsáhorfendur/heyr-
endur hafa sennilega orðið varir við.
Gamla gufan komin nokkuð til ára
sinna og hefúr þjónað landsmönn-
um dyggilega í allan þennan tíma.
Hvem áratuginn af öðrum alveg ein,
nema þennan síðasta. Sígild tónlist í
misgóðum útvarpstækjum, næsmýj-
ustu dægurlögin, veðurfregnir á
kortérsfresti allan sólarhringinn,
dagurinn og vegurinn, Hallbjörg
brotin í hljóðstofú, frá hinu opin-
bera, fyrst erlendar og svo innlendar
fréttir hér á áram áður og Jóhannes
Arason segir fréttimar, - fúgl dags-
ins, ffæðsluþættir, upplestrar, lög
unga fólksins, landið og miðin og
messan á sunnudagsmorgnum.
Þetta hlustaði maður á daginn út
og daginn inn (og gerir enn, svei
mér þá) og þess á milli á hina og
þessa sem voru þess mjög svo um-
komnir að hljóða og hneykslast yfir
einhvetjum dagskrárliðum eða öll-
um. Bölvað sinfóníuvæl! Andkost-
ans poppgargið! Hundleiðinleg
kvöldsaga!
En svo kom frelsið. Og nú ligg-
ur mér við að spytja: Er ekki upplagt
að nota nú afmælisárið til að leggja
bara RUV niður? Lána stjömunum
og bylgjunum og stöðinni Efstaleit-
ið og njóta frelsisins út í ystu æsar?
Það era svo margir að æsa sig
yfir öllum peningunum sem stofn-
unin sólundar í alls konar dagskrár-
gerð sem ekki er að „þeirra“ smekk.
Bara einkavæða allt saman og selja
tækin og lána húsið! Aðalstöðin
gæti verið í austurhominu, Bylgjan í
suðurhominu, Stjaman fengi skot
með vesturglugga, FM norðurhom-
ið og stöðin neðri hæðina. Þá þarf
ekkert að hafa fyrir því að flytja
sjónvarp RUV þama uppeftir eins
og áætlanir era uppi um, og allt á
kostnað ríkisins að sjálfsögðu.
Þá værum við laus við alla
fheðsluþættina og sinfóníugargið,
að ég tali nú ekki um veðurfréttimar
daginn út og daginn inn. Þessir
bændur og sjómenn, - þeir geta bara
étið það sem úti frýs, farið út á dekk
eða undir fjárhúsvegginn og tekið
veðrið, það er nógu gott fyrir þá.
Þetta eru hvort eð er slordónar og
durgar upp til hópa, og kunna sig
ekkert í poppumhverfi tískubúðanna
og fina liðsins. Og svona eðjót eins
og ég, sem hleyp út úr tískubúðum
með hendumar fyrir eyrunum af því
að mér er ómögulegt að velja mér
föt nema ég fái frið til að hugsa og
skoða þau, - ég er bara sveitó og
ekkert upp á mig púkkandi í þessu
dæmi.
Nei, þá ættum við ekki á hættu
að lenda á einhveijum öldruðum
leigubílstjóra sem væri að hlusta á
rás eitt, og þyrflum ekki að hafa fyr-
ir því að biðja hann um að skipta og
þurfa svo að hlusta á brakið á meðan
hann er að snúa takkanuni án þess
að fmna neitt, þar til við værum
komin á leiðarenda.
Þá værum við líka laus við þá
áþján að þurfa að nota efri hæðina
við að hlusta á alla þessa flóknu
dagskrárgerð, samsetta þætti um
hvers konar málefni sem koma
manni að sjálfsögðu ekkert við og
maður hefúr ekkert við að gera. Og
þar að auki slyppum við við öll við-
töl við menn um málefni, alla þætti
um þjóðlífið og atvinnuvegina og
alla þá óendanlegu og óþörfú
fræðslu um starfshætti og stofnanir
sem dynur yfir mann upp úr hádeg-
inu.
