Þjóðviljinn - 25.05.1991, Page 2

Hin nýja skipan
og Amnesty
S undanförnum misserum hefur mönnum orðið
A tíðrætt um það sem þeir vilja kalla nýja skipan
heimsmála. Þetta tal er mjög tengt þeirri bjart-
LJL sýni sem greip menn um víða veröld, þegar
risavelain tvö tóku að semja sig frá nauðhyggju og
vígbúnaðarkapphlaupi sem kennt var við kalt stríð.
Um leið oa staða mannréttinda stórbatnaði í löndum
sem áður nöfðu verið undir stjórn kommúnistaflokka
með framsókn lýðræðis og fjölhyggju í þeim heims-
hluta.
Að öllu samanlögðu virtust menn eiga von á því,
að með bættum friðarhorfum mætti í senn losa fjár-
magn til raunhæfra framfara oa skera niður ofbeldi og
kúgun. En góðar vonir hafa ekki ræst í neinum þeim
mæli sem menn vildu búast við. Þetta kemur, svo
skýr dæmi og nýleg séu nefnd, ekki síst fram í því
ástandi sem við blasir eftir að Iraksher var flæmdur
burt úr herteknu Kúveit. Þá kemur í Ijós, að öll vanda-
mál þess heimshluta eru enn óleyst: jafnt mannrétt-
indi og lýðræði í Kúveit sjálfu, sem í frak, kúgun ríkja
á kúrdískum þegnum blasir við í grimmri nekt, réttur
Palestínumanna er hundsaður sem fyrr. Rétt eins og
enginn hafi velt því fyrir sér í alvöru hvað „ný skipan
heimsmála" ætti að fela í sér - annað en sæmilegan
frið um olíuviðskipti.
Við þessar aðstæður verður mönnum meðal ann-
ars hugsað til samtaka eins og Amnesty International,
sem eru þrítug um þessar mundir. Eins og menn vita
er hér um að ræða samtök, sem hvorki hafna né
styðja tilteknar pólitískar stefnur, heldur reyna blátt
áfram að skapa sem mesta og besta samstöðu um
baráttu gegn mannréttindabrotum, hver sem þau
fremur.
Samtök eins og Amnesty vekja einmitt athygli okk-
ar á því sem einna mestu varðar þegar spurt er um
raunveruleat inntak í óskamynd eins og „ný skipan
heimsmála . I áskorun sem samtökin senda út er tal-
að skýru máli um það sem einna þyngst hvílir á sam-
visku heimsins. Eoa eins og þar segir: víða um lönd
eru þúsundir fanga teknir af lífi, stjórnarandstæðingar
sæta óréttmætri málsmeðferð, þeir „hverfa" eftir
handtöku eða eru einfaldlega skotnir í kyrrþey af lög-
reglu eða svonefndum dauðasveitum. Námsmenn
sem krefiast þjóðfélagslegra breytinga eru fangelsað-
ir. Svívirðunni eru engin takmörk sett: mörg eru þess
dæmi að börn séu pynduð í viðurvist fangelsaðra for-
eldra sinna. Tveir þriðju hlutar mannkyns lúta stórn-
völdum er beita eigin þegna pyndingum og taka þá af
lífi.
Á þetta er minnt á þrítugsafmæli Amnesty og þar
með á það, að ærið verk er að vinna. Samtökin hafa
náð drjúgum árangri á liðnum árum - þetta vitum við
vel eins pótt samtökin eigi sér þá hógværð að stað-
hæfa aldrei að það sé þeim að þakka ef samvisku-
fangar fást lausir. Þau njóta nú stuðnings rösklega
hálfrar miljónar félaga og styrktarmanna í 160 þjóð-
löndum. En vitanlega eiga þau, sem og önnur samtök
sem eiga sér ágætan og erfiðan málstað, við marg-
vísleg lógmál tregðu og athyglisþreytu að stríða.
Vandamalin virðast svo óendalega mörg og líkjast
þeim þurs sem lætur sér vaxa þrjú ný hófuð fyrir hvert
sem af er höggvið. Sú þverstæða getur meira að
segja komið upp, að bætt sambúð austurs og vesturs
dragi úr áhuga manna á Amnesty: vegna þeirrar um
margt fölsku bartsýni sem sú breyting hefur upp vak-
iö.
