Þjóðviljinn - 19.04.1991, Blaðsíða 14

Þjóðviljinn - 19.04.1991, Blaðsíða 14
Frú Nemesis ber að dyrum Miðvikudaginn 13. febrúar var fjöldi manns samankominn í. vo- kölluðum „Clemenceau-sal“í Luxemborgarhöllinni í París. þar sem öldungadeild franska þingsins er til húsa. í þessum forgylltu salar- kynnum stóð yfir ráðstefna um Víetnam og hafði ýmsum sérfræðing- um verið boðið, svo og öðrum sem létu sig þetta viðfangsefni varða. Gráhærður og virðulegur háskólakennari á sjötugsaldri, Georges Boudarel að nafni, sem var viðurkenndur sem einn helsti sérfræðing- urinn í víetnömskum stjórnmálum og þó sérstaklega málefnum and- ófsmanna þar í landi, bjó sig undir að taka til máls. Þá ruddist skyndi- lega fram Jean-Jacques Beucler nokkur, fyrrverandi ráðherra í stjórn Giscard d'Estaing, og hrifsaði til sín hljóðnemann. Frammi fyrir þrumu lostnum áheyrendum sakaði hann Georges Boudarel fyrir að hafa verið fanga- vörður fjórum áratugum áður í fangabúðum víetnamskra uppreisn- armanna, þar sem franskir hermenn voru hafðir í haldi við hin alverstu skilyrði, og átt að sjá um að „heila- þvo“ þessa landa sína og troða í þá áróðri uppreisnarmanna. Georges Boudarel gat engan veginn borið á móti því, að hann væri sá hinn sami Boudarel sem hefði gerst liðhlaupi úr franska hemum tuttugu og fjögurra ára að aldri og slegist i flokk með Vietm- inh, eins og uppreisnarmenn gegn Frökkum í Indókína voru þá kallað- ir. Þá hélt ráðherrann fyrrverandi áffam: „Það er rétt að minna á, að dán- artalan í þessum fangabúðum var hærri en í fangabúðum nasista. Þar sem yður hefur nú verið veitt upp- gjöf saka, getum við ekki dregið yður fyrir dómstóla. En það er rétt að áheyrendur viti hvers konar mann þeir hafa hér frammi fyrir sér. Þcr hafið blóð á höndunum..." Á þennan harla dramatíska hátt byrjaði það sem Frakkar kalla nú „Boudarel-málið“ og hefur komið af stað flokkadráttum og dcilum eins og gjaman gerist á Signubökk- um. Og I samræmi við gamla hcíð er annað og meira í húsi í þessum deilum en það eitt hvort Boudarel geti talist sekur um eitt eða neitt fjómm áratugum eflir atburðina: málið endurspeglar í rauninni bæði erfiðleika Frakka við að gera upp ýmsa þætti fortíðarinnar og einnig þau straumhvörf sem nú em greini- lega orðin og valda því að ýmislegt má taka til endurskoðunar sem áður var viðurkennt. Ráðherrann fyrrverandi lýsti því síðar yfir, að hann hefði lofað vini sínum á dánarbcði að hafa uppi á Boudarel, sem verið haíði fanga- vörður hans, og hefði hann loksins fundið hann á ráðstefnunni: því hefði hann stokkið fram á þennan hátt og gripið hljóðnemann. En fer- ill Boudarels virðist samí ekki hafa verið neitt leyndarmál. Efiir að hafa setið um skeið á kaþólskum presta- skóla kom hann til Saigon árið 1948, þá 22 ára að aldri, og var kennari í heimspeki við ýmsa menntaskóla í lndókína. Upprcisn nýlendubúa gegn frönskum vald- höfum Var þá þegar hafin, og Boud- arel vanorðinn sannfærður komm- únisti, en slíkur ferill - að hoppa beint úr prestaskóla yfir í kommún- istaflokkinn - var síður en svo nokkurt einsdæmi á þessum tíma. Þegar hann var kvaddur í herinn, í desember 1950, var hann búinn að gera upp hug sinn: hann gerðist lið- hlaupi og laumaðist yfir til Vietm- inh, sömu leið og fleiri fóru á þeim árum, og eins og þá tíðkaðist dæmdi herdómstóll hann til dauða fjarverandi. Boudarel vildi nú að sögn taka þátt í bardögum, en það var and- stætt stefnu hinna nýju samherja hans, og því var honum falið að sjá um þætti í áróðursútvarpi sem ætl- að var Frökkum og ffanska hem- um. Hann kunni mjög vel við sig meðal uppreisnarmanna: þar ríkti frelsi og bræðralag og allir voru samhentir í hugsjóninni, og sá hann hvergi neitt illt eða grunsamlegt. Svo fór ástandið að versna í suður- hluta landsins, þar sem Bouadarel .var niður kominn, og var þá ákveð- ið að