Og síðast en alls ekki síst, þá
værum við algerlega laus við aílt
þetta listaþvarg sem tröllríður bæði
útvarpi og sjónvarpi RUV. Munið
þið til dæmis eftir finnsku þáttunum
héma fyrr í haust? Ekki þyrftum við
að óttast að slíkt kæmi fyrir aftur.
Ónei.
Eða allar listaspírumar sem
koma og tala háfleygt og upphafið
um einhvetja list sem maður hefúr
minni en engan áhuga á: Ljóðið
mitt! Jesús góður. Eitthvert leikrit!
Guð hjálpi oss. Myndlistarsýning
sem er bara strik og klessur! Nei, má
ég nú biðja um fri.
í staðinn fengjum við leiknar og
sungnar og lesnar auglýsingar allan
daginn undir ljúfúm takti, og það
væri til allrar guðsblessunar svo til
eina fyrirfram ffamleidda efnið sem
á borð væri borið. Og við fengjum
dallas og dænastí á hveijum degi og
jafnvel oft á dag í mismunandi
myndum. Hugsið ykkur, hvílíkt un-
aðstímabil myndi renna upp í kring-
um jól og páska þegar ekkert ís-
lenskt sjónvarpsleikrit kæmi til með
að hrella mann.
Og alla þessa peninga sem sól-
undað er svona út um hvippinn og
hvappinn væri hægt að nota til að
kaupa plötur sem spilaðar væru aft-
ur og aftur og annars flokks kvik-
myndir sem sýndar væra ekki bara
einu sinni og ekki bara þrisvar held-
ur oft oft, og við gætum lifað
áhyggjulaus til æviloka.
Já, mér finnst ástæða til að gera
eitthvað grand á afmælisári RÚV.
Og hvað gæti verið meira grand en
að leggja það niður? Ja, ég bara
spyr? Ríkisrekin útvarpsstöð, - er
nokkuð til jafn hallærislegt hjá
framsækinni þjóð eins og okkur.
Ekki ætlum við að fara að svíkja
vini okkar vestan hafs og hætta að
herma eftir þeim í einu og öllu. Ekki
getum við farið að ætla okkur að
reka eitthvert BBC hér. BBC er líka
að kikna undan öllum menningar-
og ffæðsluþáttunum sínum og
leiknu ffamleiddu efni. Við getum
bara ekki leyft okkur að taka okkur
slíkt og þvílíkt til fyrirmyndar. RÚV
hefúr meira að segja gert sig sekt um
að senda menn til BBC á námskeið.
Þetta er nokkuð sem við verðum að
forðast í lengstu lög, og það gerum
við auðvitað í eitt skipti fyrir öll
með því að leggja það bara niður.
Eg sé þetta alveg fyrir mér.
Klukkan tólf á miðnætti á gamlárs-
kvöld kveikja allir landsmenn á út-
vörpunum sínum og sjónvörpunum
og við sjáum Markús Örn í farar-
broddi allra starfsmanna sinna yfir-
gefa Efstaleitið, stilla sér upp í röð
og hneigja sig fyrir þeim sem koma
skulu. Inn ganga sparibúnir starfs-
menn allra fijálsu stöðvanna og ná-
kvæmlega eina mínútu í tólf rennur
upp betri tíð með blóm í haga. Mad-
onna syngur og skekur sig í öllum
tækjum svolitla stund, en svo breyt-
ist myndin í sjónvörpunum og Eddí
Mörfi tekur við. Og allir landsmenn
sitja límdir við tækin og una svo
glaðir við sitt að þeir gleyma að
kveikja á flugeldunum.
Nautnastuldur
mannanna
Rúnar Helgi Vignisson gefiir út sína
aðra skáldsögu
Rúnar Helgi Vignisson er ungur
rithöfúndur sem sendir frá sér sína
aðra bók fyrir þessi jól, Nautnastuld.