Því er mikil ástæða til að minna á samtökin Am-
nesty International og herða sjálfan sig og aðra í að
veita þeim lið eftir bestu getu.
AB.
Þtóðviliinn
Málgagrt sóstalisma þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Síðumúla 37 — 108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufélagið Bjarki h.f..
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Ámi Bergmann, Helgi Guðmundsson
Fréttastjóri: Sigurður Á. Friðþjófsson.
Ritstjóm, skrifstofa, afgreíðsla, auglýsingar: Siðumúla 37, Rvík.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Verð f lausasölu: 100 kr. Nýtt Helgarblað: 150 kr.
Áskriftarverö á mánuði: 1100 kr.

Lífsgæðin og ísland
Menn hafa tekið eftir því, að
einhver stofnun Sameinuðu þjóð-
anna gerði tilraun til þess að bera
saman lifsgæði í hinum ýmsu
löndum. Og ísland lenti þar mjög
ofarlega. Næst á eftir Japan. Rétt
við hliðina á Svíum og Svisslend-
ingum.
Það var óneitanlega spaugilegt
að sjá þessum tíðindum slegið upp
á baksíðu Alþýðublaðsins_ fyrr i
vikunni. „Best að búa á Islandi"
stendur þar. Því sú spuming hlýtur
að vakna enn og aftur við þessa
samanburðarfrétt: Hvem fjandann
vom kratar að meina í kosninga-
slagnum þegar þeir sóm að þeir
skyldu setja ísland í A- flokk?
Meiningarleysið og tómleikinn í
því vígorði var og er makalaus og
verður ekki líkt við neitt fremur en
að sparka upp opnum dymm og
segja með þjósti: ekki bregðast
mér kraftamir.
Að hafa rúmt
um sig
Nú er ekki endilega vísf að við
mundum samþykkja forsendur
slíks samanburðar. Það er erfitt að
láta menn koma sér saman um það
hvað lífsgæði em, eða hvemig
menn vilja raða þeim niður í mikil-
vægi. Til dæmis að taka getum við
efast um að samanburður af þvi
tagi sem að ofan var um getið meti
sem skyldi lífsgæði eins og fá-
menni, strjálbýli. Japan er til dæm-
is með þéttbýlli löndum og menn
búa þar víða mjög þröngt. Svíþjóð
er aftur á móti tiltölulega strjálbýlt
land, að ekki sé talað um Island
sem nær ekkj þrem íbúum á fer-
kílómetra. Og fámennið er lífsgæði
í sjálfu sér og verður í æ ríkari
mæli: manngnii í þéttbýli magnar
fljótt upp öll umhverfisvandamál
og gerir þau torleystari en þau þó
eru í gisnari byggð. Auk þess sem
það er blátt áfram munaður sem
verður æ sjaldgæfari að geta reikað
um náttúru síns lands án þess að
vera sífellt í návígi við urmul
manns, eins og menn mega reyna
sem eru eitthvað að reyna að lyfta
sér á kreik í þeirri þé^tsetnu Evr-
ópu.
Hér er Paradís, sagði Belginn
þegar hann kom af íslenskum fjöll-
um. Ég hefi verið á gangi í heila
viku án þess að sjá framan í nokk-
um lifandi mann....
Ljósið sem
hvarf
í námunda við síðustu bæjar-
stjómarskosningar veltu menn því
mjög fyrir sér hvort ekki væri hægt
að stíga skerf á þeirri braut að
sameina A-flokkana. Hér og þar
stóðu upp menn og sögðust eiga
draum eins og Martin Luther King:
sá draumur var um jafnaðarmanna-
flokkinn stóra. Einn þeirra er Osk-
ar Guðmundsson ritstjóri Þjóðlífs.
Óskar fjallar um Viðeyjar-
stjómina í nýlegu hefti tímaritsins,
og þótt blað hans vilji ffemur heita
fféttaskýringarrit en boðskaparrit,
þá bregðast slík áform náttúrlega
hvenær sem mönnum_ er mikið
niðri fyrir. Og það er Óskari ber-
sýnilega: hann hefur orðið fyrir
miklum vonbrigðum með Jón
Baldvin. Honum fínnst það fyrir
neðan allar hellur að Alþýðuflokk-
urinn reyndi ekki einu sinni í al-
vöm að halda áffam íyrra stjómar-
samstarfí eftir nýafstaðanar kosn-
ingar. Honum sýnist og, að með
Davíðsstjóm sé verið að hunsa
hugmyndimar um jafnaðarmanna-
flokkinn stóra.