senda hann norður á svæði sem Vietminh hafði algerlega á Georges Bouarel I Indóklna. Georges Bouarel árið 1991. valdi sínu: það var sex mánaða ganga 1500 km leið gegnum frum- skóginn. Þegar þangað kom fór hann að sjá að ekki var allt til fyrir- myndar í þessari paradís frelsisins, og ekki virðist hann samt hafa efast að neinu ráði. Og í janúar 1953 var hann gerður að áróðursstjóra í fangabúðum fyrir franska hermenn. I búðum af þessu tagi var að- búnaður með hinu versta móti, þótt ekki virðist hafa verið um beinar pyndingar að ræða, og gefur það nokkra hugmynd um ástandið yfir- leitt, að af 37.000 frönskum her- mönnum sem Vietminh tóku til fanga komu aðeins lúmlega tíu þús- und lifandi aftur. í „fangabúðum 113“, þar sem Boudarel var nú meðal yfirmanna, hrundu fangamir niður úr malaríu, beri beri og öðr- um svipuðum sjúkdómum sem blossuðu upp vegna loftslagsins, næringarskortsins og hinna skelfi- legustu hreinlætisaðstæðna. Þeir vissu fullvel að lífslíkur þeirra vom takmarkaðar: margir þeirra vora 40-50 kg, og það tók þá klukku- stundir að komast upp stigann í svefnskálana. Sjúkrastofa búðanna var nefnd „líkhúsið" í daglegu tali. Við þessar aðstæður er ekki að furða þótt fangamir hafi lagt mesta hatur á ungan landa þeirra sem var í flokki fangavarðanna og tók að sér það hlutverk að troða í þá áróðri andstæðinganna, en efnislega virð- ist „boðskapurinn“ hafa verið dólgamarxismi af fáránlegustu gerð. En þó var annað verra: mark- miðið í þessum búðum var að „heilaþvo“ fangana og „endur- hæfa“ þá og til þess var notað kerfi, sem Kínveijar áttu eftir að fúll- komna og fólst í þvi að fangamir vora neyddir til að stunda „sjálfs- gagnrýni", milli þess sem þeir vora látnir syngja lofsöngva um leiðtoga Vietminh, og stunda svo i sífellu njósnir hver um annan. Hvort sem þeir vildu eða ekki urðu þeir að taka þátt í kefinu, því þeir gátu ekki gert sér neinar vonir um að vera látnir lausir n?ma þeir „stæðu sig vel“. Og það var einmitt Boudarel sem sá um að meta „frammistöðu“ fang- anna, gefa þeim „einkunnir“ - og útbýta matvælum og lyfjum sam- kvæmt því. Hann gat líka ráðið ýmsu um það hveijir vora látnir lausir, - en það gat ráðið lífi og dauða hvort menn væra fáeinum vikum lengur eða skemur í þessu víti. í augum fanganna var Boudar- el verri cn svikari, hann var striðs- glæpamaður. Eftir ársdvöl á þessum stað tók Boudarel aflur við starfi í áróðurs- útvarpinu, og eftir að stríðinu lauk fékkst hann við ýmis störf í Hanoi: útgáfu bóka á erlendum málum og frönskukennslu. Hann fylgdist með þróun stjómarfars kommúnista í Norður- Víetnam - sem varð til eft- ir ósigur Frakka - og þoldi það sí- fellt verr. Árið 1964 komst hann til Tékkóslóvakíu, þar sem honum bauðst staða, og þar missti hann síðustu tálvonir sínar um kommún- ismann. Vorið 1966 samþykkti franska þingið lög um almenna sakarapp- gjöf vegna styijaldanna í Indókína og Alsír, og greip Boudarel þá tæki- færið og sneri aftur til heimalands Einar Már Jónsson síns eftir átján ára fjarvist. Enginn hafði neitt við komu hans að athuga eða skipti sér yfirleitt nokkuð af fortíð hans: reyndar höfðu dular- fullir menn í rykfTÖkkum gaman af þvl að spjalla við hann, en áhugi þeirra beindist einungis að dvöl hans í Prag, og þar hafði hann ekk- ert óhreint í pokahominu. í fyrstu lifði hann á tilfallandi störfúm, meðan hann lauk við doktorsrit- gerð. En hann hélt sambandi við kunningja sína í Víetnam, sem urðu flestir andófsmenn. Og svo fóra að birtast eftir hann sérlega vandaðar og fróðlegar greinar um víetnömsk stjómmál i fræðitímaritum. Þær urðu þess valdandi að hann fékk stöðu við háskóla í Paris, þar sem hann varð einna fyrstur til að segja umbúðalaust sannleikann um ástandið í Víetnam. En hann dró enga dul á fortíð sína. Við þessar aðstæður er ólíklegt að fangamir fyrrverandi hafi ekki getað