Hann hefúr skrifað eina bók áður,
Ekkert slor, sem gerist í sjávarplássi
ekki ólíku því sem Rúnar Helgi er
sjálfúr ættaður úr, ísafirði. í Nautna-
stuldi er plássið enn á ferðinni, þó að
það sé meira í bakgranninum en í
fyrri sögu.
Nautnastuldur er saga sem ger-
ist á nokkrum plönum, að sögn Rún-
ars. Á yfirborðinu sé hún saga af
ungum manni, Agli Grímssyni, sem
heiti því nafni ekki fyrir tilviljun.
Egill er utan af landi og gerist
menntamaður og á síðan í stöðugu
basli með sjálfsímyndina. Rúnar
segir að það vefjist sérstaklega fyrir
Agli hvemig hann geti gert gagn og
orðið nýtur þegn.
„Þegar hann reynir að skilgreina
sjálfsímynd sína út frá viðmiðunum
í plássinu sem hann kemur frá og
þeim viðmiðunum sem hann fær f
gegnum sína menntun, kemst hann í
ógöngur og af þeim hlýst nautna-
stuldurinn meðal annars. Egill er
sýndur í gegnum samskipti sín við
ólíkt fólk, til dæmis í samskiptum
sínum við ólíkar stúlkur og danskan
karlmann. Hann lendir alltaf í basli i
sínum samböndum, meðal annars af
nautnastuldinum, sem gerir það að
verkum að hann getur ekki notið,“
sagði Rúnar.
Önnur lönd en ísland koma við
sögu, Danmörk og Bandaríkin. Þau
era að sögn Rúnars ekki valin af
handahófi. Þau era valin vegna
þeirra samskipta sem ísland hefúr
átt við þessi lönd og í raun sé staða
íslands gagnvart þeim svipuð og
Egils gagnvart öðru fólki.
„Það á að vera hægt að lesa bók-
ina sem sértæka sögu, það er að
segja ástarsögu ungs manns sem
kemur úr dreifbýlinu og á í ákveðnu
basli, eða sem sögu af þjóð. Annars
vegar er togstreita á milli landshluta
og hins vegar á milli íslands og
Danmerkur, sem er fortíðin, og ís-
lands og Bandarikjanna sem snertir
meira nútíðina."
Er nautninni stolið frá höfúð-
persónunni eða stelur hann nautn-
inni af öðrum?
„Henni er aðallega stolið frá
Agli. En þar sem henni er stolið frá
honum fer ákveðin keðjuverkun af
stað og Egill stelur í leiðinni nautn-
um frá öllum sem hann umgengst.
Ef maður á í erfiðleikum í sínum
uppvexti, bitnar það gjaman á öðr-
um seinna meir. En ég hugsa Egil
Grimsson að miklu leyti með Egil
Skallagrímsson á bakvið eyrað og
sem hinn dæmigerða íslending sem
á í erfiðleikum með sjálfstraustið og
sjálfsímyndina lengi framan af og
hengir síðan hatt sinn á Bandaríkin
að sumu lejrti. Síðan er gefíð í skyn
að þetta verði próblematískt eftir að
sögunni lýkur.
Á yfirborðinu virðist allt bless-
ast og ganga upp hjá Agli. Honum
gengur vel vestanhafs, en það er
kannski ekki allt sem sýnist. Það er
spuming hvort eigi að taka svo djúpt
i árinni að hann svíki uppruna sinn
eða hvort hann lætur einfaldlega
plata sig. Hvort hann gleypi
ákveðna hugmyndafræði og hengi
hatt sinn á hana í hálfgerðri blindni.
Þegar sögunni lýkur er hann ekki al-
veg búinn að melta það sem hefúr
gerst. Ég myndi segja að lesandinn
sé skilinn eftir með spumingu um
ffamtíð Egils.
Plássið er alltaf í bakgrunnin-
um. Egill er sendur til baka í plássið
í þann mund sem hann er að ljúka
prófi Ifá Háskólanum, og þá á sér
stað ákveðið uppgjör við plássið,
þótt hann losni aldrei alveg við það.