Flokkseigandi
talar
Vendum okkar kvæði í kross,
það er að segja í Staksteina Morg-
unblaðsins. En þeir vom að vitna í
ræðu Sighvats Björgvinssonar í
umræðum á Alþingi fyrr í vikunni.
Sighvatur kom með sínum hætti að
sameiningarmálum og var fúll í
mesta lagi. Allaballinn skyldi sko
ekkert vera að vaða upp á dekk á
skikkanlegri skútu. Sighvatur sagði
m.a.:
„Alþýðubandalagið á ekkert
veð í Alþýðuílokknum. Alþýðu-
flokkurinn var ekki stofnaður og er
ekki starffæktur til þess að þjóna
því sem Alþýðubandalagið vill.
Við eigum skyldur við okkar flokk,
við okkar stefhu og við okkar
fólk“..
Einhvemtíma hefði þetta verið
kölluð „þröng flokkshyggja" eða
eitthvað í þá vem. En hvað um
það: ummæli Sighvbats þurfa ekki
að koma neinum á óvart.
Þeir vildu ekki
Margt hefúr verið skrafað um
sambúðarvanda A-flokkanna svo-
nefndu. Menn hafa nefht það, að
bersýnilega er um verulegan við-
horfamun að ræða hjá stuðnings-
mönnum þessarra flokka tveggja
(eins og m.a. kemur ffam í nýlegri
könnun Félagsvísindastofnunar).
Þar sé „náttúmleg“ forsenda fynr
því að flokkamir séu tveir en ekki
einn. Menn hafa líka sagt sem svo,
að það væri nauðsyn að sameina
flokkana til að skapa öflugt mót-
vægi gegn íhaldinu.
Þessi Klippari hér hefur talið
að það væri nytsamlegt að vinna
að samstarfi A-flokka án þess að
taka stærri stökk en menn þyldu,
og byija á ýmsum þeim félagsmál-
um sem em auðveldust viðfangs.
En Klippara hefur og fundist að
það væri ekki gáfulegt að gera lítið
úr þeim mun á viðhorfamynstri
sem á var minnst áður. Og þar fyrir
utan: menn þurfa að spyija sig að
því, hve fúsir þeir em til einhvers-
konar samstarfsvinnu.
Og þá kemur aftur að orðum
Sighvats. Þegar formenn A- flokk-
anna vom á sinni sameiginlegu
fúndaferð, þá heyrðist stundum í
„flokkseigendum“ Alþýðuflokks-
ins. Þeir vom einmitt að tala um
„sitt“ fólk og sinn flokk. Þeir vildu
augsjáanlega ekki friðarspilla úr
Alþýðubandalagi. Þeir vildu í
mesta lagi innbyrða nokkra ein-
staklinga þaðan, sem gætu ekki
orðið til vandkvæða sem hópur, ná
nokkrn forskoti yfír Alþýðubanda-
lagið í fylgi og saxa svo af því
jafnt og þétt með þeim áróðri, að
menn ættu fyrst og síðast að „kjósa
nytsamlega“ - þ.e.a.s. kjósa stærri
launamannaflokkinn.
Eftir borgarstjómarkosningar
kom það svo greinilega fram, að
Jón Baldvin var sjálfur á þessari
línu: hann túlkaði Nýjan vettvang
ekki sem sjálfstætt afl, heldur sem
„brú“ yfir til Alþýðuflokksins.
Sumir gengu þá brú alla leið á
enda. En þeir, og þeir sem numu
staðar á miðri brúnni og gáðu til
veðurs, þeir sitja nú með sárt enn-
ið. Því hver getur eftir Viðeyjarför
í alvöru trúað á Alþýðuflokkinn
sem slagkraft í stómm vinstriflokki
sem ætlar sér að verða valkostur
gegn Sjálfstæðisflokki fýrst og
fremst? Ekki nokkur maður. ÁB
ÞJÓÐVIUINN Laugardagur 25. maí 1991
Síða 2