haft uppi á Boudarel fyrr en núna: kannske vora þeir ekki að leita að honum eða þeir vissu hvar hann var og létu hann í friði, af því að þeir töldu að það væri tilgangs- laust að afhjúpa hann. I rúma þijá áratugi hefur sú skoðun verið nán- ast ríkjandi í Frakklandi (með örfá- um undantekningum) að málstaður Frakka í Indókínastriðinu hafi verið mjög vondur og það hafi verið mik- il mistök að byrja á þessari styijöld og semja ekki við uppreisnarmenn þegar í upphafi. Á þeim grundvelli virðist það hafa verið nánast þegj- andi samkomulag að tala sem minnst um sfyijöldina og láta hina dauðu grafa hina dauðu. Og meðan andrúmsloftið var þannig hefði það lítið stoðað að fara að kalla Boudar- el til ábyrgðar. Ef einhver vildi riQa upp hryðjuverk uppreisnarmanna eða bandamanna þeirra, var þá auð- velt að benda á hryðjuverk Frakka sjálfra sem allir vildu gleyma (m.a. pyndingar á föngum sem hófúst í Indókína áður en þær komust í há- mæli í Alsír), eða halda því fram að uppreisnin í Indókína hafi verið „söguleg nauðsyn" og það ofbeldi sem jafnan fylgi „sögulegri nauð- syn“ sé óhjákvæmilegt og réttlæt- anlegt. En þetta ástand hefur skyndi- lega breyst: nú er svo komið að ekki er lengur hægt að halda því fram að vondur málstaður Frakka í Indókína „réttlæti" á nokkum hátt þá striðsglæpi sem andstæðingar þeirra kunni að hafa gert sig seka um. Og þeir munu færri sem trúa nú blint á nokkra „sögulega nauðsyn", sem geti orðið mælikvarði á sekt eða sakleysi. Allt þetta viðurkenna vinstri menn, en eigi að síður virð- ast þeir vera í mikilli klemmu í þessu Boudarel- máli. Þeir telja að I Indókína hafi það verið réttlætan- legt að hermenn gerðust liðhlaupar, en alls ekki að þeir gengju eins langt og Boudarel gerði: „Þegar hann lagði af stað í fangabúðimar, fór hann yfir mörkin," heyrist gjaman sagt, „og líf hans tók allt aðra stefnu". Samt vilja þeir ekki fordæma hann nú, þegar ijórir ára- tugir era liðnir: þeir vísa til sakar- uppgjafarinnar og benda á, að Boudarel hafi snúið baki við villu síns vegar og stuðlað að því að leiða aðra I sannleikann um Víet- nam og stjómarfarið þar. En þessi vöm virðist samt hjáróma. Hnúturinn stafar af því að þetta mál snertir eitt viðkvæmasta trúar- atriði vinstri manna í Frakklandi. Vora hryðjuverk nasista á yfirráða- svæðum sínum og hryðjuverk kommúnista í Austur- Evrópu, Kina eða Víetnam sama eðlis og sambærileg og fangabúðir þeirra sams konar fyrirbæri? Lengi hafa vinstri menn í Frakklandi haldið dauðahaldi í þá kenningu að á þessu tvennu hafi verið einhver eðl- ismunur, - það sé ekki hægt að for- dæma á sama hátt leynilögreglu, böðla og fangabúðir kommúnista- ríkja - eða kommúnistahreyfinga eins og Vietminh var - á sama hátt og allir hafa lengi verið sammála um að fordæma nasismann. Eftir því sem tíminn líður verður aug- ljósara að kenningar af þessu tagi þarf að taka til rækilegrar endur- skoðunar. Verður Boudarel- málið til þess að Frakkar fari að takast á við ýmis atriði sinnar eigin sögu sem þyrfti að gera upp og vísi þá kannske öðram veginn? Það er í meira lagi hæpið. Svo hlálega vill nefnilega til að það era einkum ýmis samtök og flokksbrot yst til hægri sem hafa staðið fyrir árásum á Boudarel - og vilja nú ákæra hann fyrir „glæpi gegn mannkyninu" sem fimast aldrei - og tilgangurinn er allur annar. Forsprakkar þessara manna vilja kannske fyrst og frernst hefha sín fyrir ósigra fyrri ára og jafnffamt réttlæta eftir á ffamkomu ffanska hersins í Indókína: þeir hafa nefni- lega ekki komið því í kring sem Boudarel gerði, - að snúa baki við graggugri fortíð. Á slíkum grund- velli er ólíklegt að nokkrar umræð- ur geti átt sér stað. e.m.j. Franskir strlðsfangar f Indókfna. 14 SÍÐA— NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 19. apríl 1991

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.