Egill verður fyrir dembu af nú-
tímalegum áreimm sem hann verður
að vinna úr. Systir hans er drepin af
hryðjuverkamönnum í Jerúsalem,
pabbi hans er alki, sem er dæmigert
fyrir margar íslenskar fjölskyldur,
annar bróðir hans er framafíkill og
viðskiptafræðingur en hinn er í dópi.
Þannig að Egill þarf að fást við
mörg áreiti sem nútímamaðurinn
þarf að fást við. Þetta er að miklu
leyti saga um samskipti kynjanna.
Nautnasmldurinn fer mikið ffam á
því plani. Egill er að ýmsu leyti sett-
ur í stöðu konunnar. Hann er í heim-
spekideild og er heimavinnandi á
tímabili. Hann hefúr lítið sjálfstraust
og er með menntun sem er dæmi-
gerð fyrir konur og kærastur hans
eru yfirleitt ffamagjamar og
ákveðnar. Sagan er að hluta til hugs-
uð sem svörun við jafnréttisumræð-
unni sem hefúr verið dálítið skrýtin
héma á íslandi, að minnsta kosti i
bókmenntunum. í Bandaríkjunum
venst maður því að líta á femínisma
og kvennabókmenntir sem vaxtar-
brodd í menningunni. Námskeið í
femínisma era vinsæl og karlar
sækja meira í þau en áður.“
Að lokum var Rúnar spurður
hvað tæki við, nú þegar bókin væri
komin út. Hann sagðist vera á leið-
inni til Ástralíu með konu sinni, þar
sem hann ætlar að byija á annarri
bók og kynna sér ástralskar bók-
menntir. Eftir árs dvöl í Ástralíu
liggur leiðin aftur til Bandaríkjanna,
en hvað síðan tekur við er óráðið.
-hmp
Medea
Alþýðulelkhúsið sýnir i Iðnó:
MEDEA eftir Evripídes.
Þýðing: Helgi Hálfdanarson.
Leikstjóri: Inga Bjarnason.
Tónlist: Leifur Þórarinsson.
Dansar og hreyfing: Hlíf Svavars-
dóttir.
Leikmynd: Sigriöur Guðjóns-
dóttir.
Búningar: Auður Guðjónsdóttir.
Lýsing: Björn Guðmundsson.
Leikendur: Jórunn Sigurðardótt-
ir, Harald G. Haralds,
Jónína Ólafsdóttir, Anna S. Ein-
arsdóttir, Eyvindur Erlendsson,
Stefán Sturla Sigurjónsson, Halla
Vilhjálmsdóttir, Númi Thomas-
son, Bryndís Petra Bragadóttir,
Jóhanna V. Þórhallsdóttir, Lára
Stefánsdóttir, Lilja ívarsdóttir,
Þórunn Magnea Magnúsdóttir.
Griskir sígildir harmleikir hafa
verið fáséðir á íslensku leiksviði
þótt endurhljómur ffá heimi þeirra
hafi borist af íslenskum Ieiksviðum
um langan aldur. Ef ffá er talin
ffönsk leikgerð af sögunni um Anti-
gónu á upphafsáram Þjóðleikhúss-
ins verður að minna á upphaf slikra
leikja i ffumgerðum sínum á ís-
lensku leiksviði með eftirminnilegri
sýningu Sveins Einarssonar á Anti-
gónu Sófóklesar á sjöundá áratugn-
um. Sú sýning sótti reyúdar á hug-
ann á ffumsýningarkvöldi Alþýðu-
leikhússins. Sveinn hefúr síðan ver-
ið ötull forgöngumaður um svið-
setningar á grísku klassíkinni.
Helgi Hálfdanarson kennir
Sveini hálfþartinn um afskipti sín en
nú er út komin stórbók ffá Máli og
menningu með öllum harmleikjum
skáldjöfranna þriggja, Æskilosar,
Sófóklesar og Evripidesar í þýðingu
meistara Helga. Um leið og vert er
að lofa ffamtak útgefenda, þakka
þýðanda eljuverkið sem býður les-
anda heim, þá má minnast þess
manns sem lengi stóð einn að ffam-
gangi þessara bókmennta í landinu,
fyrir daga Sveins og á undan þrek-
virki Helga. Dr. Jón Gíslason var
þrautseigur þýðandi úr grisku og
vann lausamálsþýðingar á nokkram
griskum verkum og raddi þannig
fyrstur þá braut sem lengi hafði ver-
ið teppt, allar götur ffá því Svein-
bjöm Egilsson vann sínar þýðingar.
Hér er þannig fyrir staðföst hefö
klassískrar menntar og á henni er
byggt. Nú reynir á að við sem þiggj-
um ávexti þessa starfs kunnum að
nota textana til lifandi sýninga.
Það er Inga Bjamason sem leik-
stýrir þessari sýningu. Hún hefúr
sett saman verk sem inniheldur allar
Iistgreinar og er þannig trú hefð
fomgriska leikhússins. Hún kallar
til dansahöfund, tónskáld, dansara
og söngvara, sníður sýningunni
svipmót hreinna forma, hátíðlegs og
kuldalegs yfirbragðs. Hér lýtur allt
erindi verksins, uppgjöri Medeu við
þann valdaheim hjónabands og
karlaveldis sem eðli hennar rís gegn
sökum þess að siðaboð hennar og
kenndir setja heiður hærra en henti-
stefnu, sóma hærra svikum. En stíll
hreinna forma, aga í beitingu máls,
einbeittrar en öfgalausrar persónu-
sköpunar, allt megnar það er gera
verkið skýrt í huga áhorfandans, en
dregur úr sýningunni þann tilfinn-
ingalega mátt sem verkið, orð og
æði, geymir. Medea Alþýðuleik-
hússins nær ekki að opinbera þann
kjaraa verksins sem vissulega varð-
ar okkur mestu, þau sköp mannsins
sem búa í sálu hans.
Víst er tilgangur leikstjórans og
allra samstarfsmanna hennar góðra
gjalda verður. Sýningin er mjög fal-
leg útlits, textinn vel fluttur, tónlist-
in áhrifamikil sem og dansar og
stöður. En kórkaflar sundrast í sam-
tvinnun dansa og söngs. Hlut kórs-
ins er þannig drepið á dreif.
Þær Anna og Jónína leika fóstra
og bamavörð og hefja leikinn. Eins
og gætir í nær öllum flutningi eru
þær ekki einungis skýrmæltar held-
ur trúverðugar. Stefán Sturla leikur
tvö hlutverk og þótt gervi hans í
hlutverki Eigefs Aþenukóngs sé
ekki gott, tekst honum mætavel í
flutningi og er stórgóður í ræðu
sendiboða.
Eyvindi Erlendssyni tekst aftur
miður að koma til skila ótta Kreons,
persóna hans og staða verður óljós.
Harald G. Haralds leikur hinn arma
skálk Jason og er hann næst því að
miðla þeim grimmu örlögum sem
verkið geymir, djúpum harmi og til-
finningu.
Titilhlutverkið hefúr Inga falið
Jóranni Sigurðardóttur, en hún hef-
ur ekki áður tekist á við svo mikinn
hlut. Jórunn er I fasi sannfærandi,
textaframburður hennar er til fyrir-
myndar, en aldrei gefst henni kostur
á að opna gáttir sálar Medeu. Stíll
sýningarinnar í sínu knappa og
kalda formi hamlar henni. Það er
synd, þvf búast mætti við nokkrum
styrk Jórannar til að valda slíkum
átökum.
Sýning þessi er því blandin
ánægja. Eins og hún tekst vel að
flestu leyti er kaldhamraður stíllinn
henni til tjóns. Hún kveikir engin
önnur viðbrögð en aðdáun og ég
hygg að það hafi ekki verið einn til-
gangur aðstandenda. pbb
SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 9. nóvember 1990